E-materiały do kształcenia zawodowego

Budowa i rozpoznawanie drewna

LES.02. Gospodarowanie zasobami leśnymi – technik leśnik 314301

Makroskopowa budowa drewna

INFOGRAFIKA

100

Spis treści

  1. Budowa drzewaBudowa drzewa

  2. Budowa pnia drzewaBudowa pnia drzewa

  3. Przekroje drewnaPrzekroje drewna

  4. Elementy budowy widoczne na poszczególnych przekrojachElementy budowy widoczne na poszczególnych przekrojach

  5. Budowa chemiczna drewnaBudowa chemiczna drewna

  6. Budowa drewna iglastegoBudowa drewna iglastego

  7. Budowa drewna liściastegoBudowa drewna liściastego

  8. Gatunki drzew iglastychGatunki drzew iglastych

  1. Gatunki drzew liściastychGatunki drzew liściastych

9.1. Gatunki liściaste pierścieniowonaczynioweGatunki liściaste pierścieniowonaczyniowe

9.2. Gatunki liściaste rozpierzchłonaczynioweGatunki liściaste rozpierzchłonaczyniowe

bg‑green

1. Budowa drzewa

1

Rośliny drzewiaste to wieloletnie rośliny o trwałej, zdrewniałej łodydze. Dzielimy je na:

  1. Krzewinki

  • o wysokości do 0,5 m

  • występują w warstwie runa leśnego

  • częściowo zdrewniałe

  • w leśnictwie mają znaczenie użytkowe ze względu na owoce (jagody, borówki)

  1. Krzewy

  • o wysokości przeważnie do 5 m

  • występują w warstwie podszytu

  • charakteryzują się większą liczbą łodyg wyrastających z korzeni lub szyi korzeniowej – nie są zróżnicowane na pień i koronę

  • znaczenie użytkowe mają ich pędy (np. wiklina) oraz owoce (bez czarny, maliny, jeżyny)

  1. Drzewa

  • w zasadzie mają pojedynczą łodygę zwaną pniem

  • na pniu na pewnej wysokości tworzy się korona złożona z wielu pędów bocznych – gałęzi

  • tworzą warstwę drzew

  • nauka zajmująca się drzewami to dendrologia

  • znaczenie użytkowe ma przede wszystkim drewno

Powyższy podział ma charakter umowny i nie wynika z systematyki roślin. Zdarzają się formy pośrednie. Natomiast w szczególnych warunkach środowiskowych gatunki klasyfikowane zwyczajowo jako krzewy staną się drzewami i odwrotnie. Niektórzy autorzy oprócz wymienionych powyżej trzech grup do roślin drzewiastych zaliczają także: podkrzewy zwane półkrzewami, u których tylko dolna część pędu jest zdrewniała, oraz pnącza, których pędy wprawdzie są zdrewniałe, ale długie, cienkie i elastyczne, przez co wymagają podpory, aby się piąć do góry (np. bluszcz).

1

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑green

2. Budowa pnia drzewa

2

W budowie pnia każdego drzewa występują elementy widoczne gołym okiem – elementy makroskopowe oraz te, które da się dostrzec dopiero pod mikroskopem – elementy mikroskopowe.

Z punktu widzenia pozyskiwania surowca cały ścięty pień drzewa (bez kory) nazywamy drewnem. Jednak w biologii nie jest to precyzyjne określenie, bo drewno składa się z wielu różnych tkanek drzewnych w tym z tkanki przewodzącej – ksylemu, czyli drewna, ale też z innych tkanek. Są to:

Tkanka twórcza (merystematyczna)

Grupa tkanek o cienkich ścianach i dużych jądrach komórkowych. Komórki te są zdolne do regularnych podziałów. Dają one komórki potomne, które różnicują się, tworząc tkanki stałe. Nazwa „merystem” pochodzi od greckiego słowa meristos – mogący się dzielić. Wyróżniamy merystemy:

- pierwotne – powstają w zarodku: stożek wzrostu łodygikorzenia – powoduje wzrost rośliny na długość

- wtórne – powstają na skutek różnicowania się tkanek stałych i ich powrotu do stanu embrionalnego, powodują przyrost grubości, należą do nich:

  • miazga twórczakambium (produkuje tkankę przewodzącą, do wewnątrz – drewno, a na zewnątrz – łyko)

  • miazga korkotwórczafellogen (produkuje wtórną tkankę okrywającą – korek oraz fellodermę)

  • kallus – tkanka przyranna

Tkanka miękiszowa parenchyma

Komórki żywe w kształcie wydłużonych równoległościanów, przewodzą i gromadzą substancje odżywcze, należą do nich:

  • miękisz promieni rdzeniowych

  • miękisz przynaczyniowy zwany włóknistym

  • miękisz na granicy słoja rocznego – terminalny

  • miękisz przewodów żywicznych

Tkanka przewodząca

Drewnoksylem przewodzi wodę i sole mineralne. W jego budowie, zależnie od gatunku, występują:

- cewki wrzecionowate, wydłużone komórki o średnicy od 0,02 do 0,04 mm, obecne głównie w drewnie iglastym, stanowią 90 proc. jego objętości; wyróżniamy:

  • cewki drewna wczesnego (naczyniowe) – cienkościenne o większym świetle (przekroju)

  • cewki drewna późnego (włókniste) – grubościenne o małym świetle, oprócz przewodzenia wody mają funkcję mechaniczną – usztywniają roślinę

- naczynia – obecne w drewnie liściastych, są martwe, o średnicy od 0,03 do 0,5 mm, długości ok. 5–10 cm, a nawet 2 m. Ze względu na układ naczyń w drewnie wyróżniamy gatunki:

  • pierścieniowonaczyniowe – występuje wyraźne rozgraniczenie drewna wczesnego (naczynia o dużym świetle) i późnego (naczynia o małym świetle)

  • rozpierzchłonaczyniowe – brak rozgraniczenia na drewno wczesne i późne

W budowie pnia wyróżniamy dwie podstawowe tkanki przewodzące: drewno – ksylem i łyko – floem.

Łyko (floem, rurki sitowe) – przewodzi asymilaty.

Tkanka mechaniczna (włókna drzewne)

To wydłużone, ostro zakończone martwe komórki drewna gatunków liściastych. Stanowią od 35 do 65 proc. objętości drewna. O średnicy od 0,02 do 0,05 mm, długości 1,8 mm. Niewidoczne gołym okiem. Im grubsze są ściany komórkowe włókien, tym twardsze i cięższe drewno.

ROtscuhEaZIjx1
Grafika przedstawia budowę pnia drewna. Pień został pokazany w przekroju. Na ilustracji zaznaczono dziewięć punktów interaktywnych z opisem poszczególnych elementów budowy. Nagranie (plik dźwiękowy) tożsamy z zamieszczoną treścią. Punkt pierwszy. Rdzeń. Znajduje się on na samym środku pnia drewna. Informacje zawarte w punkcie: Rdzeń to środkowa część drewna, tworzy jego oś. Zbudowany z cienkościennych komórek miękiszowych. Wypełnionych powietrzem, nietrwałych – stąd rdzeń jest bezwartościowy. Na przekroju poprzecznym widoczny jako jaśniejsza lub ciemniejsza plamka. Kształt rdzenia jest charakterystyczny dla gatunku: Db – gwiaździsty. Js – czworokąt. Ol – trójkątny. Tp – pięciokątny. Inne gatunki – owalny lub kolisty. Punkt drugi. Twardziel. Występuje w środkowej części pnia i ma obły kształt. Kolor jest ciemniejszy od pozostałych elementów. Informacje zawarte w punkcie: Twardziel Stanowi 30–90 proc. powierzchni przekroju pnia. Drewno twardzieli jest bardziej odporne na gnicie, twardsze, sztywniejsze, ma większą gęstość i trudniej się impregnuje. Proces twardzielowania polega na tym, że po przekroczeniu przez drzewo pewnego wieku (sosna 20-40 lat, niektóre gatunki nawet 100 lat) zaczynają się zmiany w drewnie przyrdzeniowym, prowadzące do powstania twardzieli: – Na skutek przemian fizjologicznych ustaje przewodzenie wody, zamierają komórki miękiszowe. Ich treść plazmatyczna przenika do naczyń lub cewek zamykając ich światło. W efekcie u gatunków iglastych cewki są zamykane przez zatyczki, a u liściastych – naczynia przez wcistki. – Wewnętrzna część pnia wysyca się gumami, garbnikami, żywicami, przez co drewno najczęściej zmienia swoją barwę na ciemniejsze. Tę właśnie zmienioną część pnia nazywamy twardzielą. Wyróżniamy gatunki drewna: – twardzielowe o twardzieli: zabarwionej: So, Md, cis, Dg, Db, Orz, Rb, Tp (bez Os), śliwy. Zabarwionej lub nie Js, Wz, iwa. Nie zabarwionej Jd, Św, Lp. – beztwardzielowe: Bk, Gb, Ol, Kl, Jw, Brz, Os, Ksz. Punkt trzeci. Biel. Zajmuje znaczną część pnia i okala twardziel. Informacje zawarte w punkcie: Biel. Część drewna gatunków twardzielowych, która bierze czynny udział w procesach życiowych – przewodzi wodę i sole mineralne. U gatunków twardzielowych pod wpływem grzybów, mrozu i innych czynników może wystąpić tzw. wewnętrzny biel uznawany za wadę drewna. Gatunki nie wytwarzające twardzieli na skutek zjawisk chorobowych mogą wytwarzać tzw. fałszywą twardziel (jest ona wadą drewna). Punkt czwarty. Kambium. Jest to cienka tkanka znajdująca się w okolicach łyka. Informacje zawarte w punkcie: Kambium wtórna tkanka twórcza wytwarzająca na zewnątrz łyko, a do wnętrza drewno. Punkt piąty. Korek. Znajduje się na od zewnętrznej strony kory drewna. Informacje zawarte w punkcie: Korek. Wtórna tkanka okrywająca, chroni przed działaniem czynników zewnętrznych. Punkt szósty. Jest to cienka tkanka znajdująca się w okolicach łyka. Informacje zawarte w punkcie: Miazga korkotwórcza (fellogen) wtórna tkanka twórcza wytwarzająca na zewnątrz. Punkt siódmy. Floem. Znajduje się od wewnętrznej strony, blisko kory drewna. Informacje zawarte w punkcie: Floem (łyko, tkanka przewodząca) znajduje się tuż pod korą i przewodzi asymilaty. Punkt ósmy. Promienie rdzeniowe. Są to cienkie linie znajdujące się na całej powierzchni drewna. Informacje zawarte w punkcie: Promienie rdzeniowe (inaczej drzewne) Na przekroju poprzecznym tworzą linie biegnące od rdzenia ku obwodowi. Zbudowane z komórek miękiszowych. Służą do gromadzenia asymilatów i ich przewodzenia w głąb pnia. Czasem są widoczne gołym okiem. Na przekroju promieniowym dają błyszcz. Ich udział w drewnie to od 3 do 20 proc. Punkt dziewiąty. Przyrosty roczne. Są to słoje o obłym kształcie występujące na powierzchni pnia. Informacje zawarte w punkcie: Przyrosty roczne – słoje roczne U drewna wczesnego – jaśniejszej barwy, komórki są cienkościenne i mają większe światło. To drewno jest bardziej porowate, lżejsze i ma mniejszą twardość. Wytwarzane wiosną. Jest to drewno o większej gęstości – twardsze i cięższe. Wytwarzane latem U iglastych ze wzrostem szerokości słoja rośnie udział drewna wczesnego, a u liściastych – późnego. Stąd gatunki iglaste o szerokich słojach rocznych mają drewno miękkie, a liściaste twarde.
Elementy budowy drewna widoczne na poszczególnych przekrojach
Źródło: Contentplus.pl sp. z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑green

3. Przekroje drewna

3

Przekroje drewna to płaszczyzna powstała przez przecięcie drewna. Wyróżnia się:

  • przekrój poprzeczny – przecięcie pnia drzewa w poprzek włókien, zauważalne są współśrodkowo ułożone linie słoi rocznych;

  • przekrój promieniowy – przecięcie pnia drzewa wzdłuż, przez rdzeń, zauważalne są proste, równoległe linie słoi rocznych;

  • przekrój podłużny styczny – przecięcie pnia drzewa wzdłuż, w innym miejscu niż przez rdzeń, zauważalne są eliptycznie i nieregularnie ułożone linie słoi rocznych.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑green
4

4. Elementy budowy drewna widoczne na poszczególnych przekrojach

R1SvLBabgB7Li1
Ilustracja interaktywna przedstawiająca przekroje drewna. Wyróżnić można trzy podstawowe przekroje. Pierwszy rodzaj przekroju to przekrój poprzeczny. Powstaje na skutek przecięcia pnia w poprzek włókien. Na przekroju można wówczas zaobserwować słoje układające się w kształt współśrodkowych okręgów. Drugi rodzaj przekroju to przekrój styczny (podłużny). Powstaje na skutek przecięcia pnia wzdłuż w innym miejscu niż przez rdzeń. Na przekroju można wówczas zaobserwować słoje w postaci hiperboli i różnego rodzaju linii krzywych. Trzeci rodzaj przekroju to przekrój promieniowy (podłużny). Powstaje na skutek przecięcia pnia wzdłuż przez rdzeń. Na przekroju można wówczas zaobserwować słoje w postaci równoległych prostych linii.
Na ilustracji zaznaczono jedenaście punktów interaktywnych, po naciśnięciu których pojawia się plansza z tekstem oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym), którego treść jest tożsama z zamieszczonymi informacjami.
Punkt pierwszy. Przekrój promieniowy (podłużny).
- przebiega po linii promienia
- przyrosty roczne ułożone są równolegle do siebie
- promienie rdzeniowe mają kształt poprzecznych wstęg, tworzą tak zwany błyszcz.
Punkt drugi. Przekrój styczny (podłużny).
- przebiega po cięciwie przekroju poprzecznego
- przyrosty roczne mają kształt hiperbolicznych linii
- promienie rdzeniowe mają kształt soczewek – to drobne kreseczki.
Punkt trzeci. Przekrój poprzeczny.
- prostopadły do kierunku włókien
- przyrosty roczne ułożone koncentrycznie widoczne jako okręgi
- promienie rdzeniowe mają kształt linii o przebiegu od rdzenia ku obwodowi pnia.
Przekroje drewna
Źródło: Contentplus.pl sp. z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑green
5

5. Budowa chemiczna drewna

R10QDoxbZJeBA

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑green
6

6. Budowa drewna iglastego

RIXWbgQO1guiL1
Grafika przedstawia budowę tkanek drewna iglastego. Grafika podzielona jest na pięć segmentów. Każdy segment składa się z wielu drobnych elementów o obłych, ale nieregularnych kształtach. Segmenty oddzielone są ciemniejszą warstwą również złożonych z podobnych elementów. Na grafice zaznaczono cztery punkty interaktywne z opisem poszczególnych części. Punkt pierwszy. Drewno późne. To ciemna warstwa, która oddziela ze sobą segmenty. Znajduje się w środkowej części grafiki. Punkt drugi. Drewno wczesne. To segment znajdujący się pod drewnem późnym. Punkt trzeci. Cewki drewna późnego (tkanka przewodząca – ksylem, komórki grubościenne o wąskim przekroju, oprócz przewodzenia spełniają funkcje mechaniczne). Są to elementy, które składają się na ciemną warstwę oddzielającą segmenty. Punkt czwarty. Cewki drewna wczesnego (tkanka przewodząca – ksylem, komórki cienkościenne o dużym przekroju, ich główną funkcją jest przewodzenie wody). Są to elementy, które składają się na wszystkie segmenty.
Drewno drzewa iglastego
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑green
7

7. Budowa drewna liściastego

Pierścieniowonaczyniowe

R1eBOTdBtPgE41
Na planszy widoczne są dwie grafiki przedstawiające schematy budowy drewna liściastego pierścieniowonaczyniowego. Składają się z ośmiu punków interaktywnych z opisem poszczególnych części. Grafika pierwsza przedstawia obłe, małe tkanki ułożone w cztery półokrągłe warstwy, zamknięte w szpiczastej konstrukcji. Punkt pierwszy i drugi przedstawia naczynia. To właśnie z tych tkanek złożone są półokrągłe warstwy. Grafika druga przedstawia budowę tkanek drewna liściastego pierścieniowonaczyniowego. Została podzielona na siedem pionowych segmentów, oddzielonych pionową, gładką, ale nieregularną linia. Każdy segment składa się z wielu drobnych elementów o obłych, ale nieregularnych kształtach. Występują nieduże elementy, ale również takie, które przybierają większe rozmiary. Elementy mają fioletowy oraz ciemnofioletowy kolor. Punkt trzeci. Drewno późne. Została zaznaczona duża część schematu. Drewno późne stanowi około 2/3 powierzchni od góry. Punkt czwarty. Drewo wczesne. Tę część zaznaczono w dolnej części schematu i stanowi ona około 1/3 powierzchni. Punkt piąty. Naczynia drewna późnego (tkanka przewodząca – ksylem, komórki grubościenne o wąskim przekroju, oprócz przewodzenia spełniają funkcje mechaniczne). Są to drobne, obłe elementy o fioletowym kolorze, zlokalizowane w górnej części schematu. Punkt szósty. Włókna drzewne (tkanka mechaniczna). Są to drobne, obłe elementy o ciemnofioletowym kolorze, zlokalizowane w górnej części schematu. Punkt siódmy. Naczynia drewna wczesnego (tkanka przewodząca – ksylem, komórki cienkościenne o dużym przekroju, ich główną funkcją jest przewodzenie wody). Są to największe obłe elementy o fioletowym kolorze, zlokalizowane w dolnej części schematu. Punkt ósmy. Promień rdzeniowy (tkanka miękiszowa – parenchyma). Jest to podłużny, gładki, ale nieregularny element, który oddziela każdy z segmentów.
Schemat budowy drewna liściastego pierścieniowonaczyniowego
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Rozpierzchłonaczyniowe

R1Zq6osKbq4Ty1
Na planszy widoczne są dwie grafiki przedstawiające schematy budowy drewna liściastego rozpierzchłonaczyniowego. Składają się z ośmiu punków interaktywnych z opisem poszczególnych części. Grafika pierwsza przedstawia obłe tkanki ułożone w nieregularnych odstępach, zamknięte w szpiczastej konstrukcji. Są to naczynia opisane zaznaczone w pierwszym i drugim punkcie. Grafika druga przedstawia budowę tkanek drewna liściastego rozpierzchłonaczyniowego. Została podzielona na dwanaście mniej więcej równych prostokątów, oddzielonych ciemniejszą warstwą. Każdy segment wygląda podobnie. Widoczne są bardzo drobne, obłe, ale nieregularne elementy, które występują na całym schemacie. Na nich występują większe, jasnozielone elementy, które mają jajowaty kształt. Punkt trzeci. Naczynia (tkanka przewodząca – ksylem). Maja jajowaty kształt i jasnozielony kolor. Punkt czwarty. Miękisz terminalny (tkanka miękiszowa – parenchyma). To ciemniejsza warstwa oddzielająca każdy z segmentów. Składa się z bardzo drobnych komórek. Punkt piąty. Rdzeń promieniowy (tkanka miękiszowa – parenchyma). To długa wąska linia, przechodząca przez cały schemat i oddzielająca poszczególne segmenty. Punkt szósty. Włókna drzewne (tkanka mechaniczna). To obłe, małe włókna, z których składa się każdy segment. Punkt siódmy. Drewno późne. Znajduje się w górnej części schematu i zajmuje około 1/4 powierzchni. Punkt ósmy. Drewno wczesne. Składają się na nie trzy segmenty zlokalizowane pod drewnem późnym.
Schemat budowy drewna liściastego rozpierzchłonaczyniowego
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑green
8

8. Gatunki drzew iglastych

bg‑orange

Cis pospolity

9
R1PTyEP9UXL8V1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Daglezja zielona

10
R51y8cnr6SM0F1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Jałowiec pospolity

11
RohhLFgySWWTQ1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o.,, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Jodła pospolita

12
R1ZoaZVzeGow61
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Modrzew europejski

13
RYXz8wfQKyhhQ1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Sosna zwyczajna

14
R1J7w3pCXDzzu1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Świerk pospolity

15
R1BNh6ZyAcM6M1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑green
16

9. Gatunki drzew liściastych

bg‑green
17

9.1. Gatunki liściaste pierścieniowonaczyniowe

bg‑orange

Dąb bezszypułkowy

18
Rf07yvr0gX5cn1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Dąb czerwony

19
R1FMihTVgFi7q1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Dąb szypułkowy

20
R17YCr5y4AbGJ1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Jesion wyniosły

21
R1NkG39YN5kCK1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Wiąz górski

22
R1EtgkEBXgKfb1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑green

9.2. Gatunki liściaste rozpierzchłonaczyniowe

23
bg‑orange

Brzoza brodawkowata

24
RQcNkhen48yYh1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Buk zwyczajny

25
R1X5QBqH4xuL71
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Grab pospolity

26
R1LMjkUgPMtsk1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange
27

Grusza pospolita

RrTiI0rSqF3Ym1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Klon jawor

28
R1RbNq3lgUjkp1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Klon zwyczajny

29
R1cPajXU0q0jX1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Lipa szerokolistna

30
R1XuXi24NoqQo1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Olsza czarna

31
RJHbaztz8vwcA1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Topola osika

32
RBx6tRHXGGmH31
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange

Wierzba biała

33
Ra0QYhpC8y7eP1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Powiązane ćwiczenia