Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1FSPpZfjpHEA1

Mit o Hadesie. Greckie mity o zaświatach

A. Hiremy-Hirschl, „Dusze nad Acherontem”, 1898, Austriacka galeria Belvedere, Wiedeń, Austria, Wikiart, Domena Publiczna

Ważne daty

1924 r. – Jan Parandowski wydaje Mitologia: Wierzenia i podania Greków i Rzymian

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R7EE5NZ3OOMdB
Scenariusz zajęć do pobrania.

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:

b) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego,

Nauczysz się

interpretować dzieła sztuki pochodzące lub odwołujące się do antyku;

konstruować wypowiedzi odnosząc się do zdobytej wiedzy na temat mitologii greckiej i rzymskiej;

wskazywać obecność kultury antyku w dzisiejszych czasach.

Hades

RS4kOfJkOS9qG1
Ilustracja przedstawia obraz „Dusze nad Acherontem" autorstwa Adolfa Hirémy-Hirschl. Na obrazie widać potępione dusze szukające miłosierdzia. Postaci klęczą i wyciągają ręce ku mężczyźnie w czarnej pelerynie. Dodatkowo pojawia się ilustracje pod tytułem: 1. „Hades i Cerber”, 2. William Blake, „Cerber”, 3. Giovanni Lorenzo Bernini, „Pluton i Prozerpina”, 4. Agostino Carracci, „Pluton”, 5. Hades według Disney'owskiego filmu Herkules.
A. Hiremy-Hirschl, „Dusze nad Acherontem”, 1898, Austriacka galeria Belvedere, Wiedeń, Austria, Wikiart, Domena Publiczna

Przez wiele krętych dróg, przez moczary i bagna, przez jeziora zastygłe i pustynie tchnące siarką idzie się do zamku pana tych włości Hadesa. Dookoła jeżą się strome skały. Pałac otaczają mury obronne trzykrotnym kręgiem. Pod murami płynie strumień ognisty, Pyriflegeton. Olbrzymia brama wspiera się na kolumnach diamentowych tak mocno, że żaden z bogów nie ruszyłby jej z zawiasów. Ponad nią dźwiga się żelazna baszta. W przestronnej, czarnej sali stoi złoty tron, a na nim zasiada bóg Hades w zębatej koronie na głowie, z berłem w prawej dłoni, obok swojej małżonki, Persefony. Spiżowe ściany powtarzają głuchym echem wieczny płacz i jęki pokutujących w TartarzeTartarTartarze.

Tam właśnie, pod zamkiem Hadesa, jest ów złowrogi Tartar, miejsce najsroższych kaźni dla zbrodniarzy. Straż trzymają Erynie, trzy potworne siostry. Uosobienie srogich i nieustępliwych wyrzutów sumienia, ścigają złoczyńców na ziemi i w piekle. Ich czarne szaty rozwiewają się w locie jak skrzydła nietoperza. Z warg sinych spływa im piana, a oddech mają tak zatruty, że którędy przelecą, tam przestają rosnąć kwiaty i zioła i rodzą się choroby. Uzbrojone w węże jadowite i płonące pochodnie, uganiają po Tartarze pilnując, by każdy godnie wypełniał włożoną nań karę. Pomagają im w tym kery, istoty piekielne. Wiecznie spragnione krwi ludzkiej, wydostają się na ziemię, ilekroć posłyszą odgłos wojny. Gdy żołnierz pada ranny, rzucają się nań, wpijają mu w ciało pazury, chłepcą gorącą posokę, póki dusza z niego nie wyjdzie. Stąd również wychodzi na świat demon Eurynomos, który pożera ciała umarłych, póki nie zostaną z nich nagie szkielety.

Jan Parandowski, Mitologia, Londyn 1992, s. 107.

Polecenie 1

Odpowiedz na pytania w formie pisemnej.
1. Jak nazywa się ta część zaświatów, gdzie przebywają dusze złoczyńców?
2. Jakie jest zadanie Erynii?
3. W co są one uzbrojone?
4. Jakie inne demoniczne istoty bytują w Tartarze?

REAi23VXzq0Fg
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Dusze nad Acherontem

1
Wskazówka

Nauczyciel udziela podstawowych informacji o powyższym dziele sztuki:

- podstawowe informacje biograficzne o artyście,

- podstawowe informacje o stylu,

- opis obrazu: jakie postacie na nim widzimy, co przedstawia ukazana scena: Hermes, dusze, Acheront,

- co mówi ona o greckich wierzeniach na temat zaświatów.

Odwołując się do obrazu Hiremy’ego‑Hirschla, nauczyciel przedstawia mit o zaświatach, wędrówce duszy zmarłego do Hadesu i bóstwach umarłych:

– los dusz po śmierci, osąd MinosaMinos, Radamantys i AjakosMinosa, Radamantysa i Ajakosa,

- obolobolobol dla Charona,

- rzeki w zaświatach: StyksStyksStyks, FlegetonFlegetonFlegeton, AcherontAcherontAcheront, KokytosKokytosKokytosLeteLeteLete,

- Cerber ,

- Władcy zaświatów: Hades i Persefona,

- Rola Hermesa jako przewodnika dusz,

- Tartar jako miejsce kary.

RjUSKJBV78VHW
Ćwiczenie 1
Ułóż we właściwej kolejności chronologicznej to, co dzieje się z duszą po śmierci człowieka wedle greckich wierzeń: Elementy do uszeregowania: 1. Dusza płaci Charonowi za transport przez Acheront. 2. Dusza trafia przed sąd Minosa, Radamantysa i Ajakosa. 3. Hermes prowadzi duszę zmarłego w zaświaty. 4. Dusza trafia do właściwego sobie miejsca w zaświatach.

Wyspa Błogosławionych

Komu trzej sędziowie przyznają, że żył sprawiedliwie, ten odjeżdża na Wyspę Błogosławionych. Za zbliżaniem się do tej krainy wiecznej szczęśliwości ogarnia duszę już z daleka cudownie miłe i wonne powietrze, w którym czuć zapach róż, narcyzów, hiacyntów, lilij, fiołków, mirtu, wawrzynu i kwiatu winnego. Płyną tam rzeki jak kryształ przeźroczyste, łagodne wietrzyki potrząsają z lekka lasem, a w potrącanych gałązkach dźwięczy bez ustanku czarowna pieśń, niby miękkie tony zawieszonej gdzieś piszczałki. Pośrodku wyspy jest miasto błogosławionych, całe ze złota, obwiedzione dokoła murem szmaragdowym. Bruk w mieście z kości słoniowej, a wszystkie świątynie bogów z berylu, ołtarze zaś z olbrzymich głazów ametystu. Dokoła miasta płynie rzeka wonnych olejków.

Mieszkańcy tej krainy, nieuchwytne i nikłe postacie, ubrane w szaty z purpurowej pajęczyny, nie starzeją się nigdy i chodzą spokojni wśród wiecznie trwających jasności zorzy porannej. Panuje tam wieczna wiosna.

Kwiaty łąk i cieniste drzewa nigdy nie więdną; winne latorośle dojrzewają co miesiąc, a pszenica rodzi już upieczone bochenki chleba. W tej rozkosznej krainie życie upływa na biesiadach, przechadzkach i zabawach.

Miejsce biesiad leży na tzw. Polu ElizejskimPola ElizejskiePolu Elizejskim. Jest to prześliczna łąka, otoczona gęstym lasem przeróżnych drzew rzucających cień na biesiadników, gdy leżą na sofach z kwiatów. Dokoła sali biesiadnej stoją olbrzymie drzewa z najprzeźroczystszego kryształu, a rosną na nich czarki z winem rozmaitego kształtu i wielkości. Słowiki i inne śpiewaki leśne, unoszące się ponad nimi, zasypują ich, niby śniegiem, kwieciem, które zbierają swymi dzióbkami na sąsiednich łąkach.

Jan Parandowski, Mitologia, Mitologia: Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa, 1984, s. 108.

R14TOMAcI3cUB
Ćwiczenie 2
Dopasuj opisy do imion postaci i nazw miejsc, związanych z mitami o zaświatach. Imię: Kery Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary Imię: Erynie Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary Imię: Pyriflegeton Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary Imię: Persefona Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeka płomieni w Hadesie, 2. Pijące krew demony, związane z wojną, 3. Małżonka Hadesa, władczyni zaświatów, 4. Boginie zemsty i kary.
RxDFcnag0U16F
Ćwiczenie 3
W jakim miejscu spotykają się błogosławione dusze zmarłych? Możliwe odpowiedzi: 1. Pola Elizejskie, 2. Hades, 3. Tartar

Posąg Hadesa

R1Ri1mdrCxE2J1
Prezentacja 3D pod tytułem „Posąg Hadesa”. Przedstawia on Hadesa jako dobrze zbudowanego mężczyznę w średnim wieku. Ma on na głowie koronę oraz posiada długą brodę. W lewej ręce trzyma włócznię, a w prawej trzyma smycz, na której jest Cerber – trzygłowy pies. Dodatkowo na umieszczono następujące informacje: 1. Hadesa w sztuce zwykle przedstawia się jako dojrzałego mężczyznę, brodatego i odzianego w długie szaty. 2. Ukazywany w sztuce bóg zmarłych jako atrybuty miewa czasami berło lub róg obfitości, co wskazuje na jego role jako władcy zaświatów i dawcy bogactw. Często też w sztuce towarzyszy mu – jak w tym przypadku – jego ulubieniec, trzygłowy pies Cerber.
Posąg Hadesa, online-skills, CC BY 3.0
1
Wskazówka

Nauczyciel wskazuje najważniejsze mity związane z Hadesem:

- syn Rei i Kronosa, brat Zeusa,

- rola Hadesa w porwaniu Persefony,

- Persefona jako królowa zaświatów,

- Hades jako władca umarłych: spotkanie z Orfeuszem.

R1MRh9PPtnfwo
Ćwiczenie 4
Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Hades dopuścił się porwania Persefony, którą następnie wziął za żonę. 2. Hades był synem Kronosa, a więc – kuzynem Zeusa, 3. Na Polach Elizejskich spotykają się dusze przeklęte. 4. Wzruszona pieśnią Orfeusza, Persefona pozwoliła mu odejść wraz z żoną do świata żywych. 5. Minos jest jednym z sędziów zmarłych.
RuNTXLkjVAsFq
Ćwiczenie 5
Dopasuj opisy do imion postaci i nazw miejsc, związanych z mitami o zaświatach. Opis: Rex inferorum (Graece): Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx. Opis: Canis infernalis, tria capita habens: Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx. Opis: Flumen animis transeundum: Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx. Opis: Nummus, qui in ore mortui ponitur Możliwe odpowiedzi: 1. Hades, 2. ŏbŏlus, 3. Cerběrus, 4. Styx.
RA4A9YlwwHcOS
Ćwiczenie 6
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem abstraktu.
R1a4Dx30fXOXS
Ćwiczenie 7
Jakie imię nosi demom, który pożera ciała umarłych? Możliwe odpowiedzi: 1. Eurynomos, 2. Algos, 3. Pyriflegeton
RyaIbvYdw442k1
Henryk Siemiradzki, „Orfeusz w zaświatach”, 1880, Galeria Obrazów, Lwów, Ukraina, abcgallery.com, CC BY 3.0
Polecenie 2

Odwołując się do wiedzy mitologicznej, dokonaj analizy i interpretacji obrazu Henryka Siemiradzkiego Orfeusz w zaświatach.

Rb8299PzJgmLA
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 3

Odwołując się do wiedzy mitologicznej i korzystając z opracowań oraz źródeł internetowych, napisz wypracowanie o długości 700‑1000 słów na temat: „Wizja zaświatów w kulturze starożytnej Grecji i Rzymu”.

RhXZZs22n0NMl
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Słowniki

Słownik Pojęć

Tartar
Tartar

W greckiej koncepcji zaświatów miejsce wiecznej kary dla zbrodniarzy

Wyspa Błogosławionych
Wyspa Błogosławionych

W greckiej koncepcji zaświatów miejsce spoczynku dusz błogosławionych

Pola Elizejskie
Pola Elizejskie

W greckiej koncepcji zaświatów miejsce spotkań błogosławionych dusz

Minos, Radamantys i Ajakos
Minos, Radamantys i Ajakos

W mitologii greckiej sędziowie w zaświatach, decydujący o miejscu duszy po śmierci.

Styks
Styks

Mityczna rzeka w Hadesie, przez którą przewozi zmarłych Charon

Kokytos
Kokytos

Mityczna rzeka w Hadesie, rzeka łez

Flegeton
Flegeton

Mityczna rzeka w Hadesie, rzeka ognia

Acheront
Acheront

Mityczna rzeka w Hadesie, rzeka smutku

Lete
Lete

Mityczna rzeka w Hadesie, rzeka zapomnienia

Cerber
Cerber

W mitologii greckiej strzegący zaświatów trzygłowy pies. W przenośni: surowy strażnik

Charon
Charon

W mitologii greckiej przewoźnik przewożący dusze zmarłych przez Styks

obol
obol

Drobna moneta, dawana zmarłym, by mieli czym opłacić podróż w łodzi Charona

Słownik łacińsko‑polski

R16Juhbnt3eTSm0ec961aaec8035c1_00000000000161
Słownik łacińsko‑polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
m0ec961aaec8035c1_0000000000016

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

Jan Parandowski, Mitologia, Londyn 1992.

Jan Parandowski, Mitologia: Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa, 1984.