1913 r.Rapsodia polska op. 25 na wielką orkiestrę – Fitelberg
1914 r. - 1916 r.Eros i Psyche op. 40, opera fantastyczna – Różycki
1
Scenariusz dla nauczyciela
R6YL3KjZQLQ3f1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:
4) omawia polską muzykę XX wieku i jej twórców, dokonując klasyfikacji zgodnie ze stylami i kierunkami: Grzegorz Fitelberg i Ludomir Różycki.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;
3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne;
4. formułuje logiczną wypowiedź na temat dzieł, form, gatunków, stylów, technik i twórców muzycznych, uwzględniając zależności między nimi w kontekście: genezy, przeobrażeń, porównań.
Nauczysz się
scharakteryzować twórczość kompozytorów Młodej Polski – Grzegorza Fitelberga i Ludomira Różyckiego.
Wprowadzenie
Młoda Polska to grupa kompozytorów polskich (Karol Szymanowski, Ludomir Różycki, Grzegorz Fitelberg i Apolinary Szeluto) działających na początku XX w., związanych ze Spółką Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich, utworzoną w Berlinie pod patronatem ks. Władysława Lubomirskiego. Do spółki nie należał Mieczysław Karłowicz i dlatego nie jest zaliczany do grupy, mimo iż był z nią związany towarzysko (m.in. przez wspólne koncerty).
R1WaWaVRQlPV21
Kompozytorzy Młodej Polskiej nawiązywali do osiągnięć neoromantyzmuNeoromantyzmneoromantyzmu niemieckiego, zwłaszcza Franciszka Liszta, Ryszarda Wagnera, Ryszarda Straussa i Hugo Wolfa, oraz do twórczości Aleksandra Skriabina, a bezpośrednio także do kompozytorów Potężnej Gromadki. Twórcy Młodej Polski przejęli formę poematu symfonicznego, pieśni deklamacyjnej, a także rozbudowany aparat orkiestrowy. Jednymi z najważniejszych kompozytorów grupy byli Grzegorz Fitelberg oraz Ludomir Różycki.
Młoda Polska
R1eSicVNo0Wys
R1PvkvSQ9XSDP
R1TVXC3FtZrDL
ReWKnzATPc0AR
RqWkwGLtNdQsv
Grzegorz Fitelberg
Urodził się 18.10.1879 r. w Dyneburgu, zmarł 10.06.1953 r. w Katowicach.
Studiował w latach 1891–1896 w Instytucie Muzycznym w Warszawie: kompozycję u Zygmunta Noskowskiego i grę na skrzypcach u Stanisława Barcewicza. Karierę skrzypka rozpoczął zaraz po ukończeniu nauki. W 1896 r. został zaangażowany do Orkiestry Teatru Wielkiego w Warszawie, od 1901 r. był również koncertmistrzem Orkiestry Filharmonii Warszawskiej. W okresie tym zajmował się także komponowaniem, odnosząc i w tej dziedzinie sukcesy. Już w 1898 r. na Konkursie Kompozytorskim im. Ignacego Jana Paderewskiego w Lipsku jego Sonata a‑moll op. 2 na skrzypce i fortepian (1894 r.) otrzymała I nagrodę, a w 1901 r. na Konkursie hrabiego M. Zamoyskiego w Warszawie zdobył I nagrodę za Trio f‑moll op. 10 na skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1901 r.). W sezonie 1904–1905 zadebiutował jako dyrygent w Filharmonii Warszawskiej.
W 1905 r. wspólnie z Karolem Szymanowskim, Ludomirem Różyckim i Apolinarym Szeluto założył grupę kompozytorską Młoda Polska oraz Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich, sponsorowaną przez księcia Władysława Lubomirskiego, mającą na celu promowanie współczesnej muzyki polskiej. Był dyrygentem pierwszych koncertów przez nią organizowanych. W latach 1908–1911 pracował jako dyrygent Orkiestry Filharmonii Warszawskiej, a następnie – w sezonie 1912/13 – w Hofoper w Wiedniu.
RTm9bVDVY0mu61
Choć Fitelberg rozpoczął karierę jako skrzypek, bardziej pociągała go kompozycja i w tej dziedzinie zaczął odnosić większe sukcesy. Zapowiadał się nawet na bardzo dobrego kompozytora, zdobywał nagrody na konkursach, a o jego najwybitniejszym utworze, poemacie symfonicznymPoemat symfonicznypoemacie symfonicznymPieśń o sokole op. 18 z roku 1905 napisał Adolf Chybiński, znakomity polski muzykolog: Po trzykrotnym wysłuchaniu Sokoła czuje się nieposkromioną chęć słuchania go ciągle, tym bardziej, że odkrywają się przed nami coraz bardziej niepospolite piękności tego dzieła, będące wspaniałym manifestem zwycięstwa swobodnego ducha nad niewolą i upokorzeniem.
Jednak kiedy w sezonie 1904/1905 Fitelberg wystąpił jako dyrygent w Filharmonii Warszawskiej, prowadząc prawykonanie swojej I Symfonii e‑moll op. 16, połknął chyba bakcyla dyrygentury. Uprawiał jeszcze twórczość kompozytorską do roku 1914, ale międzynarodową sławę zdobył jako dyrygent. I jako t właśnie przysłużył się muzyce polskiej w bezprecedensowy sposób.
R1INUGQKwLbpO1
Do innych znaczących utworów Fitelberga zaliczyć można także:
Fitelberg zajmował się także dydaktyką: w latach 1927–1930 prowadził klasę dyrygentury i orkiestry w konserwatorium w Warszawie, w roku akademickim 1950/1951 był profesorem PWSM w Katowicach. Do jego uczniów należeli m.in.: M. Mierzejski, M. Neuteich, O. Straszyński oraz K. Stryja. Fitelberg był kawalerem wielu orderów: Krzyża Oficerskiego Polonia Restituta (1928 r.), Złotego Krzyża Zasługi (1932 r.), Komandorii z Gwiazdą Polonia Restituta (1947 r.), Sztandaru Pracy I klasy (1950 r.). Posiadał ponadto Krzyż Kawalerski Legii Honorowej, Krzyż Komandorski Corona Italia oraz odznaczenia greckie, jugosłowiańskie i rumuńskie. W 1951 r. otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia. W Katowicach nazwano jego imieniem Radiowy Dom Muzyki oraz dwa konkursy – Ogólnopolski Konkurs Kompozytorski i Międzynarodowy Konkurs Dyrygentów (od 1980 r.).
Fitelberg był również zręcznym instrumentatorem, niejednokrotnie pomagał swemu przyjacielowi, Szymanowskiemu, w przełożeniu na orkiestrę symfoniczną jego pomysłów lub też samodzielnie instrumentował jego utwory.
Wysłuchajcie II koncertu skrzypcowego Karola Szymanowskiego w opracowaniu na skrzypce i fortepian. Autorem wyciągu fortepianowego jest właśnie Grzegorz Fitelberg.
RiWAyU4IqZ2Bp1
Ludomir Różycki
Urodził się 18.09.1883 r. w Warszawie, zmarł 1.01.1953 r. w Katowicach.
Studiował grę na fortepianie w klasie Aleksandra Michałowskiego, teorię u Gustawa Rogulskiego i Michała Biernackiego oraz kompozycję pod kierunkiem Zygmunta Noskowskiego w Instytucie Muzycznym w Warszawie, który ukończył w 1904 r. ze złotym medalem. W latach 1904–1907 kontynuował studia kompozytorskie u Engelberta Humperdincka w Akademie der Künste w Berlinie.
R11lpc1EoXRvE1
Re5YTA1uaKjLF1
Jako kompozytor zadebiutował scherzem symfonicznym Stańczyk op. 1 wykonanym w lutym 1904 r. w Filharmonii Warszawskiej pod batutą Emila Młynarskiego. W 1907 r., po odrzuceniu propozycji objęcia stanowiska profesora Konserwatorium w Oslo, przeniósł się do Lwowa, gdzie przez 4 lata pracował jako dyrygent opery i prowadził klasę fortepianu w Konserwatorium Galicyjskim Towarzystwa Muzycznego.
RD8EdmtM7UUFm1
W 1912 r. zdobył I nagrodę za poemat symfoniczny Król Kofetua op. 24 na konkursie kompozytorskim zorganizowanym z okazji 10‑lecia Filharmonii Warszawskiej. Od 1912 do 1918 r. przebywał w Berlinie, skąd odbywał podróże artystyczne m.in. do Szwajcarii, Włoch i Francji. W 1918 r. powrócił na stałe do Warszawy – tu przez krótki czas był dyrygentem w Teatrze Wielkim.
W okresie międzywojennym zajmował się działalnością publicystyczną, organizacyjną i pedagogiczną. W 1926 r. współuczestniczył w założeniu Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich i został jego pierwszym prezesem. W latach 1930–1932 wykładał w Konserwatorium Warszawskim.
RVojKyraEnJHP1
W czasie II wojny światowej brał udział w konspiracyjnych koncertach jako pianista i akompaniator. Ludomir Różycki otrzymał wiele nagród i odznaczeń, m.in. w 1925 r. Krzyż Oficerski Orderu Polonia Restituta, w 1937 r. złoty medal Rządu Francuskiego za balet Apollo i dziewczyna oraz Państwową Nagrodę Muzyczną za operę Eros i Psyche, w 1946 r. Złoty Krzyż Zasługi, w 1950 r. Order Sztandaru Pracy I klasy, w 1951 r. Krzyż Komandorski z Gwiazdą Polonia Restituta, w 1952 r. Nagrodę Państwową I stopnia za całokształt twórczości. Od 1945 r. był członkiem Związku Kompozytorów Polskich.
Wysłuchajcie utworów Ludomira Różyckiego:
R1TFt7hZike9z1
R1IMFn7isHrte1
Zadania
RVE8X8yzJZTEO
Ćwiczenie 1
RblRpCIXWHoFT
Ćwiczenie 2
R1PNDWuRWuDrB
Ćwiczenie 3
grupa 1 Możliwe odpowiedzi: 1. element 1 grupy 2, 2. element 2 grupy 2, 3. element 3 grupy 1, 4. element 3 grupy 2, 5. element 2 grupy 1, 6. element 4 grupy 1, 7. element 1 grupy 1 grupa 2 Możliwe odpowiedzi: 1. element 1 grupy 2, 2. element 2 grupy 2, 3. element 3 grupy 1, 4. element 3 grupy 2, 5. element 2 grupy 1, 6. element 4 grupy 1, 7. element 1 grupy 1
grupa 1 Możliwe odpowiedzi: 1. element 1 grupy 2, 2. element 2 grupy 2, 3. element 3 grupy 1, 4. element 3 grupy 2, 5. element 2 grupy 1, 6. element 4 grupy 1, 7. element 1 grupy 1 grupa 2 Możliwe odpowiedzi: 1. element 1 grupy 2, 2. element 2 grupy 2, 3. element 3 grupy 1, 4. element 3 grupy 2, 5. element 2 grupy 1, 6. element 4 grupy 1, 7. element 1 grupy 1
Przeciągając podane elementy z prawej przyporządkuj tytuły kompozycji do nazwisk twórców.
Kierunek artystyczny na przełomie XIX i XX w. nawiązujący do romantyzmu, w muzyce stanowił ostatnią fazę romantyzmu.
Muzyka. Encyklopedia PWN, [red.] Bartłomiej Kaczorowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 517– 518.
Poemat symfoniczny
Poemat symfoniczny
Forma i gatunek muzyczny o swobodnej budowie, zależne od tzw. programu, czyli treści pozamuzycznej. W odróżnieniu od mającej formę cykliczną symfonii programowej, poemat symfoniczny jest jednoczęściowy.
Muzyka. Encyklopedia PWN, [red.] Bartłomiej Kaczorowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 592.
Rapsodia
Rapsodia
Utwór instrumentalny, rzadziej wokalno‑instrumentalny, o nieustalonej budowie, przybierający najczęściej postać fantazji, ale i formy sonatowej, wariacji lub ABA.
Muzyka. Encyklopedia PWN, [red.] Bartłomiej Kaczorowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 632.
Biblioteka muzyczna
R1A264sw3ZlMf1
Utwór: „Sonata nr 2 F-dur” na skrzypce i fortepian op. 12, autorstwa: Grzegorz Fitelberg. Wykonawca: AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RiWAyU4IqZ2Bp1
Utwór: „II koncert skrzypcowy” op. 61 cz. I, autorstwa: Karola Szymanowskiego. Wykonawca: AMFN. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1TFt7hZike9z1
Utwór: „Rapsodia op. 33, T1-44”, autorstwa: Ludomira Różyckiego. Wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1IMFn7isHrte1
Utwór: „Nokturn fis-moll” op. 30 nr 2, autorstwa: Ludomira Różyckiego. Wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym charakterem.