RgQ5zBFW6k9hN1

Konwój czerwonych wielkich ciężarówek – wywrotek. Wszystkie pełne ludzi. Wokół teren górzysty prawie pozbawiony roślinności. Niebo błękitne, białe obłoki, słonecznie.

1. Definicje i wielkość migracji

Polska wersja jednej z ogólnoświatowych encyklopedii dostępnych w Internecie podaje wyjątkowo ogólne określenie migracjimigracjamigracji – przemieszczanie się ludności mające na celu zmianę miejsca pobytu. Przemieszczanie się jest terminem jednoznacznym, ale miejsce pobytu już nie.
Wersje angielska i niemiecka tejże encyklopedii mówią o przemieszczeniu z zamiarem osiedlenia, co jest dużym zawężeniem w stosunku do wersji polskiej.

Szeroka definicja pozwala podzielić migracje według różnych kryteriów. Jednym z nich jest czas trwania przemieszczenia. Migracja czasowa, w przeciwieństwie do stałej, to wyjazd z zamiarem powrotu. Czasowe migracje mogą być regularne, powtarzające się co jakiś czas, bądź nieregularne. Inne kryterium mówi o zasięgu migracji: migracje zewnętrzne, w odróżnieniu od wewnętrznych, wiążą się z przekraczaniem granic administracyjnych, nie tylko międzypaństwowych.

Kolejnym kryterium jest powód wyjazdu. Migracja może być dobrowolna albo przymusowa. Około 10‑15 mln to uchodźcy – ludzie, którzy opuścili swe kraje w obawie przed prześladowaniami. Wśród migrantów są repatrianci – osoby, które wcześniej zostały zmuszone do opuszczenia swoich siedzib, ale do nich wracają. Najczęściej jednak migruje się z powodów ekonomicznych, by poprawić poziom życia swój lub rodziny. Migracja może mieć również podłoże religijne, zdrowotne lub społeczne.

R175n84ClnHyo1

Na ilustracji wykres. Z lewej strony na osi pionowej podziałka od zera do dwustu pięćdziesięciu i opis liczba migrantów w milionach. Na osi poziomej lata od tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąt do dwa tysiące trzynaście. Sześcioma kolorowym pasami oznaczona zmiana liczby migrantów na poszczególnych kontynentach. Najszersze pasy – Europa i Azja. Trend wzrostowy.

Szacunki mówią, że w 1990 roku ok. 150 mln ludzi mieszkało w innych państwach, niż się urodziło. Obecnie jest to ponad 200 mln – 3% ludności świata. Przy utrzymaniu takiego tempa wzrostu w 2050 roku migrantów będzie ok. 400 mln.
Powodów migracji jest wiele. Zwykle nie decyduje jeden czynnik, lecz ich splot. Niektóre zmuszają do wyjazdu, inne przyciągają do nowego miejsca.

Warto pamiętać, że przewaga argumentów na rzecz emigracji nie zawsze skutkuje wyjazdem. Trzeba liczyć się na przykład z ograniczeniami wizowymi, kosztem transportu, nieznajomością języka i kultury, rozłąką z rodziną i znajomymi.

2. Główne kierunki migracji na świecie

Chociaż ludzie migrują we wszystkich kierunkach, natężenie ruchu nie jest jednakowe. Jeżeli posłużymy się metodologią Programu ONZ ds. Rozwoju (UNDP) i podzielimy świat na bogatą Północ i biedne Południe, to otrzymamy 4 kierunki migracji. Najliczniejsze to południe‑północ i południe‑południe.

R1StbArMx4x1c1

Na ilustracji schemat natężenia migracji. Na dole dwa niebieskie domki, podpis południe. Na górze dwa czerwone domki, podpis północ. Z południa na północ gruba żółta strzałka z opisem. Z północy na południe cieniutka strzałka z opisem. Zarówno na północy, jak i na południu strzałki od domku do domku, groty w obu kierunkach, opisy. Na północy strzałka cieńsza, na południu strzałka grubsza.

Przykłady pierwszego to migracja z Meksyku do Stanów Zjednoczonych czy z Turcji do Niemiec, a drugiego z Bangladeszu do Indii i z Afganistanu do Pakistanu.
Najliczniejsze migracje w obrębie państw wysoko rozwiniętych to Niemcy – Stany Zjednoczone i Wielka Brytania – Australia.
Ruch północ‑południe to w największym natężeniu Stany Zjednoczone – Meksyk i Niemcy – Turcja. Są to jednocześnie przykłady reemigracji, czyli powrotu do kraju macierzystego.

RzmUqawhR1ckF1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Opisano oceany. Na mapie czerwonymi strzałkami przedstawiono główne szlaki migracyjne w dwa tysiące dziesiątym roku. Szerokość strzałek jest proporcjonalna do liczby migrantów. Przy strzałkach opisano liczbę migrantów w milionach. Najgrubsza strzałka prowadzi z Meksyku do Stanów Zjednoczonych – ponad dwanaście milionów migrantów. Cieńsze strzałki prowadzą do Stanów Zjednoczonych również z Indii, Chin, Filipin, Wietnamu i Niemiec. Strzałki występują również w innych częściach globu i prowadzą z Ukrainy do Federacji Rosyjskiej i odwrotnie, z Kazachstanu do Federacji Rosyjskiej i odwrotnie, z Indii do Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratów Arabskich, z Afganistanu do Iranu, z Afganistanu do Pakistanu, z Indii do Pakistanu i odwrotnie, z Bangladeszu do Bhutanu, z Indonezji do Malezji , oraz z Burkina Faso do Wybrzeża Kości Słoniowej. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne.Na dole mapy po lewej stronie wyjaśniono znak strzałki użytej na mapie.

3. Konsekwencje ruchów migracyjnych

Zarówno napływ, jak i odpływ ludności niosą ze sobą konsekwencje dla kraju emigracyjnego oraz docelowego. Ocena niektórych jest jednoznaczna, innych dyskusyjna.
Kraj docelowy zyskuje pracowników często gotowych podjąć prace zbyt mało atrakcyjne pod względem warunków i płacy dla stałych mieszkańców. Czasem dzięki nim uzupełnia się deficyt pracowników, którzy z racji wieku przeszli na emeryturę. Część migrantów to ludzie wykształceni, dlatego od razu stają się wydajnymi pracownikami. Nawet jeśli pracują nielegalnie, kupują w legalnych sklepach, płacąc tym samym podatki pośrednie. Kraj zyskuje więc ekonomicznie.
Ponieważ większość przybywających to ludzie młodzi, wzrasta przyrost naturalny. Jest to istotne w krajach 4 i 5 fazy przejścia demograficznego.
Przybysze wzbogacają kulturę kraju imigracyjnego poprzez na przykład kuchnię, tradycje, ubiór. Ich obecność sprawia, że mieszkańcy poszerzają swoją wiedzę o świecie.

RzJ6RtOrxnZ4V1

Na zdjęciu ciemnoskóra ludność w skąpych karnawałowych, bardzo kolorowych strojach. W tle drzewa.

Z drugiej strony duże różnice kulturowe mogą czasem prowadzić do powstania etnicznych dzielnic. Niezrozumienie i nietolerancja często skutkują napięciami i konfliktami.

Rjlqg1k17fp0c1

Na zdjęciu tłum ludzi na ulicach miasta. Na pierwszym planie czarny transparent z białymi napisami w różnych językach „Jestem Charlie”.

Obecność nowych, potencjalnych pracowników pozwala na obniżenie płacy oraz skutkuje oskarżeniami o zabieranie miejsc pracy.

Część imigrantów stanowi obciążenie dla opieki społecznej, powoduje zwiększenie wydatków na kursy językowe, zasiłki dla bezrobotnych czy obsługę prawną, zwłaszcza jeśli potrzebni są tłumacze języków mało znanych. Część zarobionych przez imigrantów pieniędzy jest wysyłana do kraju macierzystego, przez co sumy te nie są inwestowane ani wydawane na miejscu.

Rhj6xrNNsd6JF1

Na ilustracji schemat natężenia transferu pieniędzy od emigrantów. Na dole dwa niebieskie portfele, podpis południe. Na górze dwa czerwone portfele, podpis północ. Z góry do dołu gruba zielona strzałka z opisem. Z dołu do góry cieniutka zielona strzałka z opisem. Zarówno na północy, jak i na południu strzałki od portfela do portfela, groty w obu kierunkach, strzałki średniej grubości.

Z kolei w kraju emigracyjnym zmniejsza się bezrobocie, a tym samym rosną płace. Pieniądze otrzymane z zagranicy pomagają podnieść poziom życia. Informacje o innych krajach wzbogacają wiedzę o świecie. Reemigranci przywożą ze sobą nowe umiejętności i wzorce kulturowe.

Negatywnych następstw też nie brakuje. Wyjazd wykształconych ludzi to „drenaż mózgów” – zubożenie kraju o osoby o dużym potencjale, których koszty wykształcenia nie zostają zwrócone. Młodzi emigranci rodzą dzieci w nowych krajach, stąd spadek przyrostu naturalnego w kraju macierzystym. Wśród Polek przybyłych do Wielkiej Brytanii po 2004 roku średnia dzietność to 2,13 w porównaniu do 1,3 w Polsce.

Dzieci, których rodzice wyemigrowali, zostają pod opieką dalszych krewnych. Nie jest to sytuacja sprzyjająca rozwojowi. Długotrwała rozłąka może prowadzić do problemów zdrowotnych i wychowawczych, a także skutkować słabymi postępami w nauce.

RhbDiowQbOKch1

Na ilustracji schemat problemów „eurosierot” w Polsce. Wykres kołowy podzielony na siedem równych wycinków koła. Poszczególne wycinko koła w różnych odcieniach koloru niebieskiego. Na wycinkach zapisane problemy: 1. czyny karalne, wykroczenia, niedożywienie, 2. brak prac domowych i gorsze oceny spowodowane niższą motywacją do nauki, 3. niesystematyczne uczęszczanie do szkoły, wagary, 4. zachowania agresywne, wandalizm, brak dyscypliny, 5. nadpobudliwość, drażliwość, inne zaburzenia emocjonalne, 6. tęsknota, poczucie samotności, potrzeba bliskości, strach, 7. większe problemy rodzinne, ucieczki z domu, palenie tytoniu, picie alkoholu, używanie narkotyków, problemy zdrowotne, dolegliwości psychosomatyczne.

4. Migracje Polaków

Emigracja polska ma długą historię. Pierwsi polscy osadnicy w Ameryce Północnej pojawili się już w 1608 roku. Późniejsze losy polityczne kraju i sytuacja ekonomiczna spowodowały liczne i wielokierunkowe ruchy migracyjne – do państw Europy Zachodniej, w głąb Rosji, do Stanów Zjednoczonych, Ameryki Południowej. Po drugiej wojnie światowej duża część żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie nie wróciła do komunistycznej Polski, rozpraszając się po świecie. W powojennej historii Polska była krajem emigracyjnym. Ruch ten uległ przyspieszeniu po wstąpieniu do Unii Europejskiej i otwarciu rynków pracy na zachodzie Europy.

RcvvPVCqr5Mtw1

Na ilustracji wykres liniowy. Z lewej strony na osi pionowej podziałka od zera do siedemdziesięciu i opis liczba migrantów w tysiącach. Na osi poziomej lata od tysiąc dziewięćset czterdzieści sześć do dwa tysiące dwanaście. Czerwoną linią zaznaczona emigracja, zieloną linią zaznaczona imigracja. Czerwona linia gwałtownie unosi się do góry, potem opada. Linia zielona ma przebieg łagodny z ogólna tendencją wznoszącą.

Współczesne dane Głównego Urzędu Statystycznego nie są w pełni wiarygodne, ponieważ opierają się na informacjach administracyjnych (meldunkowych), a wielu emigrantów nie przestrzega tych przepisów. Obecnie szacuje się, że poza Polską mieszka ok. 20 mln Polaków i osób pochodzenia polskiego. Setki tysięcy osób (np. w USA, Brazylii, Francji, Białorusi) ma tylko polskich przodków, ale chce być zaliczana do Polonii, natomiast setki tysięcy innych mieszka i pracuje poza Polską (np. w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemczech), ale nie uważają się za emigrantów.

RGLgOq49JW33o1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą różnej wielkości kół zaznaczono liczbę Polaków mieszkającą w innych krajach. Największe kółko jest w Stanach Zjednoczonych Ameryki Południowej (dziesięć milionów Polaków), duża ilość kółek znajduje się w krajach Europejskich – największe kółko na tym obszarze jest w Niemczech – dwa miliony Polaków. W celu lepszej czytelności fragment mapy z obszarem Europy powiększono i umieszczono w lewym dolnym rogu mapy świata. Numerami od jeden do trzydzieści sześć opisano na mapie poszczególne państwa według malejącej liczby ludności pochodzenia polskiego.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni.Po lewej stronie mapy narysowano koła różnej wielkości i objaśniono ich wielkość w zależności od liczby ludności pochodzenia polskiego. Wypisano wszystkie trzydzieści sześć państw, w których mieszka ludność pochodzenia polskiego wraz z numerami, którymi oznaczono je na mapie i liczbą ludności pochodzenia polskiego.

Wraz z przyjęciem Polski do Unii Europejskiej znacząco zmieniły się kierunki emigracji zarobkowej. Wskutek otwarcia rynków pracy w Europie Zachodniej zmalała atrakcyjność Stanów Zjednoczonych. Aby poprawić swój standard życia, nie trzeba już wydawać znacznych sum na podróż ani poddawać się długotrwałej i uciążliwej procedurze wizowej.

R1IVvQxGScN9u1

Na ilustracji wykres liniowy. Z lewej strony na osi pionowej podziałka od zera do czterdziestu tysięcy i opis liczba wydanych wiz. Na osi poziomej lata od tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąt dwa do dwa tysiące dziesięć. Zieloną linią przedstawiono ilość wydanych wiz imigracyjnych. Wartości na wykresie początkowo nieznacznie rosną a potem generalnie maleją.

W 2004 roku, po przystąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej tylko 3 kraje otworzyły swe rynki pracy dla Polaków – Szwecja, Wielka Brytania i Irlandia. Ludzie decydujący się wówczas na emigrację w ogromnej większości wybrali Wielką Brytanię. Zachęciły ich wysokie zarobki, wcześniejsza obecność tam Polaków, duży rynek pracy oraz łagodny klimat, w małym stopniu wpływający na sezonowość prac w rolnictwie lub budownictwie. Szwecja okazała się mniej atrakcyjna niż Irlandia. Przyczyn tego można upatrywać w odmienności kulturowej, klimacie uznawanym za zimny, dużych odległościach, wysokich podatkach oraz w fakcie, że wbrew obiegowej opinii nie wszyscy Szwedzi mówią po angielsku.
W miarę otwierania się kolejnych rynków pracy emigracja coraz bardziej się rozpraszała. Oczekiwano sporego napływu emigrantów do naszego zachodniego sąsiada, gdy w 2011 roku Niemcy otwierały się na pracowników z Polski. Okazało się jednak, że duża liczba pracujących w Niemczech to nie wynik przyjazdów, lecz głównie fakt legalizacji dotychczas zatrudnionych „na czarno”. Kolejnej prawdopodobnie zmiany należy spodziewać się, gdy Stany Zjednoczone zniosą dla obywateli Polski obowiązek wizowy.

R1bKW6LG1WBvz1

Ilustracja przedstawia mapę Europy. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą różnej wielkości sygnatur przedstawiono liczbę Polaków zameldowanych w Polsce, ale przebywających w celach zarobkowych w innych krajach w dwa tysiące trzynastym roku. Największa sygnatura jest w Wielkiej Brytanii (ponad sześćset tysięcy Polaków) i w Niemczech (ponad pięćset tysięcy). Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. Po prawej stronie mapy na górze w legendzie wyjaśniono wielkość znaków w zależności od liczby ludności.

Ciekawostka

Chicago jest największym po Warszawie miastem z ludnością polską (ponad 1,3 mln osób, w tym ok. 250 tys., dla których polski jest językiem ojczystym).

RtYguYjp0FfUm1

Na zdjęciu ulica w Chicago. Nowoczesne budynki mieszkalno-usługowe, na szyldach napisy w języku polskim. Na ulicach samochody, kilku przechodniów.

Podsumowanie

• Liczba migrujących na świecie ma tendencję wzrostową.

• Wśród licznych przyczyn emigracji najpowszechniejsza jest ekonomiczna.

• Największy przepływ ludności to migracja z krajów rozwijających się do rozwiniętych.

• Na ruchach migracyjnych kraje zyskują, ale także tracą – bilans nie wszędzie jest taki sam.

• Najwięcej Polaków i ludzi polskiego pochodzenia mieszka w Stanach Zjednoczonych.

• Po przystąpieniu do Unii Europejskiej nasiliła się emigracja z Polski.

Słowniczek

Zadania