1924 r. – Jan Parandowski wydaje Mitologia: Wierzenia i podania Greków i Rzymian
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R7EE5NZ3OOMdB
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
b) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego,
Nauczysz się
interpretować dzieła sztuki pochodzące lub odwołujące się do antyku;
konstruować wypowiedzi odnosząc się do zdobytej wiedzy na temat mitologii greckiej i rzymskiej;
wskazywać obecność kultury antyku w dzisiejszych czasach.
Hades
RS4kOfJkOS9qG1
Przez wiele krętych dróg, przez moczary i bagna, przez jeziora zastygłe i pustynie tchnące siarką idzie się do zamku pana tych włości Hadesa. Dookoła jeżą się strome skały. Pałac otaczają mury obronne trzykrotnym kręgiem. Pod murami płynie strumień ognisty, Pyriflegeton. Olbrzymia brama wspiera się na kolumnach diamentowych tak mocno, że żaden z bogów nie ruszyłby jej z zawiasów. Ponad nią dźwiga się żelazna baszta. W przestronnej, czarnej sali stoi złoty tron, a na nim zasiada bóg Hades w zębatej koronie na głowie, z berłem w prawej dłoni, obok swojej małżonki, Persefony. Spiżowe ściany powtarzają głuchym echem wieczny płacz i jęki pokutujących w TartarzeTartarTartarze.
Tam właśnie, pod zamkiem Hadesa, jest ów złowrogi Tartar, miejsce najsroższych kaźni dla zbrodniarzy. Straż trzymają Erynie, trzy potworne siostry. Uosobienie srogich i nieustępliwych wyrzutów sumienia, ścigają złoczyńców na ziemi i w piekle. Ich czarne szaty rozwiewają się w locie jak skrzydła nietoperza. Z warg sinych spływa im piana, a oddech mają tak zatruty, że którędy przelecą, tam przestają rosnąć kwiaty i zioła i rodzą się choroby. Uzbrojone w węże jadowite i płonące pochodnie, uganiają po Tartarze pilnując, by każdy godnie wypełniał włożoną nań karę. Pomagają im w tym kery, istoty piekielne. Wiecznie spragnione krwi ludzkiej, wydostają się na ziemię, ilekroć posłyszą odgłos wojny. Gdy żołnierz pada ranny, rzucają się nań, wpijają mu w ciało pazury, chłepcą gorącą posokę, póki dusza z niego nie wyjdzie. Stąd również wychodzi na świat demon Eurynomos, który pożera ciała umarłych, póki nie zostaną z nich nagie szkielety.
Jan Parandowski, Mitologia, Londyn 1992, s. 107.
Polecenie 1
Odpowiedz na pytania w formie pisemnej. 1. Jak nazywa się ta część zaświatów, gdzie przebywają dusze złoczyńców? 2. Jakie jest zadanie Erynii? 3. W co są one uzbrojone? 4. Jakie inne demoniczne istoty bytują w Tartarze?
REAi23VXzq0Fg
Dusze nad Acherontem
1
Wskazówka
Nauczyciel udziela podstawowych informacji o powyższym dziele sztuki:
- podstawowe informacje biograficzne o artyście,
- podstawowe informacje o stylu,
- opis obrazu: jakie postacie na nim widzimy, co przedstawia ukazana scena: Hermes, dusze, Acheront,
- co mówi ona o greckich wierzeniach na temat zaświatów.
Odwołując się do obrazu Hiremy’ego‑Hirschla, nauczyciel przedstawia mit o zaświatach, wędrówce duszy zmarłego do Hadesu i bóstwach umarłych:
– los dusz po śmierci, osąd MinosaMinos, Radamantys i AjakosMinosa, Radamantysa i Ajakosa,
- rzeki w zaświatach: StyksStyksStyks, FlegetonFlegetonFlegeton, AcherontAcherontAcheront, KokytosKokytosKokytos i LeteLeteLete,
- Cerber ,
- Władcy zaświatów: Hades i Persefona,
- Rola Hermesa jako przewodnika dusz,
- Tartar jako miejsce kary.
RjUSKJBV78VHW
Ćwiczenie 1
Wyspa Błogosławionych
Komu trzej sędziowie przyznają, że żył sprawiedliwie, ten odjeżdża na Wyspę Błogosławionych. Za zbliżaniem się do tej krainy wiecznej szczęśliwości ogarnia duszę już z daleka cudownie miłe i wonne powietrze, w którym czuć zapach róż, narcyzów, hiacyntów, lilij, fiołków, mirtu, wawrzynu i kwiatu winnego. Płyną tam rzeki jak kryształ przeźroczyste, łagodne wietrzyki potrząsają z lekka lasem, a w potrącanych gałązkach dźwięczy bez ustanku czarowna pieśń, niby miękkie tony zawieszonej gdzieś piszczałki. Pośrodku wyspy jest miasto błogosławionych, całe ze złota, obwiedzione dokoła murem szmaragdowym. Bruk w mieście z kości słoniowej, a wszystkie świątynie bogów z berylu, ołtarze zaś z olbrzymich głazów ametystu. Dokoła miasta płynie rzeka wonnych olejków.
Mieszkańcy tej krainy, nieuchwytne i nikłe postacie, ubrane w szaty z purpurowej pajęczyny, nie starzeją się nigdy i chodzą spokojni wśród wiecznie trwających jasności zorzy porannej. Panuje tam wieczna wiosna.
Kwiaty łąk i cieniste drzewa nigdy nie więdną; winne latorośle dojrzewają co miesiąc, a pszenica rodzi już upieczone bochenki chleba. W tej rozkosznej krainie życie upływa na biesiadach, przechadzkach i zabawach.
Miejsce biesiad leży na tzw. Polu ElizejskimPola ElizejskiePolu Elizejskim. Jest to prześliczna łąka, otoczona gęstym lasem przeróżnych drzew rzucających cień na biesiadników, gdy leżą na sofach z kwiatów. Dokoła sali biesiadnej stoją olbrzymie drzewa z najprzeźroczystszego kryształu, a rosną na nich czarki z winem rozmaitego kształtu i wielkości. Słowiki i inne śpiewaki leśne, unoszące się ponad nimi, zasypują ich, niby śniegiem, kwieciem, które zbierają swymi dzióbkami na sąsiednich łąkach.
Jan Parandowski, Mitologia, Mitologia: Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa, 1984, s. 108.
R14TOMAcI3cUB
Ćwiczenie 2
Dopasuj opisy do imion postaci i nazw miejsc, związanych z mitami o zaświatach. Imię: Kery Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary Imię: Erynie Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary Imię: Pyriflegeton Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary Imię: Persefona Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary.
Dopasuj opisy do imion postaci i nazw miejsc, związanych z mitami o zaświatach. Imię: Kery Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary Imię: Erynie Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary Imię: Pyriflegeton Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary Imię: Persefona Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary.
Dopasuj opisy do imion postaci i nazw miejsc, związanych z mitami o zaświatach.
Pijące krew demony, związane z wojną, Boginie zemsty i kary, Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, Rzeka płomieni w Hadesie
Kery
Erynie
Pyriflegeton
Persefona
RxDFcnag0U16F
Ćwiczenie 3
Posąg Hadesa
R1Ri1mdrCxE2J1
1
Wskazówka
Nauczyciel wskazuje najważniejsze mity związane z Hadesem:
- syn Rei i Kronosa, brat Zeusa,
- rola Hadesa w porwaniu Persefony,
- Persefona jako królowa zaświatów,
- Hades jako władca umarłych: spotkanie z Orfeuszem.
R1MRh9PPtnfwo
Ćwiczenie 4
RuNTXLkjVAsFq
Ćwiczenie 5
Dopasuj opisy do imion postaci i nazw miejsc, związanych z mitami o zaświatach. Opis: Rex inferorum (Graece): Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx. Opis: Canis infernalis, tria capita habens: Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx. Opis: Flumen animis transeundum: Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx. Opis: Nummus, qui in ore mortui ponitur Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx.
Dopasuj opisy do imion postaci i nazw miejsc, związanych z mitami o zaświatach. Opis: Rex inferorum (Graece): Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx. Opis: Canis infernalis, tria capita habens: Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx. Opis: Flumen animis transeundum: Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx. Opis: Nummus, qui in ore mortui ponitur Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx.
Dopasuj opisy do imion postaci i nazw miejsc, związanych z mitami o zaświatach.
Styx, Hades, ŏbŏlus, Cerběrus
Rex inferorum (Graece):
Canis infernalis, tria capita habens:
Flumen animis transeundum:
Nummus, qui in ore mortui ponitur
RA4A9YlwwHcOS
Ćwiczenie 6
R1a4Dx30fXOXS
Ćwiczenie 7
RyaIbvYdw442k1
Polecenie 2
Odwołując się do wiedzy mitologicznej, dokonaj analizy i interpretacji obrazu Henryka Siemiradzkiego Orfeusz w zaświatach.
Rb8299PzJgmLA
Polecenie 3
Odwołując się do wiedzy mitologicznej i korzystając z opracowań oraz źródeł internetowych, napisz wypracowanie o długości 700‑1000 słów na temat: „Wizja zaświatów w kulturze starożytnej Grecji i Rzymu”.
RhXZZs22n0NMl
Słowniki
Słownik Pojęć
Tartar
Tartar
W greckiej koncepcji zaświatów miejsce wiecznej kary dla zbrodniarzy
Wyspa Błogosławionych
Wyspa Błogosławionych
W greckiej koncepcji zaświatów miejsce spoczynku dusz błogosławionych
Pola Elizejskie
Pola Elizejskie
W greckiej koncepcji zaświatów miejsce spotkań błogosławionych dusz
Minos, Radamantys i Ajakos
Minos, Radamantys i Ajakos
W mitologii greckiej sędziowie w zaświatach, decydujący o miejscu duszy po śmierci.
Styks
Styks
Mityczna rzeka w Hadesie, przez którą przewozi zmarłych Charon
Kokytos
Kokytos
Mityczna rzeka w Hadesie, rzeka łez
Flegeton
Flegeton
Mityczna rzeka w Hadesie, rzeka ognia
Acheront
Acheront
Mityczna rzeka w Hadesie, rzeka smutku
Lete
Lete
Mityczna rzeka w Hadesie, rzeka zapomnienia
Cerber
Cerber
W mitologii greckiej strzegący zaświatów trzygłowy pies. W przenośni: surowy strażnik
Charon
Charon
W mitologii greckiej przewoźnik przewożący dusze zmarłych przez Styks
obol
obol
Drobna moneta, dawana zmarłym, by mieli czym opłacić podróż w łodzi Charona
Słownik łacińsko‑polski
R16Juhbnt3eTSm0ec961aaec8035c1_00000000000161
m0ec961aaec8035c1_0000000000016
m0ec961aaec8035c1_0000000000016
inferi, -orum (m.) zaświaty
Pluto, -onis (m.) Pluton, rzymskie imię Hadesa
Proserpina, -ae (f.) Prozerpina, rzymskie imię Persefony
Galeria dzieł sztuki
R1FSPpZfjpHEA1
RyaIbvYdw442k1
Bibliografia
Jan Parandowski, Mitologia, Londyn 1992.
Jan Parandowski, Mitologia: Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa, 1984.