R16KOvBSwv8Z81
Ilustracja przedstawia rysunki dzieci na pięciolinii. Tytuł lekcji: Muzyczne pasowanie.

Muzyczne pasowanie

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Wprowadzenie

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela:

RJFQefhfOkrKl
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

1. W zakresie śpiewu. Uczeń:

1) śpiewa ze słuchu lub/i z wykorzystaniem nut (w zespole, solo, a cappella, z akompaniamentem) minimum 10 różnorodnych utworów wokalnych w roku szkolnym:

a) piosenki z repertuaru dziecięcego, młodzieżowego, popularnego i ludowego.

Nauczysz się

określać nastrój słuchanej muzyki;

definiować pojęcia: klucz muzycznyKlucz muzycznyklucz muzyczny, klucz wiolinowyKlucz wiolinowyklucz wiolinowy, klucz basowyKlucz basowyklucz basowy, skalaSkalaskala, wartości rytmiczneWartości rytmicznewartości rytmiczne;

rozróżniać skalę durową i molową;

wykonywać na dzwonkach melodię Ody do Radości (fragment IV części IX Symfonii Ludwiga van Beethovena);

wykonywać akompaniament na instrumentach perkusyjnych;

śpiewać piosenkę Każdy miesiąc kolor ma.

Czym jest pasowanie na ucznia?

Pasowanie na ucznia, każdy pamięta. Odbywa się w pierwszej klasie szkoły podstawowej. Zazwyczaj mali uczniowie uczą się piosenek, wierszyków, poznają zasady panujące w szkole. Następnie występują przed rodzicami i prezentują swoje umiejętności. Muzyczne pasowanie również będzie nawiązywało do podstawowych wiadomości i umiejętności, które każdy uczeń czwartej klasy powinien posiadać. Aby dobrze się zaprezentować, na początku przypomnimy najważniejsze zagadnienia z muzyki. Będą one dotyczyły melodii, rytmu, nastroju muzyki, gry na flecie i dzwonkach oraz zasad zachowania, obowiązujących w filharmonii i operze.

Nastrój muzyki

Charakter muzyki każdy z nas może określić według własnych odczuć. Potrafi poprawić humor, ale też wprowadzić w stan zadumy, czy melancholii.

Polecenie 1
Odpowiedz na pytanie: Kto skomponował „Cztery Pory Roku”?
Odpowiedz na pytanie: Kto skomponował „Cztery Pory Roku”?
R1D2gDNoN2Nw0
Zapis nutowy pierwszej strony pierwszej części koncertu Wiosna z Czterech Pór Roku Antonio Vivaldiego. W partyturze partie: solisty skrzypka, wszystkich instrumentów smyczkowych i organów lub klawesynu. Metrum określono na cztery czwarte, tonacja E-dur, tempo Allegro. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Natalia Walewska i Cappella Gedanensis oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu radosny, pogodny utwór wykonywany przez skrzypaczkę i orkiestrę smyczkową. Instrumenty tworzą sielankowy obrazek, słychać między innymi śpiew ptaków, szum strumienia.
Źródło: opracowanie: online skills, Ilustracja interaktywna: "Wiosna" z Czterech Pór Roku Antonio Vivaldiego., licencja: CC BY 3.0.

Nastrój muzyki wyraża się w różny sposób, m. in. poprzez ruch (taniec), mimikę twarzy, a nawet malarstwo.

Polecenie 2
Określ, w którym wieku żył i tworzył Fryderyk Chopin.
Określ, w którym wieku żył i tworzył Fryderyk Chopin.
RSkd42Gjx1vwq
Ilustracja przedstawia zapis nutowy „Preludium e-moll”, op. 28 nr 4, autorstwa Fryderyka Chopina. Zapis składa się z 4 systemów. Na każdy system składa się dwie pięciolinie, połączone akoladą. Pierwsza pięciolinia z kluczem wiolinowym przeznaczona jest dla prawej ręki pianisty, druga z kluczem basowym dla lewej ręki. Nuty dla pierwszej ręki są pojedyncze, tworzą melodię, nad nimi znajduje się łuk świadczący o tym, że dźwięki mają zostać zagrane legato, mają stać się kantyleną. W zapisie - dla lewej ręki - zapisane są akordy. W każdym takcie, osiem pionowych słupów dźwięków składających się z 3 dźwięków. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się napis: Wykonawca: Aldona Dvarionaite”. Wyświetla się też przycisk umożliwiający odtwarzanie muzyki. Na nagraniu krótki utwór fortepianowy. Rozpoczyna się bardzo melancholijnie. Prawa ręka gra tęskną, smutną, leniwą melodię. Lewa ręka gra akordowy akompaniament, pogłębiający uczucie smutku i przygnębienia. Melodia na chwilę staje się durowa, by za chwilę znów powrócił smutek.
Źródło: opracowanie: online skills, Ilustracja interaktywna: „Preludium e-moll”, op. 28 nr 4, autorstwa Fryderyka Chopina, licencja: CC BY 3.0.
R1KRlJ5zOQlLJ
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 3
Wymień kilka gatunków muzycznych, które komponował Fryderyk Chopin.
Wymień kilka gatunków muzycznych, które komponował Fryderyk Chopin.
RCvqK9TmT2MDZ
Narzędzie do rysowania.

Nastrój muzyki

Jerzy Duda‑Gracz (1941‑2004) poświęcił cykl obrazów inspirowany muzyką Fryderyka Chopina. Stworzył prawie 300 obrazów, w które włożył wiele pracy i wysiłku. Czytał książki dotyczące biografii i twórczości Chopina, analizował jego korespondencję, zwracając szczególną uwagę na fragmenty odnoszące się do utworów. Nieustannie słuchał dzieł Chopina, aby zrozumieć muzyczne zależności, rozbudzić wyobraźnię i poczuć klimat epoki. Podróżował śladami kompozytora do różnych miejsc w Polsce (R. Panas, Chopinowi Duda‑Gracz, Wychowanie Muzyczne, 2/2012).

Polecenie 4
Poszukaj informacji na temat twórczości Jerzego Dudy - Gracza.
Poszukaj informacji na temat twórczości Jerzego Dudy - Gracza.
Rb9CTXmx7bHAw
Zapis nutowy początku Etiudy Des-dur opus dwudzieste piąte numer 8 Fryderyka Chopina. Zapis przeznaczony jest na fortepian. Przy każdym kluczu pięć bemoli. Metrum dwie drugie. Tempo określono jako vivace. Cała etiuda ma jednostajny rytm, w zapisie widzimy w zasadzie same triole. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Chopin 12 etiud opus dwudzieste piąte i pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Utwór jest dynamiczny, szybki. Napięcie rośnie, muzyka narasta, po czym napięcie zostaje rozładowane. Tak dzieje się w utworze kilkukrotnie.
Źródło: opracowanie: online skills, Ilustracja interaktywna: Etiuda Des-dur op. 25 nr 8, Fryderyka Chopina., licencja: CC BY 3.0.
RCN79S8ZX5KBE
Obraz. Na pierwszym planie postać kobiety w białej długiej sukni, naprzeciw kobiety niewyraźny kształt symetryczny do kobiety, jakby jej cień, w barwach nieba i wody. W tle niebo z białymi obłokami.
Obraz Jerzego Dudy - Gracza pt. „Kuklówka" wykonany w technice akwarele‑tempera, jest inspirowany Etiudą Des‑dur op. 25 nr 8 Fryderyka Chopina.
Źródło: wybór: online-skills, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Polecenie 5
Poszukaj informacji o innych dziełach Jerzego Dudy‑Gracza inspirowanych twórczością Chopina.
Poszukaj informacji o innych dziełach Jerzego Dudy‑Gracza inspirowanych twórczością Chopina.
RJLG5wxHvRuN2
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Rytm

Wartości rytmiczne: Muzykę słyszymy, ale również możemy ją zapisać. Rytm zapisujemy za pomocą wartości rytmicznych

Wykonywanie rytmu

Rg1x52Nr3LqsJ1
Ilustracja przedstawiająca wartości nut. Po prawej stronie ilustracji pokazane są znaki graficzne nut. Nuty są przedstawione w postaci drzewka, pokazującego ich wzajemne zależności czasu trwania. Cała nuta dzieli się na na dwie półnuty, każda półnuta na dwie ćwierćnuty, każda ćwierćnuta dzieli się na dwie ósemki. Po lewej stronie podział wartości rytmicznych pokazany jest na przykładzie jabłka. Cała nuta to całe jabłko, półnuta to połówka jabłka, ćwierćnuta - ćwiartka, ósemka - jedna ósma jabłka.
Źródło: online-skills.
Polecenie 6
Wymień znane Ci wartości rytmiczne.
Wymień znane Ci wartości rytmiczne.
Warto wiedzieć

Pauza w muzyce oznacza ciszę. Pauza ćwierćnutowa trwa tyle, co ćwierćnuta.

R3p0NG2SJNA7e1
Zapis nutowy rytmu w metrum trzy czwarte. W pierwszym takcie ćwierćnuta i półnuta, W drugim dwie ćwierćnuty i dwie ósemki. W trzecim ćwierćnuta i cztery ósemki. W czwartym półnuta i pauza ćwierćnutowa. Pod nutami zapisano tataizację: ta taa ta ta ti ti ta ti ti ti ti taa sza.
Źródło: online-skills.

Melodia

Wysokość dźwięków zapisujemy za pomocą nut, na pięciolinii. Na początku pięciolinii zawsze znajduje się klucz.

W kluczu basowym zapisywane są partie dla niskich głosów.

RgBEQw1ZM51EN
Grafika przedstawiająca klucz basowy. Klucz narysowany jest we właściwym miejscu na pięciolinii. Rozpoczyna się od 4 linii. Jego kształt przypomina ucho rozpoczynające się kropką na czwartej linii, a kończące się na 2 linii. Częścią klucza są dwie kropki: jedna nad czwartą linią, druga pod czwartą linią.
Źródło: online-skills, Klucz basowy.

W kluczu wiolinowym zapisywane są wysokie głosy.

RbXuF5MPySjTg
Grafika przedstawiająca klucz wiolinowy. Klucz narysowany jest we właściwym miejscu na pięciolinii. Rozpoczyna się od 2 linii. Składa się z następujących elementów: małe półkole między drugą a trzecią linią, większe półkole, rozpoczynające się tam, gdzie zakończyło się po prawej stronie małe półkole i kończące się dalej niż małe półkole, umieszczone między liniami 1 i 2. Skośna linia biegnąca do środka klucza na linii 4, zawijas zawracający ku dołowi, prosta linia biegnąca w dół przez środek klucza. Na dole ozdobne zawinięcie klucza w lewą stronę.
Źródło: online-skills, Klucz wiolinowy.
Polecenie 7
Wymień znane Ci głosy żeńskie.
Wymień znane Ci głosy żeńskie.
Polecenie 8
Opowiedz, o czym jest piosenka „Każdy miesiąc kolor ma”.
Opowiedz, o czym jest piosenka „Każdy miesiąc kolor ma”.
R1aXRTGnvawCQ
Prezentacja, w której na slajdach umieszczono tekst piosenki “Każdy miesiąc kolor ma” oraz ilustracje obrazujące tekst piosenki. Slajdom towarzyszy nagranie piosenki. Na pierwszym slajdzie: Dojrzałe jabłka i wyświetlony tekst: Jeśli lasy płowozłote i na jabłka masz ochotę, złotorude są kasztany, słońce uśmiech ma rumiany. To październik pewnie wiecie swoje złote bajki plecie. Na drugim slajdzie kolorowy parasol, każdy pasek w innym kolorze, wyświetla się tekst: La la la la la la la Każdy miesiąc własny kolor ma. La la la la la la la Każdy miesiąc kolor ma. Na slajdzie trzecim Puste pole o poranku. Wyświetla się tekst: A gdy szary każdy ranek, Szarobury śpi przystanek, Coraz trudniej wstać do szkoły, Szary kundel niewesoły To listopad popielaty Zerwał liście, zabrał kwiaty. Czwarty slajd jest identyczny jak drugi, znajduje się na nim refren piosenki. Na piątym slajdzie zimowy, leśny krajobraz. Wyświetlony tekst: Gdy wesoło jest śnieżynkom, Świat pod białą śpi pierzynką I tak tęskno do kominka, Pachną święta i choinka To już grudzień śnieżny cały Uśpił drzewa w czapkach białych. Slajd szósty jest identyczny jak drugi i czwarty i znajduje się na nim refren. Prezentacji towarzyszy spokojna, kołysankowa piosenka w metrum trzy czwarte.
Źródło: online-skills, Prezentacja „Każdy miesiąc kolor ma”, licencja: CC BY 3.0.
RCpuXkInotw2d1
Zapis nutowy rytmu w metrum trzy czwarte. W pierwszym takcie ćwierćnuta i półnuta, W drugim ćwierćnuta i cztery ósemki. W trzecim takcie ćwierćnuta i półnuta,W czwartym trzy ćwierćnuty.
Przykładowy zapis nutowy, online-skills, CC BY 3.0
m95dd6ea606ae261e_0000000000121

Co to za melodia?

Polecenie 9
Odpowiedz na pytanie: Z jakiego większego dzieła, jakiego kompozytora pochodzi „Oda do radości”?
Odpowiedz na pytanie: Z jakiego większego dzieła, jakiego kompozytora pochodzi „Oda do radości”?
R5oRH7qpAe2vR
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Koncertowe savoir‑vivre

Polecenie 10
Opisz zasady zachowania się w filharmonii.
Opisz zasady zachowania się w filharmonii.
R13ZvXixzVoON
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Krótki przewodnik sceniczny

Podczas koncertów muzycy oraz publiczność często zachowuje się w podobny sposób, przyjmując zasady obowiązujące na całym świecie: Orkiestrę na scenę wprowadza koncertmistrz, który, jak nazwa wskazuje, jest mistrzem ceremonii i pierwszą osobą po dyrygencie. Następnie rozpoczyna się strojenie orkiestry do podanego dźwięku. Każdy instrument musi grać czysto. Gdy dyrygent wchodzi na scenę, zazwyczaj podaje dłoń koncertmistrzowi na powitanie. Słuchacze powinni zwracać uwagę, kiedy należy klaskać. Bić brawo powinno się tylko po zakończeniu całego utworu, nie wolno klaskać pomiędzy jego częściami, co niestety często się zdarza. Po zakończonym koncercieŹródło:Po zakończonym koncercie dyrygent również dziękuje muzykom za wspólny występ uściskiem dłoni. Jeśli tego nie uczyni, może to oznaczać, że nie jest zadowolony z wykonania utworu. Przypominając właściwe zachowanie podczas koncertów muzyki klasycznej, również należy zwrócić uwagę na właściwą postawę podczas śpiewania hymnu narodowego.

Źródło:
Ważne!

Pamiętaj: Polski hymn narodowy śpiewamy, stojąc na baczność, z dłońmi ułożonymi wzdłuż ciała.

Muzyczne pasowanie

Rozwiąż zadania, jeśli udzielisz poprawne odpowiedzi, otrzymasz muzyczne pasowanie. Powodzenia!

R1Lzkv56dd4cA
Ćwiczenie 1
Dopasuj tryb tonacji do odpowiadającego mu charakteru. 1. tonacja durowa. Możliwe odpowiedzi: a. smutna b. wesoła. 2. tonacja molowa. Możliwe odpowiedzi: a. smutna b. wesoła.

Rozpoznaj skalę załączonego utworu:

  • durowa (wesoła)
  • molowa (smutna)

Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.

Autor nieznany „Ty pójdziesz górą”, AMFN, CC BY 3.0
Ćwiczenie 1
RQLH8HV1LSFJ4
Dopasuj tryb tonacji do odpowiadającego mu charakteru. 1. tonacja durowa. Możliwe odpowiedzi: a. smutna b. wesoła. 2. tonacja molowa. Możliwe odpowiedzi: a. smutna b. wesoła.
Ćwiczenie 2
RBLZkhfyGjlLG
Uszereguj wartości rytmiczne od najdłużej do najkrócej trwającej. Elementy do uszeregowania: ćwierćnuta, cała nuta, półnuta, ósemka.
R11A7GvDY6JVG
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytania: 1. Ile ćwierćnut zmieści się w całej nucie? 2. Ile ósemek zmieści się w całej nucie? 3. Ile ósemek zmieści się w półnucie?
Ćwiczenie 3
R9LTPXREGMCXO
Odpowiedz na pytania: 1. Ile ćwierćnut zmieści się w całej nucie? 2. Ile ósemek zmieści się w całej nucie? 3. Ile ósemek zmieści się w półnucie?
R1GG9hfGLf8tv
Ćwiczenie 4
Wskaż grupę instrumentów które grają w utworze Pizzicato Leo Delibes. Możliwe odpowiedzi: 1. Instrumenty dęte, 2. Instrumenty perkusyjne, 3. Instrumenty smyczkowe

Zaznacz, które grupy instrumentów słychać w tym utworze.

  • Instrumenty dęte
  • Instrumenty perkusyjne
  • Instrumenty smyczkowe

Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.

Ćwiczenie 4
R16ZMZRVQ14K7
Wskaż grupę instrumentów które grają w utworze Pizzicato Leo Delibes. Możliwe odpowiedzi: 1. Instrumenty dęte, 2. Instrumenty perkusyjne, 3. Instrumenty smyczkowe
R1ETmnqJUmcr5
Ćwiczenie 5
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie: Kto skomponował Preludium e-moll op. 28 nr 4? Możliwe odpowiedzi: 1. Jan Sebastian Bach, 2. Fryderyk Chopin, 3. Ludwik van Beethoven, 4. Antonio Vivaldi

Wysłuchaj utwór i wskaż jego kompozytora.

  • Jan Sebastian Bach
  • Fryderyk Chopin
  • Ludwik van Beethoven
  • Antonio Vivaldi

Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.

Ćwiczenie 5
R3D5PL1TNA1JK
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie: Kto skomponował Preludium e-moll op. 28 nr 4? Możliwe odpowiedzi: 1. Jan Sebastian Bach, 2. Fryderyk Chopin, 3. Ludwik van Beethoven, 4. Antonio Vivaldi
Ćwiczenie 6

Przypomnij piosenkę Każdy miesiąc kolor ma. Wysłuchaj nagrań i wybierz melodię, która jest fragmentem tej piosenki.

RHt8yVW5RmnjS
Odpowiedz na pytanie: Jakie kolory przypisano poszczególnym miesiącom w piosence Każdy miesiąc kolor ma?

  • Fragment nr 1
  • Fragment nr 2
  • Fragment nr 3
R1FbK3Fo3jL1I
Ćwiczenie 7
Opisz, jak należy się zachowywać podczas odtwarzania hymnu narodowego.

Które z dzieci ma właściwą postawę podczas śpiewania hymnu narodowego?

  • Ilustracja przedstawia stojącego chłopca z rękoma włożonymi w spodnie.
  • Ilustracja przedstawia dziewczynkę stojącą na baczność
Ćwiczenie 7
RD7O19DT1PCXA
Opisz, jak należy się zachowywać podczas odtwarzania hymnu narodowego.

Słownik pojęć

Klucz muzyczny
Klucz muzyczny

to znak graficzny, który wyznacza położenie na pięciolinii jednego dźwięku , a w związku z tym i pozostałych, określanych w stosunku do niego.

Klucz wiolinowy
Klucz wiolinowy

służy do zapisu nut dla wysokich głosów (żeńskich, dziecięcych oraz tenoru – ten ostatni transponuje w dół), instrumentów wysoko brzmiących (np. skrzypiec, fletu, oboju klarnetu,saksofonu, trąbki), wysokich partii granych na instrumentach klawiszowych (fortepianie, klawesynie, organach, akordeonie) zwykle prawą ręką.

Klucz basowy
Klucz basowy

służy do zapisu nut dla niskich głosów (basu, barytonu), instrumentów nisko brzmiących (kontrabasu, gitary basowej, tuby, fagotu, wiolonczeli, puzonu, częściowo rogu), niskich partii granych na instrumentach klawiszowych lewą ręką.

Skala
Skala

to ustalony porządek dźwięków (całych tonów, półtonów i innych). Jest rodzajem wzorca w danym utworze lub fragmencie muzycznym. Dwa najczęściej spotykane typy skali to: skale majorowa (wesoła) i minorowa (smutna).

Wartości rytmiczne
Wartości rytmiczne

to długości trwania danej nuty w czasie.

Źródło:

Encyklopedia muzyczna PWM, pod red. E. Dziębowskiej, PWM, Kraków 1998

m95dd6ea606ae261e_0000000000269

Galeria dzieł sztuki

R1SZdB01FrWEY1
Obraz Jerzego Dudy - Gracza „Kuklówka". Obraz, wykonany w technice akwarele-tempera, jest inspirowany Etiudą Des-dur opus dwudzieste piąte numer 8 Fryderyka Chopina. Na obrazie, na pierwszym planie postać kobiety w białej długiej sukni, naprzeciw kobiety niewyraźny kształt symetryczny do kobiety, jakby jej cień, w barwach nieba i wody. W tle niebo z białymi obłokami.
Źródło: wybór: online-skills, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
m95dd6ea606ae261e_0000000000288

Biblioteka muzyczna