Mapa interaktywna
Polecenie 1
Zapoznaj się z mapą, a następnie wykonaj polecenia.
Cesarz Karol VI zawarł dopiero co pokój w Belgradzie z Turkami, za pośrednictwem ministra francuskiego w Konstantynopolu Villeneuve’a, w którym odstępował cesarstwu otomańskiemu królestwo serbskie, część Mołdawii i ważne miasto Belgrad. Ostatnie lata panowania Karola VI były tak nieszczęśliwe, że ujrzał się ograbionym z królestwa Neapolu, Sycylii i części Lombardii przez Francuzów, Hiszpanów i Sardyńczyków. Co więcej, w pokoju 1737 r. odstąpił Francji księstwo lotaryńskie, od niepamiętnych czasów będące w posiadaniu domu książęcego jego zięcia. W traktacie tym cesarz dawał Francji prowincje, Francja zaś czcze gwarancje, z wyjątkiem Toscany, którą należało traktować jako posiadłość daną z łaski. Francja zagwarantowała cesarzowi prawo domowe ogłoszone w sprawie następstwa tronu, a tak znane w Europie pod nazwą Sankcji Pragmatycznej. Prawo to zapewnić miało jego córce [Marii Teresie] niepodzielność dziedzictwa.
Niewątpliwie wydaje się dziwnym, że schyłek rządów Karola VI był tak mizerny w porównaniu z blaskiem, jaki opromieniał jego początki. Przyczyną niepowodzenia tego władcy było nie co innego, jak strata księcia Eugeniusza Sabaudzkiego: po śmierci tego wielkiego męża nikt nie zdołał go zastąpić. Państwu zabrakło nerwu żywotnego, popadło ono w ospałość i rozkład.
Po zawarciu pokoju belgradzkiego armia austriacka znajdowała się w stanie straszliwego upadku […]. Nadto finanse państwa pogrążone były w największym nieładzie […]. Mimo to państwo austriackie przy swych usterkach i ukrytych słabościach zaliczało się jeszcze w r. 1740 do rzędu najgroźniejszych potęg Europy; brano pod uwagę jego zasoby i to, że tęgi umysł może wszystko zmienić na lepsze: tymczasem zaś duma starczyła mu za siłę, a miniona chwała pokrywała aktualne położenie.
Źródło: Historia nowożytna 1648–1789. Materiały źródłowe do historii powszechnej epoki feudalnej, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954, s. 143–144. Królestwo Pruskie. Król pruski Fryderyk II na temat rozpoczęcia wojny z Austrią w 1740 r.
Sytuacja dworu wiedeńskiego po śmierci cesarza [Karola VI] była niezmiernie trudna. Finanse były w rozkładzie, armia zrujnowana, zniechęcona niepowodzeniami wojny tureckiej, rząd w rozterce; przy tym wszystkim postawiona na czele rządu młoda księżniczka [Maria Teresa] bez doświadczenia, która miała bronić sukcesji spornej — z czego wynikało, że ów rząd nie wydawał się groźnym. Było zresztą rzeczą niemożliwą, aby królowi [pruskiemu] zabrakło sojuszników. Rywalizacja, jaka istniała między Francją i Anglią, zapewniała nieuchronnie królowi pomoc jednego z tych państw; co więcej, interesy wszystkich pretendentów do sukcesji austriackiej winny były łączyć ich z interesami Prus. Król [pruski] mógł rozporządzać głosem przy elekcji cesarza; co do swoich pretensji do księstwa Berg [nad Renem] mógł się porozumieć bądź z Francją, bądź z Austrią; w końcu zaś wojna, jaką mógł podjąć na terenie Śląska, stanowiła jedyne rozwinięcie ofensywy w warunkach korzystnych dla państwa, biorąc pod uwagę, że działania ofensywne były podejmowane od strony granic, a rzeka Odra stanowiła zawsze pewną linię komunikacyjną.
Ostatecznie skłoniła króla do podjęcia tego przedsięwzięcia śmierć cesarzowej Rosji Anny, która nastąpiła rychło po zgonie cesarza [Karola VI]. W następstwie jej śmierci korona przypadła młodemu Iwanowi, wielkiemu księciu rosyjskiemu, synowi księżniczki meklemburskiej i księcia Antoniego Ulryka z Brunświku, szwagra króla [pruskiego]. Pozory wskazywały na to, że w czasie małoletniości młodego cesarza Rosja będzie więcej zajęta utrzymaniem spokoju u siebie niż sprawą podtrzymania Sankcji Pragmatycznej, na tle której to sprawy musiało dojść do zamieszek w Niemczech. Dodać do tego należy, iż armia [pruska] była zupełnie gotowa do działania, posiadano konieczne po temu środki […] wszystko to było powodem wojny, którą król [pruski] wypowiedział Marii Teresie austriackiej, królowej Węgier i Czech.
Źródło: Historia nowożytna 1648–1789. Materiały źródłowe do historii powszechnej epoki feudalnej, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954, s. 136–137. Śląsk. Król pruski Fryderyk II na temat zdobycia Śląska przez Prusy w 1745 r.
Tak zakończyła się druga wojna [o Śląsk], która trwała w sumie 16 miesięcy; prowadzona była ta wojna z obu stron z niezwykłą zaciętością; Sasi odkryli w niej całą swą nienawiść do Prus i zawiść z powodu zwiększenia się tej sąsiadującej potęgi; w wojnie tej Austriacy walczyli o cesarstwo i o wpływy na sprawy Rzeszy, obawiając się wzrostu wpływu Rosji na te sprawy; Prusy wystawione były wówczas na wielkie niebezpieczeństwa, które zdołały przezwyciężyć dzięki dyscyplinie i waleczności swych wojsk. […] Oceniając tedy sprawy podług ich istotnych wartości należy stwierdzić, iż z pewnych względów wojna ta spowodowała bezużyteczny rozlew krwi, a łańcuch zwycięstw posłużył jedynie Prusom do utwierdzenia się w posiadaniu Śląska.
Źródło: Historia nowożytna 1648–1789. Materiały źródłowe do historii powszechnej epoki feudalnej, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954, s. 148–149.
Odwrócenie przymierzy przed wojną siedmioletnią (1756–1763)
Ponieważ króla pruskiego uważać należy za najgorszego i najniebezpieczniejszego wroga, a strata Śląska nie da się przeboleć, przeto też należy czynić ciągłe i największe starania w kierunku osłabienia tego króla oraz odzyskania Śląska.
Ponieważ współdziałanie państw morskich jest bardzo wątpliwym, a gdyby nawet istniała dobra wola po temu, to jednak zabrakłoby sił i środków do wykonania: ponieważ zatem do osiągnięcia wielkiego celu nie pozostaje inna droga, prócz porozumienia z Francją: ponieważ porozumienia tego nigdy się spodziewać nie można, jak również koronie tej nie można ufać, chyba że skłoniłyby ją ku temu istotne i dostateczne dla niej korzyści — przeto wielkiemu złu przeciwstawić należy wspaniałomyślną decyzję i zdobyć Francję przez poświęcenie jakiejś prowincji we Włoszech lub Niderlandach.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 41, Europa w wieku oświecenia (1715–1789), oprac. J. Feldman, Kraków 1924, s. 7.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2
Łączenie par. Wskaż, które z poniższych zdań są prawdziwe, a które — fałszywe.. Między początkiem wieku XVIII a jego połową nastąpił spadek znaczenia Austrii na arenie międzynarodowej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Dokument zwany sankcją pragmatyczną miał gwarantować przejęcie tronu austriackiego żeńskim potomkom Karola VI.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Król pruski Fryderyk II, rozpoczynając wojnę z Austrią, był przekonany o braku prawomocności sankcji pragmatycznej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Tzw. wojny śląskie to seria konfliktów między Prusami i Austrią o Śląsk, który znajdował się wówczas poza wpływami obu tych mocarstw.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Porozumienie austriacko-francuskie było trudne do wyobrażenia ze względu na historię konfliktów między obu krajami.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Wskaż, które z poniższych zdań są prawdziwe, a które fałszywe.
| Zdanie | Prawda | Fałsz |
| Między początkiem wieku XVIII a jego połową nastąpił spadek znaczenia Austrii na arenie międzynarodowej. | □ | □ |
| Dokument zwany sankcją pragmatyczną miał gwarantować przejęcie tronu austriackiego żeńskim potomkom Karola VI. | □ | □ |
| Niepowodzenia Karola VI u schyłku jego rządów związane były ze śmiercią wybitnego dowódcy wojsk austriackich Eugeniusza Sabaudzkiego. | □ | □ |
| Tak zwane wojny śląskie to seria konfliktów między Prusami a Austrią o Śląsk, który znajdował się wówczas poza wpływami obu tych mocarstw. | □ | □ |
| Porozumienie austriacko-francuskie było trudne do wyobrażenia ze względu na historię konfliktów między oboma krajami. | □ | □ |
Polecenie 3
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o. na podstawie Bryan Rutherford, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
W Europie ok. 1750 r. terytorium zdobyte przez Prusy w wojnach z Austrią to Śląsk.
Wyjaśnij, w jaki sposób ta zdobycz terytorialna mogła mieć wpływ na sytuację międzynarodową Rzeczypospolitej w tym okresie i jej relacje z sąsiadami. Uzasadnij odpowiedź.