Polecenie 1

Zapoznaj się z mapą przedstawiającą przebieg bitwy pod Kircholmem i wykonaj kolejne polecenia.

Bitwę pod Kircholmem stoczyły wojska Rzeczypospolitej dowodzone przez hetmana polnego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza z trzykrotnie liczniejszą armią szwedzką pod dowództwem króla Karola IX Wazy. Było to jedno z największych i najświetniejszych zwycięstw militarnych Rzeczpospolitej, odniesione dzięki użyciu husarii jako siły przełamującej szyki wroga. Bitwa ta rozstrzygnęła na korzyść strony polsko‑litewskiej kampanię 1605 roku. Niestety, zwycięstwo nie zostało wykorzystane, zaś  zaangażowanie Rzeczypospolitej w walkach z Rosją dało stronie szwedzkiej czas na odbudowanie sił i zdobycie Inflant kilka lat później.

RjW5E36uqebZJ1
Mapa przedstawia ruchy wojsk podczas bitwy pod Kircholmem 27 września 1605 roku, która toczyła się na północnym brzegu rzeki Dźwina. Wzdłuż rzeki prowadzi droga do Rygi przez miejscowość Kircholm. Wojska szwedzkie zajęły pozycje na zachodzie bliżej Kircholmu, a polskie na wschodzie. Obóz polski znajdował się blisko brzegu Dźwiny na południowy wschód od brzegu, na pierwszej lini była artyleria, w drugiej naprzemiennie oddziały kawalerii oraz piechoty, w trzeciej jeden duży oddział jazdy, za nim kolejna linia jazdy, a z tyłu wojsk polskich był ustawiony jeden mniejszy oddział jazdy i piechoty, a na północny wschód od bitwy oddział piechoty. Dodatkowo na południe od wojsk polskich bliżej brzegu Dźwiny stacjonował jeden niewielki oddział jazdy, a na południowym brzegu Dźwiny stacjonowała jazda rajtarów kurlandzkich, która przeprawiła się przez rzekę i dołączyła do jazdy polskiej. W pierwszym rzędzie wojsk szwedzkich była ustawiona artyleria w większej ilości niż w wojsku polskim. Drugi i trzeci rząd stanowiła piechota; oddzielone były od kolejnej linii wojska jednostką artylerii. Za jednostką artylerii znajdowała się większa linia piechoty, a za nią linia kawalerii. Strzałki na mapie przedstawiają ataki i ruchy wojsk. Artyleria polska starła się z artylerią szwedzką, z kolei jazda polska z pierwszej linii zaatakowała inny oddział artylerii szwedzkiej. Druga linia polskiej kawalerii zaatakowała piechotę szwedzką. Z kolei jazda polska umieszczona po bokach pierwszej linii uderzyła w piechotę szwedzką, na odsiecz z obu stron pola bitwy poszła jej jazda szwedzka, która starła się z jazdą polską. Jazda polska z obu stron przebiła się przez jazdę szwedzką i zaczęła okrążać z boków oddziały szwedzkie, atakując kolejne linie. W późniejszej fazie bitwy zarówno od strony Dźwiny, jak i od północy wojska polskie dostały się na tyły wojsk szwedzkich, z czego część wojsk szwedzkich zdążyła zbiec w kierunku Rygi, a wojska polskie ruszyły w pogoń za nimi. Jazda polska. Armia Rzeczypospolitej liczyła niespełna 3000 kawalerzystów i 1000 piechurów. Oddziały zostały ustawione w trzech rzutach. W pierwszym w centrum znajdowali się husarze w sile 300 ludzi ustawieni naprzemiennie z jednostkami piechoty pod dowództwem porucznika Wincentego Woyny. Lewe skrzydło złożone z dwóch rzutów stanowiły oddziały lekkiej jazdy kozackiej, husarii i arkebuzerów w sile 600 żołnierzy dowodzonych przez rotmistrza husarskiego Tomasza Dąbrowę. Husarzy zlokalizowani na tym skrzydle mieli dokonać szarży wzdłuż brzegu Dźwiny i zaatakować prawe skrzydło wroga. Na prawym skrzydle znalazło się ok. 1000 jeźdźców ułożonych w dwóch liniach pod dowództwem rotmistrza Jana Piotra Sapiehy. W drugim rzucie za piechotą i husarią Woyny znalazła się husaria pod rozkazami rotmistrza Teodora Łackiego, za nimi zaś w trzeciej linii 600 żołnierzy i dwie chorągwie jazdy tatarskiej. Z tyłu ustawiono w szyku czeladź pozorując, że są to posiłki, na które tak oczekiwano. Artyleria polska. Przed obozem ustawiono artylerię oraz tabor, składający się ze spiętych łańcuchami i obsadzonych piechotą wozów. Szyk wojsk był ściśnięty i dość płytki (chorągwie jazdy ustawiono w dwie linie), co miało sprzyjać maksymalnemu wykorzystaniu żołnierzy podczas starcia. Kierunek działań wojsk polskich. Obie armie w obranym przez siebie szyku dłuższy czas stały naprzeciwko siebie. Chodkiewicz, chcąc sprowokować Szwedów do uderzenia, postanowił zastosować manewr pozorowanej ucieczki i związać ogniem przeciwnika. Grupa husarów na lewym skrzydle pod dowództwem Dąbrowy ruszyła w stronę oddziałów szwedzkich. Po kilku godzinach, podczas których miała miejsce wymiana ognia, lekka jazda w panice zaczęła się wycofywać zgodnie z planem Chodkiewicza. Za nimi w pościg podążyła rajtaria i piechota szwedzka rzutu pierwszego i drugiego. Obóz polski. Bitwa rozegrała się około 20 km od Rygi w kierunku południowo-wschodnim. Teren, na którym spotkały się obie armie i uformowały szyki do starcia, znajdował się na prawym brzegu Dźwiny. Hetman Chodkiewicz ustawił swoje oddziały na wzniesieniu, równolegle do rzeki. W dole rozciągała się równina, doskonale nadająca się do przeprowadzenia szarży kawalerii. Jazda szwedzka. Kawalerzystów szwedzkich ustawiono w ostatnim – czwartym – rzucie, a wśród nich znajdował się sam król. Szyk armii szwedzkiej również był dość płytki i wynosił około 800 metrów. Piechota szwedzka. Armia szwedzka znalazła się w odległości jednego kilometra od wojsk litewskich, po przeciwległej stronie wzgórza. Prezentowała się ona znacznie liczniej, w jej skład wchodziło około 11 tys. żołnierzy. W pierwszej linii znajdowało się 11 dział oraz siedem regimentów piechoty w sile blisko 4 tys. żołnierzy. Za nimi ustawiono sześć regimentów rajtarów fińskich pod wodzą na prawym skrzydle hrabiego Joachima Fryderyka von Mansfelda, a na lewym pułkownika Henryka Brandta. W kolejnym rzucie znajdowała się piechota liczącą ok. 6300 ludzi. Artyleria szwedzka. Kierunek działań wojsk szwedzkich. Schodzące ze wzgórza oddziały szwedzkie spotkała salwa artylerii oraz atak 300- osobowego oddziału jazdy pod wodzą Woyny. Żołnierze szwedzcy zostali związani walką z oddziałami Rzeczypospolitej, ustępując im po chwili pola. Ofensywa polska wsparta została przez oddziały jazdy Dąbrowy, który, zaprzestając pozorowanej ucieczki, wrócił na pole bitwy wraz ze swoimi chorągwiami. Po rozgromieniu rajtarów Mansfelda (za którymi w pościg udały się chorągwie tatarskie) Dąbrowa ruszył na piechotę, której obrona dość szybko się załamała.
W tym samym czasie doszło do ataku na prawym skrzydle. Szwedzkie oddziały Brandta zwarły się w walce z chorągwiami pod dowództwem Sapiehy. Wojska znajdujące się w drugim rzucie Teodora Lackiego obeszły przeciwnika szerokim łukiem i rozbiły go, atakując ze skrzydła. W oddziałach szwedzkich zapanowała panika. Widząc to, Chodkiewicz rzucił do natarcia wszystkie oddziały. Po trzech godzinach bitwę wygrała strona polsko-litewska.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Opisz położenie wojsk polskich i znaczenie wyboru terenu dla przebiegu bitwy.

RpIlbEAmFu1YF
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Wskaż na mapie manewr kawalerii, który zdecydował o losach bitwy.

RcSJvpRC4Km0F
Wskaż na mapie manewr kawalerii, który zdecydował o losach bitwy. (Uzupełnij).