Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Polecenie 1

Zapoznaj się z mapą interaktywną i wykonaj kolejne polecenia.

R1S8wEurWZw71
Mapa przedstawia kierunki Wielkiej Emigracji. Do głównych krajów, do których emigrowali Polacy po powstaniu listopadowym, należały: Królestwo Francji, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii, Korsyka. Pozostałe kraje, które przyjęły emigrantów, to: Królestwo Norwegii i Królestwo Szwecji, Królestwo Belgii, Królestwo Portugalii i Królestwo Hiszpanii, Królestwo Sardynii, Algieria, Wielkie Księstwo Toskanii, Państwo Kościelne, Królestwo Obojga Sycylii oraz Imperium Osmańskie. Na mapie zaznaczono główne trasy emigracji Polaków w latach 1831-1832, rozpoczynają się one w Cesarstwie Rosyjskim z miasta Kłajpeda (współczesna Litwa) na południowy-zachód, przez Frankfurt, obok Berlina, do Francji (Paryż). Z Gdańska (Królestwo Pruskie) przez Morze Bałtyckie do Morza Północnego, do południowego wybrzeża współczesnych Wysp Brytyjskich (miasta Harwich, Londyn, Portmouth) i północnego wybrzeża Francji. Z Ołomuńca i Brna w Cesarstwie Austriackim przez Pragę, Pilzno, przez Strasburg bądź Stuttgart do miast Francji (Besancon, Lyon, Awinion i Tulon), dla niektórych przez Morze Śródziemne do Algieru w Algierii. Z Triestu w Cesarstwie Austriackim wzdłuż Półwyspu Apenińskiego przez Morze Śródziemne do Stanów Zjednoczonych. Główne kraje do których emigrowali Polacy po powstaniu listopadowymWe Francji liczba braci naszych 4 tysiące przechodzi, rozsypani po rozmaitych miastach wyznaczonych im na zakłady, płatni przez rząd, jakkolwiek bardzo nędznie, są pod ścisłą jego kontrolą. Oprócz Paryża, gdzie liczba ich kilkaset wynosi, i dwóch czy trzech miast, gdzie także do stu ich się znajduje, [są też ośrodki] złożone z kilku lub kilkunastu, a niekiedy do trzydziestu i czterdziestu członków […]. Trzecia część emigrantów polskich we Francji pracuje w rzemiosłach, handlu i instytucjach naukowych. Reszta utrzymuje się z samego rządowego zasiłku […].
W Anglii jest do 500 Polaków, z tego 200 znajduje się w Londynie, tyleż w Portsmouth […] chłopów polskich, reszta po różnych innych miastach […]. Największa część wydalona została z Francji do innych krajów za różne naganne czyny, albo opuściwszy służbę w legii zagranicznej francuskiej schroniła się do Anglii.
W Belgii liczba emigrantów do 200 dochodzi. Kilkudziesięciu służy w wojsku belgijskim, reszta utrzymuje się z zasiłków rządowych lub z własnej pracy […].
W Szwajcarii kilkunastu rodaków […] mają pomiędzy sobą kasę wzajemnego wsparcia […].
W Ameryce Północnej jest przeszło 300 braci naszych […], dwustu trzydziestu czterech dostało na własność działki […] ziemi […].
W Prusach przeszło 200 żołnierzy polskich pracuje dotychczas w twierdzy Grudziądz.

Źródło: artykuł z pisma „Republika”, wydawanego przez zwolenników Joachima Lelewela, Londyn, nr 1 (7 stycznia 1837 r.), w: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 31, Wielka Emigracja, oprac. M. Żychowski, Warszawa 1962, s. 12–15.

Każdy Polak przybywający do Francji, uznany za emigranta politycznego miał prawo do rządowego zasiłku, zwanego potocznie żołdem […]. Kiedy jednak duże kolumny polskie docierały do miejsc przeznaczenia, […] zmniejszono ów żołd o połowę, co spowodowało, że wychodźcy znaleźli się w dość ciężkich warunkach materialnych. Szczególnie ciężki był los żołnierzy i podoficerów, których zasiłki, […] nie pozwalały na zaspokojenie najskromniejszych potrzeb. […] Pierwszych kilkanaście miesięcy większość emigrantów przesiedziała w dépôts*, które lokowane były zazwyczaj w koszarach, oficerowie mieszkali w izbach 5–6-osobowych, zaś żołnierze […] nawet do 50 osób. […] Gniotła ich pospolita bieda. […] Z konieczności oszczędzano na żołądku […].
* tu: miejsce czasowego pobytu, obóz dla uchodźców
Źródło: Jerzy Zdrada, Wielka Emigracja po Powstaniu Listopadowym, Warszawa 1987, s. 11–12.
Pozostałe kraje, które przyjęły emigrantówPolonezköy (Adampol) w Turcji, 1842 r.
Polska wioska w Turcji powstała w 1842 r. na polecenie księcia Adama Czartoryskiego, na cześć którego również nadano jej nazwę Adampol. Pieczę nad nią sprawował Michał Czajkowski – agent polityczny Hotelu Lambert – który na polecenie księcia wykupił ziemię i zaczął osadzać na niej polskich emigrantów dość licznie zbiegłych nad Bosfor.
Fakt istnienia wioski ściągał do niej polskich uchodźców z różnych krajów Europy, a także z macierzy pozostającej pod zaborami. Stąd też stanowił specyficzną mieszankę regionalnych folklorów i gwar. Adampol do 1883 był własnością księży lazarystów. Następnie przejęty został przez ród Czartoryskich na 85 lat (do 1968).
Obecnie w wiosce zaledwie jedna trzecia mieszkańców deklaruje swoje pochodzenie jako polskie, a językiem ojczystym posługują się już tylko najstarsi. Wciąż jednak na wójta wybierany jest tradycyjnie Polak.

Źródło: fragment artykułu Dokąd uciekali Polacy? Poznaj najpopularniejsze destynacje! opublikowanego na portalu dziennika „Puls Biznesu”, https://www.pb.pl/dokad-uciekali-polacy-poznaj-najpopularniejsze-destynacje-804483. Główne trasy emigracji Polaków w latach 1831-1832Stanęliśmy nad rzeką. Wystrzały powitały nas w górach Niedersteiner […]. Naprzeciw rozpalono iluminacje, wyobrażające orła. Było to na pochyłości góry. Muzyka, śpiew „Jeszcze Polska nie zginęła”, pochodni tysiące, wystrzały i okrzyki przywitaniem naszym były po drugiej stronie Renu. […] Było już ciemno, stanąłem wśród tłoku i rzewnie zacząłem płakać. Spostrzegli to Niemcy, zaczęli mnie ściskać, płakać i całować mówiąc: „Naród mający takich ludzi nie może zginąć”.
Źródło: Szymon Konarski, Dzienniki z lat 1831–1834, Wrocław 1873, s. 93.

Już w połowie grudnia 1831 roku zaczęli wyjeżdżać z Prus pierwsi oficerowie, opuszczali oni ten kraj aż do listopada 1833 roku. Do Francji udawali się jedną z trzech głównych tras. Biegła ona z Prus Wschodnich i Zachodnich od Królewca, Elbląga, Malborka i Tczewa przez Starogard, Chojnice, Gorzów Wielkopolski do Frankfurtu nad Odrą i Lipska, z ominięciem uniwersyteckiego miasta Halle. Następnie podróż Polaków odbywała się przez Turyngię, Hesję (miasta Hersfeld, Marburg i Giessen) do Frankfurtu nad Menem. Z tego miasta do granicy francuskiej trasa wiodła przez Palatynat Reński. Polacy byli przyjmowani w Strasburgu lub w przygranicznym mieście Forbach. Tym szlakiem przeszło ok. 2800 emigrantów.
Od wiosny 1831 roku, a następnie od września i października tego roku udawali się na emigrację oficerowie internowani w Galicji. Podążali oni do Francji drugą główną trasą w kierunku granicy francuskiej w Strasburgu lub miasta Saint-Louis. Skorzystało z niej ok. 2000 polskich emigrantów. Droga biegła przez Morawy w kierunku Bawarii. W tym regionie Polacy początkowo przechodzili przez Ratyzbonę, Monachium i Augsburg, jednak ze względu na zbyt entuzjastyczne przyjęcie ich przez mieszkańców tych miast dla następnych emigrantów zmieniono trasę i kierowano ich do miasta Ingolstadt i Günzburg. Ważnym miastem na szlaku Polaków było miasto Ulm na granicy z Wirtembergią. Działał tam komitet polski stanowiący najważniejszy punkt pomocy Polakom na tej trasie. Ze względu na fakt, że większość emigrantów podróżujących drogą południową miała paszporty do przygranicznego francuskiego miasta Saint-Louis, zostali oni skierowani z Ulm do Tybingi, a następnie do Schrambergu i Fryburga. Pozostali udali się w stronę Strasburga.
Najmniej uczęszczana była trzecia trasa prowadząca z Galicji do Strasburga. Przeszło nią ok. 1600 Polaków. Nie była ona zorganizowana jak dwie poprzednie, skorzystało z niej wielu Polaków, którzy samowolnie opuścili miejsce internowania, aby udać się do Francji, w obawie przed wysłaniem ich do państwa zaborczego, z którego pochodzili przed powstaniem. Powstańcy podróżowali nielegalnie i bez dokumentów, musieli liczyć na pomoc mieszkańców w czasie podróży. Ich szlak biegł przez Morawy, Czechy lub Śląsk do Drezna, gdzie otrzymywali paszporty do Francji. Dalej szli do Lipska i dołączali się do pierwszej trasy lub byli kierowani do Bawarii i Wirtembergii w stronę granicy francuskiej.

Źródło: Ewelina Tarkowska, W drodze do departamentu Côtes-du-Nord, http://www.uwm.edu.pl/meritum/sites/default/files/issues/articles/09_tarkowska_e.pdf, s. 146–147.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Wymień państwa, do których udali się polscy emigranci. W jaki sposób tam docierali?

R6Blc2yZaZoF6
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Opisz źródła utrzymania emigrantów w poszczególnych państwach.

RF95IIQOUC0mu
(Uzupełnij).