Masz głos – masz wybór
Być obywatelemOd początku istnienia pojęcia polityki, czyli od starożytnej Grecji, wspólnotę „wolnych i równych” określało prawo, ono też chroniło ją, co oznaczało, iż trzeba było spełniać pewne warunki uczestnictwa w niej. Jej członkami, czyli obywatelami zarówno w Grecji, jak i w starożytnym Rzymie, mogli zostać jedynie wolni mieszkańcy polis lub civitas - miasta‑państwa. (...) Tylko pan domu, w Rzymie pater familias (ojciec rodziny) - mając wolny czas i spokojną głowę - mógł być obywatelem, czyli uczestniczyć w podejmowaniu decyzji dotyczących kierowania państwem.
B. Markiewicz, Być obywatelem, „Wiedza i Życie” 1996, nr 11.
Po przeczytaniu powyższego tekstu źródłowego wykonajcie zadanie, pracując w parach.
Wymieńcie znane wam ograniczenia (cenzusy), istniejące dawniej i współcześnie, w dostępie do korzystania z praw wyborczych.
Masz głos — masz wybór
One go nie miały
W XIX wieku w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych powstał ruch domagający się zapewnienia kobietom takich samych praw osobistych i politycznych, jakie mieli mężczyźni. Jednym z głównych celów ruchu było zapewnienie kobietom praw wyborczych, czyli prawa głosu – stąd wzięła się nazwa ruchu. W języku angielskim słowo suffrage (wym. safrydż) oznacza głosowanie, prawo głosu. Z wyjątkiem Nowej Zelandii, dopiero w XX wieku zaczęto przyznawać kobietom prawa wyborcze. Jednym z pierwszych krajów, w którym kobiety je uzyskały, była odradzająca się w 1918 r. Polska. Najdłużej na równouprawnienie polityczne w Europie czekały mieszkanki jednego z kantonów Szwajcarii – do 1990 roku.
wyjaśnić, kim jest obywatel i jakie przysługują mu prawa;
określić, na czym polega aktywność polityczna oby wateli;
wskazać zalety i wady demokracji przedstawicielskiej.
podstawowych zasad demokratycznych wyborów;
określać rolę wyborów w państwie demokratycznym;
wskazywać, czym powinien kierować się obywatel, podejmując decyzje wyborcze.
Zasady wyborów
Wybory są jednym z podstawowych sposobów wyłaniania osób, którym obywatele powierzają sprawowanie władzy w państwie. Mechanizm ten występuje w demokratycznych i niedemokratycznych systemach politycznych. Jednak o autentycznych wyborach można mówić tylko w odniesieniu do systemów demokratycznych.
Podstawowe zasady wyborcze
POWSZECHNOŚĆ
Każdy obywatel, który spełnia prawnie określone warunki, ma prawo czynnego (głosowanie na kandydatów) i biernego (kandydowanie do danego organu władzy) udziału w wyborach.
RÓWNOŚĆ
Każdy wyborca dysponuje taką samą liczbą głosów, tj. zwykle jednym głosem. Głosy wyborców powinny mieć porównywalną siłę.
TAJNOŚĆ GŁOSOWANIA
Każdy wyborca ma możliwość wypełniania kart wyborczych bez obecności i bezpośredniego wpływu innych osób. Lokale wyborcze powinny być więc tak wyposażone, aby wyborca mógł oddać głos anonimowo, tzn. by żadna z osób trzecich nie mogła poznać jego głosu, a tym bardziej na niego wpływać.
BEZPOŚREDNIOŚĆ
Wybory są jednostopniowe, tzn. wyborcy głosując, dokonują wprost wyboru na stanowisko podlegające obsadzeniu w trybie głosowania. Odmiennie jest w wyborach dwustopniowych (wybory pośrednie) - obywatele wybierają swoich przedstawicieli, którzy w kolejnym głosowaniu decydują o ostatecznym składzie osobowym organu władzy.
Funkcje wyborów
Przeczytaj podane informacje.
Grupa uczniów z klasy Ic jest wyraźnie podenerwowana. — Zobaczcie, co tu zostało napisane! mówi Kasia. — Nie możemy się na to zgodzić. Dlaczego klasa Id ma mieć czterech przedstawicieli w Radzie Samorządu Uczniowskiego, a my tylko dwóch? Wojtek poparł koleżankę: — To jest niesprawiedliwe! To jest niezgodne z zasadami demokracji!
ZAŁĄCZNIK DO REGULAMINU RADY SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO
(przydział miejsc w Radzie Samorządu Uczniowskiego dla poszczególnych klas)
Klasa | Liczba uczniów | Liczba miejsc w Radzie SU |
Ia | 29 | 3 |
Ib | 19 | 2 |
Ic | 17 | 2 |
Id | 32 | 4 |
Czy Kasia i Wojtek mają rację?
Poszukajcie argumentów na poparcie punktu widzenia uczniów a także twórców podanego Załącznika. Przeprowadźcie krótką dyskusję w klasie.
Funkcja kreacyjna polega na wyłanianiu reprezentantów narodu. Są nimi osoby, które uzyskały poparcie wyborców wystarczające do zdobycia mandatu.
Funkcja legitymizacyjna oznacza, że wyborcy uznają prawo zwycięzców wyborów do sprawowania władzy oraz wyrażają akceptację podejmowanych przez nich decyzji.
Mandat wyborczy to pełnomocnictwo do sprawowania władzy udzielone przez wyborców.
Zachowania wyborcze
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE
Art. 62.
Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r..
Propozycja obniżenia wieku nabywania czynnego prawa wyborczego do lat 16Procesy demokratyzacji zachodzące w XIX i XX w. sprawiły, że likwidowano kolejne cenzusy wyborcze (majątku, wykształcenia i płci) a granicę wieku uprawniającego do głosowania sukcesywnie zmniejszano. Po drugiej wojnie światowej czynne prawo wyborcze w większości państw nabywało się w wieku 20‑21 lat, dopóki w latach 70. XX w. poszczególne kraje masowo nie dokonały kolejnego obniżenia wieku wyborczego. Od tego czasu rozwiązanie polegające na przyznawaniu praw wyborczych obywatelom od 18. roku życia zaczęto stosować na całym świecie. (...) Szybko jednak, bo już w latach 90. XX w. Europie, zasada nabywania czynnego prawa wyborczego nie wcześniej niż w wieku 18 lat zaczęła być podważana. (...) Najbardziej spektakularnym przykładem tego trendu stało się przyznanie prawa głosu we wszystkich wyborach w Austrii w 2008 osobom, które ukończyły 16. rok życia. Pomysł głosowania 16‑latków wciąż wzbudza jednak wiele kontrowersji, wywołując rozmaite dylematy natury politycznej, prawnej i społecznej.
Propozycja obniżenia wieku nabywania czynnego prawa wyborczego do lat 16
Po przeczytaniu powyższego cytatu wykonajcie zadanie, pracując w parach.
Przedyskutujcie przedstawiony w tekście problem. Zbudujcie argument i kontrargument do propozycji obniżenia wieku nabywania czynnego prawa wyborczego od lat 16.
Zachowania wyborcze
Udział w wyborach jest bardzo ważną w demokracji formą zachowań politycznych obywateli. Rezultaty wyborów wpływają na funkcjonowanie całego społeczeństwa i państwa.
Głosowanie w lokalu wyborczym to tylko jeden ze sposobów oddania głosu w wyborach. Można to zrobić również drogą pocztową, a w niektórych państwach nawet elektroniczną.
W 1995 r. odbyła się pierwsza w Polsce telewizyjna debata kandydatów na prezydenta RP. Eksperci uważają, że publiczna wymiana poglądów między dwoma najpoważniejszymi rywalami miała istotny wpływ na postawy wyborców.
Podzielcie się na dwie grupy.
Zadanie dla grupy 1.
Zastanówcie się, czym kierowaliście się, podejmując decyzję wyborczą w czasie ostatnich wyborów przewodniczącego samorządu uczniowskiego.
Głosowałem na (...), ponieważ ...
Zadanie dla grupy 2.
Zastanówcie się, czym powinniście się kierować, podejmując decyzję wyborczą w czasie wyborów przewodniczącego samorządu uczniowskiego.
Powinienem głosować na osobę, która...
Porównajcie wyniki waszej pracy. Jeżeli zauważycie istotne różnice, zastanówcie się, czego są skutkiem. Przedyskutujcie problem.
Poszukajcie informacji o ostatnich wyborach do Sejmu. Zastanówicie się, jakie hasła głosiły startujace wówczas komitety wyborcze? Jak przebiega proces realizacji złozonych obietnic wyborczych?
Podsumowanie
Powszechne, równe, bezpośrednie wybory, odbywające się w głosowaniu tajnym, są podstawowym sposobem wyłaniania organów władzy w państwach demokratycznych. Zwycięzcy głosowania uzyskują od wyborców legitymację (prawo) do rządzenia. Pamiętaj, że udział w wolnych wyborach to prawo decydowania o sobie i społeczeństwie, w którym żyjemy. Nie zawsze było ono powszechne i wiele grup społecznych, w tym pokoleń Polaków, musiało o nie walczyć. Od ponad 25 lat żyjemy w wolnej, demokratycznej Polsce. Udział w wyborach to wyraz odpowiedzialności za państwo, za własny los.
Prawo wyborcze czynne w wyborach do organów władzy państwowej nabywa obywatel Polski wraz z ukończeniem…
- 16 lat.
- 18 lat.
- 20 lat.
- 22 lat.