Filozofowie świata starożytnego -620 - -540 Tales z Miletu Zasadą rzeczywistości (arché) jest dla niego woda. Cały świat unosi się na wodzie i jest przez nią otoczony. Wszystko, co żyje, jest mokre, a gdy umiera – usycha. Wszelkie zarodki życia są wilgotne, a to, co umiera, usycha i obraca się w nicość., -609 - -547 Anaksymander z Miletu Uczeń Talesa, który za zasadę świata uznał bezkres, apeiron. Obserwując zmiany zachodzące w świecie, doszedł do wniosku, że materia musi być nieskończona. Inaczej nie mogłaby się stale zmieniać, bo w końcu osiągnęłaby ostateczny kształt, a w świecie nie zachodziłyby już żadne zmiany. Zasadą świata jest więc to, że jest nieskończony, bezkresny., -585 - -525 Anaksymenes z Miletu Uczeń Anaksymandra, który za arché uznał powietrze. Wszystko, co żyje, potrzebuje go do życia, gdy się żywą istotę pozbawi powietrza, niechybnie umiera. Nawet konający wydaje ostatni dech, nim jego życie się zakończy. Filozof był jednak wierny swemu mistrzowi. Twierdził, że powietrze jest bezkresne, bo wypełnia cały kosmos., -530 - -480 Heraklit z Efezu Późny przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody. Uważał ogień za arché, ale rozumiał go w sposób specyficzny. Wszystkie zmiany zachodzące w świecie przypominają migoczący płomień. Świat jest w wiecznym ruchu, zmienia się nieustannie jak płomień w ognisku. Tak należy rozumieć jego dwa stwierdzenia: Wszystko płynie (stale się zmienia) i nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki (nie jest to już ta sama rzeka, ponieważ stale przepływa przez nią inna woda)., -570 - -497 Pitagoras z Samos Założyciel mistyczno-religijnego ruchu pitagorejczyków. Uważał, że światem rządzą proporcje matematyczne, a wszystko, co w nim zachodzi, da się tłumaczyć za pomocą matematycznych wzorów i relacji. Liczba stanowi więc arché. Ponadto Pitagoras jako pierwszy użył dla określenia swych nauk miana „filozofia”, a siebie określił mianem miłującego mądrość („filozofa”)., -500 - -427 Anaksagoras z Kladzomen Jeden z trzech czołowych pluralistów. Twierdził, że świat jest zbudowany z nieskończonej ilości „zarodników”. Jeżeli bowiem jedząc chleb, wzbogacamy swoje mięśnie, skórę czy krew, to w chlebie zawierają się elementy (zarodniki) muskułów, skóry i krwi. Jeśli roślina pobiera z ziemi wszystko, co do życia potrzebne, to znaczy, że w ziemi są zarodniki (cząstki) płatków, łodyg i liści. Zarodników jest więc nieskończona ilość, a każda rzecz składa się z elementów innych rzeczy., -490 - -430 Empedokles z Agrygentu Jeden z trzech głównych pluralistów. Uważał, że cały świat składa się z czterech podstawowych „elementów” – wody, ziemi, powietrza i ognia. Każdy z tych żywiołów da się podzielić do stopnia niewidocznej dla oka, niepodzielnej drobinki. To z nich składa się cała rzeczywistość, a przedmioty różnią się od siebie tylko dlatego, że te elementy tworzą różnorodne, skomplikowane i niepodobne do siebie konstrukcje., -460 - -360 Demokryt z Abdery Wyznawał teorię materialistyczną. Zakładał, że świat składa się z atomów. Materii nie da się dzielić w nieskończoność. Gdybyśmy byli w stanie rozłożyć każdą rzecz na czynniki pierwsze, to w ostateczności doszlibyśmy do podstawowego budulca rzeczywistości, którym jest niepodzielna drobinka, zwana atomem. Atomy, na skutek różnych oddziaływań między sobą, łączą się w złożone struktury. Posiadając wypustki i wklęśnięcia, albo wystające kółeczka i haczyki, mają tendencję do wchodzenia w bardzo skomplikowane układy., -481 - -411 Protagoras z Abdery Główny przedstawiciel sofistyki, twórca zasady homo-mensura, według której człowiek jest miarą wszechrzeczy. Oznacza to, że każdy z nas musi relatywnie rozważyć i potrafić udowodnić, co jest prawdą, a co fałszem, co cnotą, a co występkiem. Tylko taki człowiek jest w stanie działać skutecznie i osiągać cele, które sam uzna za właściwe., -480 - -385 Gorgiasz z Leontinoi Wybitny sofista, twórca stwierdzenia: „1. Nic nie istnieje, 2. Nawet jeśli coś istnieje, nie jesteśmy w stanie tego poznać, 3. Nawet, jeżeli coś istnieje i jesteśmy w stanie to poznać, to nie potrafimy tego wyjaśnić innym”. Dowodząc tego twierdzenia jednocześnie udowodnił, że bystry człowiek może dowieść wszystkiego, uzasadnić każde twierdzenie, a dzięki temu osiągać swoje praktyczne cele., -469 - 399 Sokrates Ateńczyk Był ucieleśnieniem samotnego myśliciela, który całkowicie i bezinteresownie poświęcił się uprawianiu filozofii. Na ateńskim rynku prowadził dialog ze wszystkimi, którzy chcieli poświęcić mu swój czas. Wbrew sofistom udowadniał, że cnoty takie, jak męstwo, prawość, dobroć czy piękno, są czymś obiektywnym. Dzięki rozumowi możemy poznać je wszystkie, a przez to samodzielnie realizować, stając się dobrymi, prawymi ludźmi. Być człowiekiem dobrym i sprawiedliwym oznaczało także gotowość oddania życia za prawdę, czemu sam dał przykład. Sokratesa fałszywie oskarżono o bezbożność, on zaś heroicznie i posłusznie poddał się wyrokowi śmierci, umierając w obronie swych nauk., -427 - -347 Platon Ateńczyk Uczeń Sokratesa i twórca pierwszego systemu filozoficznego. Rzeczywistość rozumiał dualistycznie: jako bezkształtną materię, którą przenikają niematerialne idee, nadając jej tym samym kształt. Materia składa się (jak nauczał pluralista Empedokles) z czterech pierwiastków wskazanych przez filozofów przyrody: wody (Tales), powietrza (Anaksymenes), ognia (Heraklit) i ziemi (Ksenofanes z Kolofonu). Idee, które kształtują materię tworzącą cały świat, to relacje matematyczne (jak wskazywali pitagorejczycy) i fizyczne. Zachowanie człowieka kształtować powinny idee moralne, wskazane przez Sokratesa, takie jak męstwo, prawość, sprawiedliwość, zaś najwyższą spośród nich pozostaje idea najważniejsza – dobro., -540 - -470 Parmenides z Elei Miał być uczniem Ksenofanesa z Kolofonu, jońskiego filozofa, jednak sam nie uprawiał filozofii przyrody. Jego najbardziej znanym twierdzeniem stały się słowa: Byt jest, niebytu nie ma, z których wywiódł całą koncepcję filozoficzną opierającą się na tezie, że poznawalne zmysłowo zjawiska są tylko złudzeniem. Był też twórcą tzw. „szkoły elejskiej”, w której uczniowie rozbudowywali doktrynę mistrza i dialektycznie dowodzili słuszności jego tez.