Lud jedynego Boga – starożytny Izrael
Przypomnij, czym jest politeizm.
Wymień poznane przez ciebie ludy, które wyznawały religię politeistyczną.
Abraham i Ziemia Obiecana. Monoteizm
Początkowo starożytni Żydzi, nazywający siebie Izraelitami lub Hebrajczykami, tworzyli niewielkie koczownicze plemiona pasterskie zamieszkujące Palestynę. W Biblii, świętej księdze Izraelitów, znajdujemy liczne opowieści o ich pochodzeniu. Ich praojcem miał być Abraham, któremu Bóg o imieniu Jahwe obiecał krainę Kanaan, czyli właśnie Palestynę. Stąd nazywana jest ona także Ziemią Obiecaną. Izraelici odrzucili politeistyczną wiarę innych ludów starożytnych i wyznawali jednego Boga. Ich religia, nazywana judaizmem, jest więc przykładem monoteizmumonoteizmu.
Niewola egipska i Mojżesz
Na czele Izraelitów stanął Izaak, syn Abrahama, a następnie jego wnuk Jakub. Pomiędzy dwunastoma synami Jakuba dochodziło do konfliktów. Najmłodszego z nich, Józefa, bracia nienawidzili tak bardzo, że sprzedali go jako niewolnika do Egiptu. Tam, po wielu trudnościach, został ministrem faraona. Tymczasem Izraelici, znękani długotrwałą suszą, musieli szukać pożywienia poza Palestyną. Sprowadził ich do Egiptu Józef. Odtąd w pocie czoła pracowali dla faraona. Z egipskiej niewoli wyprowadził Izraelitów Mojżesz. Doszło wtedy do cudownego rozstąpienia się wód Morza Czerwonego, które przepuściło uciekinierów, a pochłonęło ścigających ich Egipcjan. Na pamiątkę tego wydarzenia Żydzi obchodzą święto Paschy.
W czasie wędrówki Izraelitów po pustyni Bóg zawarł z Mojżeszem przymierze, na mocy którego stali się oni narodem wybranym. Bóg przekazał Mojżeszowi kamienne tablice z dekalogiem, czyli dziesięcioma przykazaniami, które stanowiły zbiór zasad regulujących życie Izraelitów. Zgodnie z jedną z nich ostatni, siódmy dzień tygodnia, szabat, miał być przeznaczony na odpoczynek i kult jedynego Boga, Jahwe.
Według Biblii Arka Przymierza była obitą złotą blachą drewnianą skrzynią. Zgodnie z tradycją żydowską w Arce były przechowywane kamienne tablice z dekalogiem. W czasie wędrówki do Ziemi Obiecanej Arka była najważniejszym przedmiotem kultu Izraelitów. Zaginęła w VI w. p.n.e. podczas najazdu Babilończyków na Palestynę.
Wyjaśnij, dlaczego Arka Przymierza była uważana przez starożytnych Izraelitów za największą świętość.
Dziesięć przykazań
Biblia TysiącleciaWtedy mówił Bóg wszystkie te słowa:
”Ja jestem Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli.
Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie!
Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią! […]
Nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, do czczych rzeczy, gdyż Pan nie pozostawi bezkarnie tego, który wzywa Jego imienia do czczych rzeczy.
Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. […]
Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie.
Nie będziesz zabijał.
Nie będziesz cudzołożył.
Nie będziesz kradł.
Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek.
Nie będziesz pożądał domu bliźniego twego. Nie będziesz pożądał żony bliźniego twego, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego”Biblia Tysiąclecia, Poznań 2003.
Wskaż przykazanie, które wprost wskazuje na monoteistyczny charakter judaizmu.
Przeczytaj uważnie tekst i zastanów się, jaki wpływ mógł mieć Dekalog na sztukę religijną tworzoną przez Żydów.
Królestwo Izraela
Zagrożenie atakami innych ludów wzmocniło jedność Żydów i spowodowało połączenie się rozproszonych dotąd plemion. W XI w. p.n.e. prorokprorok Samuel wyznaczył Saula na pierwszego króla starożytnego Izraela.
Jego następcą był Dawid, który stolicą państwa uczynił Jerozolimę, a po nim władzę objął Salomon. Za jego rządów zbudowano w Jerozolimie świątynię, w której przechowywano Arkę Przymierza. Po śmierci Salomona kraj został podzielony na dwie części: królestwo Izraela i królestwo Judy.
Podaj nazwę państwa graniczącego z Izraelem od południa.
Niewola babilońska i diaspora
W połowie I tysiąclecia p.n.e. królestwo Izraela znalazło się pod panowaniem Babilonii. Świątynia Jerozolimska została zniszczona i rozpoczął się okres tzw. niewoli babilońskiej. Kolejnymi najeźdźcami Izraela byli Persowie, a następnie Rzymianie. Klęską zakończyły się powstania przeciw Rzymowi w I i II w. n.e. Przyniosły zniszczenie Jerozolimy i zakaz praktykowania judaizmu. Żydzi byli zmuszeni żyć z dala od ojczyzny, w diasporzediasporze, rozproszeni wśród innych ludów, mówiących innym językiem i wyznających inną wiarę.
Z Drugiej Świątyni, odbudowanej po okresie niewoli babilońskiej, pozostał tylko fragment zwany Ścianą Płaczu. Jest dziś najświętszym miejscem judaizmu, celem pielgrzymek oraz modlitw Żydów z całego świata.
Ułóż w kolejności chronologicznej wydarzenia z historii narodu żydowskiego.
- Przybycie Żydów pod wodzą Abrahama do Palestyny.
- Okres niewoli egipskiej.
- Okres niewoli babilońskiej.
- Panowanie króla Salomona.
- Początek życia w diasporze.
- Przeprowadzenie Żydów pod wodzą Mojżesza przez Morze Czerwone.
Naród wybrany. Judaizm
Przez wieki Żydzi zmuszeni byli do życia na wygnaniu lub w niewoli, co wzmocniło ich poczucie wspólnoty, a zarazem uzmysłowiło im odmienność od innych plemion. Wyróżniali się nie tylko monoteistyczną religią, ale także zwyczajami określanymi przez religijne zasady, których fundamenty zostały zawarte w pięciu pierwszych księgach Biblii, nazywanych Pięcioksięgiem lub Torą, czyli Prawem. Dotyczyło to m.in. przepisów odnoszących się do diety, wyznaczanej przez konieczność zachowania tzw. koszerności. Oznaczało to m.in. zakaz spożywania wieprzowiny oraz owoców morza. Ponadto Żydów obowiązywały rytualne kąpiele i celebra szabatu, a samych mężczyzn – zabieg obrzezania. Religię wyznawaną przez Żydów nazywamy judaizmemjudaizmem.
Połącz w pary pojęcia z ich definicjami.
zgodnie z tradycją biblijną ten z Żydów, który postępuje i naucza zgodnie z bożym natchnieniem, życie jednego narodu w rozproszeniu, wśród innych narodów, wiara w jednego Boga, religia wyznawana przez Żydów
| monoteizm | |
| judaizm | |
| diaspora | |
| prorok |
Symbole judaizmu
Sześcioramienna gwiazda Dawida to symbol Żydów i judaizmu. Znajduje się na fladze współczesnego państwa Izrael.
Symbolem judaizmu jest również menora, czyli siedmioramienny świecznik. Najpierw stała przed Arką Przymierza, a potem swoje miejsce znalazła kolejno w Pierwszej i Drugiej Świątyni w Jerozolimie. Symbolizuje czuwanie Boga nad Żydami. Kiedy w 70 r. n.e. Rzymianie zdobyli Jerozolimę, zrabowali ten bezcenny zabytek.
Zastanów się, co mówi o roli religii w życiu współczesnych Żydów obecność motywu menory w ich godle państwowym.
Poniższa ilustracja przedstawia zwój Tory oraz jad, czyli pałeczkę używaną do czytania Tory. Ma on charakterystyczne zakończenie: w kształcie dłoni z wyciągniętym palcem wskazującym. Zwyczaj korzystania z jadu związany jest z traktowaniem Tory jako szczególnej świętości – dotykanie jej bezpośrednio własnymi palcami podczas czytania uznawane jest przez Żydów za profanację.
Mezuza jest rodzajem futerału, w którym Żydzi umieszczają wybrane wersety z Tory i przytwierdzają go do górnej framugi drzwi. Mezuza ma uświęcać dom i przypominać o Bożej opiece nad jego mieszkańcami.
Podsumowanie
Do symboli związanych z judaizmem należy:
- mezuza
- monstrancja
- Tora
- jad
- bóg Horus
- gwiazda Dawida
- hieroglif
- ryba
Polecenia
Przedstaw najważniejsze wydarzenia z historii narodu żydowskiego. Uzasadnij swój wybór.
Scharakteryzuj religię wyznawaną przez Żydów. Podaj jej najważniejsze cechy.
Wytłumacz, jaką rolę w kształtowaniu tożsamości Żydów odegrała ich religia.
Wymień i opisz najważniejsze symbole judaizmu.