Mapa interaktywna + Sprawdź się
Zapoznaj się z mapą i wykonaj kolejne polecenia.
Znajdź na mapie swoją miejscowość i określ, jakim działaniom zaborcy podlegała w związku ze swoim położeniem.
Wyjaśnij, jaką rolę w integrowaniu Polaków odgrywała religia, język i edukacja.
Zapoznaj się z mapą przedstawiającą rozmieszczenie ludności polskiej na ziemiach polskich pod zaborami w 1912 r., a następnie na podstawie informacji zawartych na niej i własnej wiedzy pozaźródłowej wybierz właściwe odpowiedzi.
Największy procent Polaków zamieszkiwał ziemie:
- Królestwa Polskiego.
- zaboru niemieckiego.
- Galicji.
Najwięcej osób posługiwało się językiem polskim jako rodzimym na obszarze zaboru:
- austriackiego.
- rosyjskiego.
- niemieckiego.
Ludność zamieszkująca tzw. ziemie zabrane była w większości wyznania:
- protestanckiego.
- katolickiego.
- prawosławnego.
Państwem zaborczym, z którym Polacy w większości mogli czuć wspólnotę wyznaniową, była/były:
- Niemcy.
- Rosja.
- Austro-Węgry.
Zapoznaj się z poniższymi stwierdzeniami i rozstrzygnij, które z nich są prawdziwe, a które fałszywe.
| Zdanie | Prawda | Fałsz |
| Przez cały okres zaborów poczucie więzi między Polakami żyjącymi pod różnymi zaborami było bardzo silne. | □ | □ |
| Ważną rolę w procesach integrujących społeczeństwo polskie odegrał Kościół i duchowieństwo. | □ | □ |
| Procesy integracyjne przebiegały z takim samym nasileniem wśród wszystkich mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej. | □ | □ |
Zapoznaj się z poniższym tekstem, a następnie na jego podstawie i własnej wiedzy pozaźródłowej odpowiedz, jakie było znaczenie emigracji dla kształtowania się wspólnoty społeczeństwa polskiego.
Moje wspomnieniaNasi chłopi z Galicji, mieszkający po prawej stronie Wisły, bardzo długo swoich z drugiej strony uważali za Moskali i dziwili się , dlaczego oni mówią po polsku, a większe do nich mieli uprzedzenia aniżeli do Niemców lub Żydów. Było to tym dziwniejsze, że między nimi mieli znajomych, a nawet krewnych. Chłopi z dalszych okolic odnosili się z ogromną nienawiścią do Moskali “zza Wisły”, bo złodzieje stamtąd przychodzący zabierali co najlepsze konie i przeprowadzali przez Wisłę. Granicę między Rosją a Austrią uważali za wieczną.
Stosunki te zmieniały się jednak powoli, a uległy raptownej zmianie, gdy wprowadzono w Rosji konstytucję, a chłopi nasi z jednej i drugiej strony Wisły zaczęli się ze sobą stykać. Bardzo wiele do zbliżenia przyczyniła się także emigracja amerykańska, gromadząca po różnych miejscowościach chłopów polskich ze wszystkich zaborów. Tam, za morzem dopiero się oni poznawali, a nawet zaczęli się między sobą żenić, co wywoływało po tej stronie zgorszenie. To jednak szybko mijało, a nici się wiązały coraz silniejsze.
Źródło: W. Witos, Moje wspomnienia, Warszawa 1981.
Ułóż poniższe fragmenty we właściwej kolejności logicznej.
- Postępująca z czasem emancypacja wsi od dworu, migracje, alfabetyzacja, przenikanie chłopów do innych warstw wzmacniały jednak procesy integracyjne. Wśród chłopów stopniowo rodziło się przekonanie o przynależności do szerszej niż lokalna wspólnoty. Następowało przechodzenie od etnicznej do [...] narodowej polskości[...].
- Od około 1900 r. zjawisko unarodowienia chłopów zaczęło się szybko rozszerzać. Potwierdzają to świadectwa administracji rządowej oraz obserwacje poczynione przez działaczy ruchu ludowego [...].
- [...] O ile dla warstw posiadających i inteligencji akceptacja monarchii austriackiej nie kolidowała z poczuciem polskości, o tyle kolizja ta występowała, przynajmniej przez długie lata XIX w. Hasło “Polska” wywoływało bowiem u nich jak najgorsze skojarzenia.
- Obawiali się realizacji marzeń polskich elit narodowych o własnym państwie, przyszła Polska kojarzyła im się z powrotem bezpośredniej władzy dziedziców nad wsią., przywróceniem pańszczyzny, a nawet odebraniem ziemi. “Chłopi - powiadał Wincenty Witos - bali się Polski niesłychanie, wierząc, że z jej powrotem przyjdzie na pewno pańszczyzna i najgorsza szlachecka niewola [...].
- Znacznie szybciej przebiegał proces unarodowienia chłopów w zaborze pruskim.Najwcześniej nastąpiła tam likwidacja stosunków pańszczyźnianych i poddaństwa, a antagonizm między wsią a dworem nie przybrał szerszych rozmiarów. Stworzyło to dogodne warunki do partnerskiej współpracy między ziemianami a wykształconymi i zamożnymi mieszkańcami wsi [...].
- Również w Królestwie ludność wiejska obawiała się przywrócenia Polski. Na początku lat sześćdziesiątych zamożni czynszownicy powiadali: “Kiedy będzie rząd polski, to może sól podrożeje, a może i pańszczyzna wróci”. [...]
Wskaż prawdziwe wnioski sformułowane na podstawie cytowanego tekstu:
- We wszystkich zaborach procesy integracyjne wśród chłopów przebiegały z takim samym natężeniem.
- Najsłabiej czynniki integracyjne wśród chłopstwa zaznaczyły się na ziemiach zaboru rosyjskiego.
- Czynniki integracyjne wśród chłopstwa zależały od kwestii politycznych.
- Główną barierą w procesach integracyjnych chłopów była akceptacja sytuacji politycznej.
- Czynniki integracyjne wśród chłopów zaznaczyły się najpóźniej w porównaniu z innymi warstwami społecznymi.
W 1910 r. w krakowskiej dzielnicy Stare Miasto na Placu Jana Matejki stanął pomnik konny króla Władysława Jagiełły upamiętniający jego zwycięstwo pod Grunwaldem w 500. rocznicę bitwy z zakonem krzyżackim. Ufundował go Ignacy Paderewski, światowej sławy pianista. Napis na pomniku brzmi: „Praojcom na chwałę – braciom na otuchę”. Zredaguj krótką informację na temat znaczenia pojawienia się tego pomnika dla integracji narodu polskiego pod zaborami.
Przeanalizuj poniższy fragment opracowania historycznego, a następnie sformułuj jego tezę.
Historia Polski 1795-1918Mimo niechęci do obcych rządów rozwijał się proces asymilacji państwowej i akulturacji. Broniono się przed Rosjanami- Moskalami, lecz w pewnych sprawach im ulegano, broniono się przed Niemcami i również im ulegano. Istniało realne niebezpieczeństwo, iż Polacy danego zaboru coraz bardziej będą się oddalać od wspólnych korzeni. Zatroskani o przyszłość narodu, polscy inteligenci zaczęli bić na alarm, widząc oczami wyobraźni powstanie nowych narodów: Poznaniaków, Galicjan, Królewiaków, Kresowiaków. Rzeczywiście między Polakami z trzech zaborów pojawiły się pewne różnice w wyznawanych wartościach, sposobie życia, w mentalności.
Źródło: A. Chwalba, Historia Polski 1795-1918, Kraków 2000, s. 599.
Według przytoczonego w poprzednim ćwiczeniu opisu przedstawiciele polskiej inteligencji obawiali się powstania trzech narodów: Poznaniaków, Galicjan, Królewiaków i Kresowiaków. Wypisz do każdego z nich po co najmniej dwa argumenty popierające tezę o dużych separatyzmach między poszczególnymi dzielnicami.
Wyobraź sobie, że uczestniczysz w polemice na temat znaczenia czynników integracyjnych społeczeństwa polskiego w XIX w. Do podanych po lewej argumentów dopasuj kontrargumenty w kolumnie po prawej.
W Królestwie Polskim przemysł produkował głównie na potrzeby chłonnego rynku rosyjskiego, zaś ziemie zachodnie były podporządkowane gospodarce państwa niemieckiego (np. eksport wydobywanego węgla szedł głównie na potrzeby państwa niemieckiego)., Istniał jeden wspólny, stale pielęgnowany i rozwijany język, którym posługiwali się wszyscy Polacy pomimo różnic regionalnych i naleciałości z państw zaborczych., W każdym zaborze istniały inne przepisy, problemy i wyzwania, które często były wynikiem włączenia do państw zaborczych., Powstania nie miały charakteru ponadzaborowego, w różnych zaborach istniały inne postawy wobec zaborcy, nie wszędzie idea powstania miała zwolenników; poza tym w powstaniu w niewielkim stopniu uczestniczyli przedstawiciele chłopstwa., Między Polakami mieszkającymi pod różnymi zaborami istniały różnice w sposobie życia, w mentalności, w systemie wyznawanych wartości.
| W Królestwie Polskim słuchaczy Uniwersytetu nazywano studentami, w Galicji określano tak uczniów czterech wyższych klas szkoły średniej, zaś studentów – akademikami; we Lwowie lekarza nazywano fizykiem. | |
| Między dzielnicami istniała wymiana towarów, np. między Galicją a Królestwem Polskim; dochodziło też do migracji wewnętrznej z terenów wiejskich i ubogich do miast i na obszary lepiej uprzemysłowione, np. z Galicji. | |
| Prasa polska szeroko informowała o tym, co działo się w innych zaborach, pomagano powstańcom i ich rodzinom, więźniom politycznym czy rewolucjonistom, emigrantom politycznym. | |
| Odbywały się wspólne ponadzaborowe zjazdy lekarzy, architektów, nauczycieli, przemysłowców, historyków. | |
| Polaków mieszkających pod wszystkimi zaborami łączyła wspólna kultura, wyznawany podobny system wartości, różny od mieszkańców państw zaborczych, pamięć o wspólnej historii i wspólna tradycja. |