Ważne daty

Wprowadzenie

Na przestrzeni wieków wielu znawców, badaczy i kompozytorów przyjmowało, iż muzyka jest specyficznym językiemJęzykjęzykiem. Istnieje wiele podobieństw, łączących muzykę oraz język - za ich pośrednictwem można przekazać emocje. Muzykę można wręcz uznać za o wiele bardziej uniwersalną od języka, gdyż jest zrozumiała na całym świecie, niezależnie od miejsca (natomiast np. książka w języku chińskim wymaga lat nauki). W rozumieniu muzykologów, tonalność posiada własną składnię oraz gramatykę, co upodabnia ją do języka. Sama muzyka może charakteryzować się mnóstwem zasad oraz reguł.

R1aMLvbfU2UbF

Ilustracja interaktywna przedstawia: Muzyka jako źródło emocji. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Najważniejszym podobieństwem łączących muzykę oraz język jest to, iż za ich pośrednictwem można przekazać emocje. Uczucia są ponadczasowe i uniwersalne - ludzie odczuwają je w taki sam sposób nie zależnie od szerokości geograficznej czy czasu, w którym żyją. Bardziej zależne i ulegające zmianom są myśli oraz idee. To właśnie one wpływają na umowny podział na epoki w historii muzyki - z tego względu, iż w danym okresie większość twórców podążała za pewnym założeniem lub chciała przekazać jakąś wartość, która była dla nich ważna. Fotografia przedstawia kobietę ze słuchawkami na uszach. Kobieta idzie ulicą. Wygląda na zasłuchaną w muzykę. Ręce ma rozłożone na boki, ciemne długie włosy. W prawej dłoni trzyma telefon. W tle widac ulicę, stojące rowery i samochody i kamienice.

Ilustracja interaktywna przedstawia: Muzyka jako źródło emocji. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Najważniejszym podobieństwem łączących muzykę oraz język jest to, iż za ich pośrednictwem można przekazać emocje. Uczucia są ponadczasowe i uniwersalne - ludzie odczuwają je w taki sam sposób nie zależnie od szerokości geograficznej czy czasu, w którym żyją. Bardziej zależne i ulegające zmianom są myśli oraz idee. To właśnie one wpływają na umowny podział na epoki w historii muzyki - z tego względu, iż w danym okresie większość twórców podążała za pewnym założeniem lub chciała przekazać jakąś wartość, która była dla nich ważna. Fotografia przedstawia kobietę ze słuchawkami na uszach. Kobieta idzie ulicą. Wygląda na zasłuchaną w muzykę. Ręce ma rozłożone na boki, ciemne długie włosy. W prawej dłoni trzyma telefon. W tle widac ulicę, stojące rowery i samochody i kamienice.

1

1. Najważniejszym podobieństwem łączących muzykę oraz język jest to, iż za ich pośrednictwem można przekazać emocje. Uczucia są ponadczasowe i uniwersalne - ludzie odczuwają je w taki sam sposób nie zależnie od szerokości geograficznej czy czasu, w którym żyją. Bardziej zależne i ulegające zmianom są myśli oraz idee. To właśnie one wpływają na umowny podział na epoki w historii muzyki - z tego względu, iż w danym okresie większość twórców podążała za pewnym założeniem lub chciała przekazać jakąś wartość, która była dla nich ważna.

R1SvzU4RCkvu5

Ilustracja interaktywna przedstawia: Autor nieznany, Pomnik Jana Sebastiana Bacha w Lipsku. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. W epoce baroku wśród twórców panowało przekonanie o potrzebie przenoszenia retoryki z gruntu językowego na grunt muzyczny. Powodowało to zjawisko ścisłego związku dźwięku ze słowem. Sama retoryka jako sztuka wysławiania się w sposób elegancki oraz mocno sugestywny wpłynęła na brzmienie epoki, znajdując zastosowanie w wielu utworach. Stosował ją Jan Sebastian Bach - zarówno w temacie przekazu (np. symbolika liczb w Wielkiej mszy h‑moll), jak i przenoszenia figur retorycznych z gruntu słownego na melodyczny (np. w kantacie Sehet, wir gehn hinauf gen Jerusalem BWV 159). Fotografia przedstawia pomnik Jana Sebstiana Bacha. Pominik jest ciemnego koloru, stoi na postumencie. Postać ubrana jest w długi płaszcz, w ręce trzyma zwinięty rulon.

Ilustracja interaktywna przedstawia: Autor nieznany, Pomnik Jana Sebastiana Bacha w Lipsku. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. W epoce baroku wśród twórców panowało przekonanie o potrzebie przenoszenia retoryki z gruntu językowego na grunt muzyczny. Powodowało to zjawisko ścisłego związku dźwięku ze słowem. Sama retoryka jako sztuka wysławiania się w sposób elegancki oraz mocno sugestywny wpłynęła na brzmienie epoki, znajdując zastosowanie w wielu utworach. Stosował ją Jan Sebastian Bach - zarówno w temacie przekazu (np. symbolika liczb w Wielkiej mszy h‑moll), jak i przenoszenia figur retorycznych z gruntu słownego na melodyczny (np. w kantacie Sehet, wir gehn hinauf gen Jerusalem BWV 159). Fotografia przedstawia pomnik Jana Sebstiana Bacha. Pominik jest ciemnego koloru, stoi na postumencie. Postać ubrana jest w długi płaszcz, w ręce trzyma zwinięty rulon.

1

1. W epoce baroku wśród twórców panowało przekonanie o potrzebie przenoszenia retoryki z gruntu językowego na grunt muzyczny. Powodowało to zjawisko ścisłego związku dźwięku ze słowem. Sama retoryka jako sztuka wysławiania się w sposób elegancki oraz mocno sugestywny wpłynęła na brzmienie epoki, znajdując zastosowanie w wielu utworach. Stosował ją Jan Sebastian Bach - zarówno w temacie przekazu (np. symbolika liczb w Wielkiej mszy h‑moll), jak i przenoszenia figur retorycznych z gruntu słownego na melodyczny (np. w kantacie Sehet, wir gehn hinauf gen Jerusalem BWV 159).

Czy muzyka to język?

R15F1CxScUVkq

Ilustracja interaktywna przedstawia: Autor nieznany, Kompozytor Igor Strawiński, autor „Święta Wiosny”. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Jeden z brytyjskich filozofów, Roger Scruton, przedstawił analizę podobieństw muzyki oraz języka. Zwrócił uwagę także na różnice, które jego zdaniem wskazują na to, iż muzyka, pomimo licznych podobieństw, nie jest językiem. Omówił on zupełnie inną strukturę obu zjawisk, a także fakt, iż zasady muzyki to teoretyczne uogólnienie praktyki. Czarno-biała fotografia przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Siedzi z założonym i rękami podpierając się o stół. Opiera się na kartce z nutami.

Ilustracja interaktywna przedstawia: Autor nieznany, Kompozytor Igor Strawiński, autor „Święta Wiosny”. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Jeden z brytyjskich filozofów, Roger Scruton, przedstawił analizę podobieństw muzyki oraz języka. Zwrócił uwagę także na różnice, które jego zdaniem wskazują na to, iż muzyka, pomimo licznych podobieństw, nie jest językiem. Omówił on zupełnie inną strukturę obu zjawisk, a także fakt, iż zasady muzyki to teoretyczne uogólnienie praktyki. Czarno-biała fotografia przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Siedzi z założonym i rękami podpierając się o stół. Opiera się na kartce z nutami.

1

1. Jeden z brytyjskich filozofów, Roger Scruton, przedstawił analizę podobieństw muzyki oraz języka. Zwrócił uwagę także na różnice, które jego zdaniem wskazują na to, iż muzyka, pomimo licznych podobieństw, nie jest językiem. Omówił on zupełnie inną strukturę obu zjawisk, a także fakt, iż zasady muzyki to teoretyczne uogólnienie praktyki.

Innym konceptem może być odwołanie się do definicji języka autorstwa Ferdinanda de Saussure, słynnego językoznawcy. W jego rozumieniu język to system znaków, logicznie uporządkowanych i wchodzących ze sobą w relacje. Założył on również, iż znaczenie oraz struktura są nierozerwalnie ze sobą związane. Ponieważ w muzyce istnieje zarówno znaczenie, jak i struktura, a według wspomnianego badacza są one powiązane, to analiza struktury powinna umożliwić rozpoznanie znaczeniaZnaczenieznaczenia. W tym rozumieniu frazy czy inne elementy dzieła składają się na pewną logiczną myśl. Trudno jednak rozpoznać ich konkretne znaczenie. Z pomocą przyszedł Scruton, który określił, iż w muzyce strukturę słychać; muzyka może nam się wydawać właściwa, poprawna lub wręcz przeciwnie. Co jednak ciekawe, nowe wynalazki harmoniczne lub melodyczne początkowo wydają się być nieprawidłowe, gdyż są one czymś wcześniej niespotykanym, przez co publiczność nie posiada jeszcze wyrobionego „kodu” do ich odbioru. Najbardziej znanym przykładem jest tu premiera Święta Wiosny Igora Strawińskiego, znanego baletu, który miał premierę w Paryżu w 1913 roku. Zestawienie olbrzymiej ilości zupełnie nowych środków wyrazu z gustami publiczności spowodowało skandal i poruszenie, co skończyło się gwizdami ze strony widzów.

Ukazuje to, iż muzyka może pełnić rolę nośnika emocji, a także spełniać pewien zamysł kompozytora, jednak reakcje i uczucia odbiorców mogą być zupełnie niezależne i interpretować utwory na zupełnie inny sposób. Często wskazuje się na uniwersalizm pewnych dzieł muzycznych, które cieszą się powszechnym szacunkiem i poważaniem - większość osób ocenia daną kompozycję jako istotną lub niosącą istotny przekaz. Wspominana większość nie oznacza jednak, iż każda osoba na świecie będzie podzielać to zdanie.

R3LIT4knF80Xt

Ilustracja interaktywna przedstawia: Theodor W. Adorno, lata 60 XX w., alchetron.com. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Theodor W. Adorno, niemiecki filozof żyjący w XX wieku, również twierdził, iż muzyka mocno przypomina język, jednak nim nie jest. Dostrzegł on, iż muzyka to zorganizowane czasowo dźwięki, jednak są czymś więcej niż tylko dźwiękami. Dla niego charakterystyczną cechą muzyki była jej niejednoznaczność. Każdy fragment muzyczny wskazuje na coś poza samym sobą, jednak każdy może odebrać go w inny sposób. Może coś przypominać, wzbudzać pewne oczekiwania lub być postrzegany jako coś oderwanego od całości. Całe dzieło składa się z elementów muzycznych, które są treścią; uważał, iż językowość muzyki wyraża się tym bardziej, im bardziej sama muzyka oddala się od języka. Fotografia przedstawia starszego, siwego mężczyznę w małych okragłych okularach. Okulary mają grube oprawki. Mężczyzna ubrany jest elegancko. Ma poważną minę.

Ilustracja interaktywna przedstawia: Theodor W. Adorno, lata 60 XX w., alchetron.com. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Theodor W. Adorno, niemiecki filozof żyjący w XX wieku, również twierdził, iż muzyka mocno przypomina język, jednak nim nie jest. Dostrzegł on, iż muzyka to zorganizowane czasowo dźwięki, jednak są czymś więcej niż tylko dźwiękami. Dla niego charakterystyczną cechą muzyki była jej niejednoznaczność. Każdy fragment muzyczny wskazuje na coś poza samym sobą, jednak każdy może odebrać go w inny sposób. Może coś przypominać, wzbudzać pewne oczekiwania lub być postrzegany jako coś oderwanego od całości. Całe dzieło składa się z elementów muzycznych, które są treścią; uważał, iż językowość muzyki wyraża się tym bardziej, im bardziej sama muzyka oddala się od języka. Fotografia przedstawia starszego, siwego mężczyznę w małych okragłych okularach. Okulary mają grube oprawki. Mężczyzna ubrany jest elegancko. Ma poważną minę.

1

1. Theodor W. Adorno, niemiecki filozof żyjący w XX wieku, również twierdził, iż muzyka mocno przypomina język, jednak nim nie jest. Dostrzegł on, iż muzyka to zorganizowane czasowo dźwięki, jednak są czymś więcej niż tylko dźwiękami. Dla niego charakterystyczną cechą muzyki była jej niejednoznaczność. Każdy fragment muzyczny wskazuje na coś poza samym sobą, jednak każdy może odebrać go w inny sposób. Może coś przypominać, wzbudzać pewne oczekiwania lub być postrzegany jako coś oderwanego od całości. Całe dzieło składa się z elementów muzycznych, które są treścią; uważał, iż językowość muzyki wyraża się tym bardziej, im bardziej sama muzyka oddala się od języka.

Na fenomen muzyki wskazywała też polska muzykolog, Maria Piotrowska. W jej rozumieniu muzyka jest językiem. Dla niej sam proces słuchania i grania utworów jest swoistą rozmową, spotkaniem, które wymaga aktywności. Samo rozumienie pewnego klucza kulturowego nie wystarczy do odbioru - potrzebna jest świadomość oraz chęć uczestnictwa.

Także badania neurobiologów wskazują, iż słuchanie muzyki angażuje podobne obszary mózgu, co rozumienie i używanie języka. Wykonywanie muzyki wywołuje podobne efekty, jak komunikacja czy współpraca. Dodatkowo przetwarzanie rytmu angażuje obszar przedruchowy oraz móżdżek, które są odpowiedzialne za koordynację ruchów fizycznych.

Muzyka jako symboliczny język uczuć i myśli

RIGFaCpTaIMN11

Fotografia przedstawia włoskiego kompozytora epoki renesansu - Giovanni Pierluigi da Palestrina. Mężczyzna siedzi na zdobionym krześle, w dłoni ma długopis, a na kolanach biała kartka. Mężczyzna ubrany jest w czarną szatę, pod spodem na czerwoną koszulkę. Twarz mężczyzny jest przyjazna z zarostem na brodzie i wąsach.

Istotnym wydarzeniem dla postrzegania muzyki był Sobór Trydencki (1545‑1563). Wtedy to muzyka zmieniła swój charakter. Polifonia oraz śpiewy melizmatyczne zwróciły uwagę hierarchów kościelnych, którzy nie byli zachwyceni tendencją do powstawania coraz bardziej skomplikowanych wielogłosowych struktur podczas utworów liturgicznych. Sobór zalecił, by śpiew przede wszystkim pozwalał na zrozumienie słów. Muzyka od tej pory została swoistym sługą tekstu. Za oficjalny styl muzyki kościelnej uznano kompozycję Giovanni'ego Pierluigi'ego da Palestriny, które charakteryzowały się dużą starannością w odniesieniu do tekstu oraz dużą prostotą w rytmie i elementach harmonicznych. Omawiana zmiana wpłynęła na o wiele wyraźniejszy rozdział muzyki świeckiej od religijnej.

Muzyka oraz jej przekaz

Rx7bea9d032VY1

Fotografia przedstawia portret Fryderyka Chopina na znaczku pocztowym. Mężczyzna z delikatnymi rysami twarzy, poważny. Włosy dłuższe, lekko kręcone. Ubrany jest ciemny płaszcz.

Obecnie muzyka pełni wiele funkcji. Może być używana w formie czysto użytkowej (np. w reklamach lub restauracjach), relaksacyjnej, a nawet terapeutycznej (jako element muzykoterapii). Pomimo tego, w dalszym ciągu dla wielu kompozytorów, muzyków oraz słuchaczy najważniejszą częścią muzyki jest jej treść, która może być rozumiana również w sposób abstrakcyjny. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z dziełem instrumentalnym, wokalnym, czy wokalno‑instrumentalnym - dla olbrzymiej ilości osób ceniących muzykę liczy się jej przekaz. Twórcom zależy na tym, aby poprzez swoje kompozycje oddawać pewne uczucia oraz myśli. Może to przybierać formę mocno konkretną: np. opera Wesele Figara Wolfganga Amadeusza Mozarta opowiada określoną historię. Jej odbiór może się różnić w zależności od słuchacza, a wykonanie w zależności od obsady, jednak sam bieg wydarzeń jest z góry ustalony, a kompozytor wraz z twórcą librettaLibrettolibretta przyjęli pewne założenia dotyczące emocji oraz myśli przekazywanych przez dzieło. Inne dzieła, jak IX Symfonia Ludwiga van Beethovena, są nieco bardziej ogólne - kompozytor chciał przekazać za pomocą dźwięków swoje myśli i uczucia, jednak ich odbiór oraz interpretacja zależy już od każdego ze słuchaczy. Dopiero finał o wiele wyraźniej pokazuje zamierzenie Beethovena, ponieważ zawiera słowa. Są też utwory czysto instrumentalne, które dodatkowo nie mają tytułów ani związków z muzyką programową - w tym przypadku odbiór zamiarów twórcy jest już kwestią bardziej indywidualną. Istnieją dzieła, takie jak Etiuda op. 10 nr 12 autorstwa Fryderyka Chopina, zwana etiudą rewolucyjną, których przekaz jest znany ze względów historycznych. W tym przypadku ze źródeł dowiedziano się, iż powstała z powodu smutku kompozytora po upadku powstania listopadowego. Inne kompozycje, szczególnie współczesne, mogą być o wiele bardziej tajemnicze - w gestii słuchacza leży wtedy, czy będzie starał się zrozumieć ich zamierzenie, a także szukać w języku dźwięków uczuć oraz myśli, które zawarł w muzyce kompozytor.

Zadania

R1bSpxsR3nJkG

Ćwiczenie 4

Wyjaśnij pojęcie retoryka.

Wyjaśnij pojęcie retoryka.

Z jakim odbiorem słuchaczy spotkała się premiera Święta Wiosny Igora Strawińskiego?

• Z entuzjastycznym, pozytywnym przyjęciem
• Widzowie nie okazali emocji
• Odbiorcy wygwizdali premierę i pokazali swoje niezadowolenie

Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.

R1BDXsRH24xnO

Ćwiczenie 7

Wyjaśnij pojęcie libretto.

Wyjaśnij pojęcie libretto.

Po upadku którego powstania Fryderyk Chopin stworzył Etiudę op. 10 nr 12 c-moll, nazywaną rewolucyjną?

• Powstania styczniowego
• Powstania listopadowego
• Powstania kościuszkowskiego

Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.

Słownik pojęć

Galeria dzieł sztuki

R1XhRpf36gTxS1

Fotografia przedstawia pomnik Jana Sebastiana Bacha, który znajduje się w Lipsku. Bach został przedstawiony jako postawny mężczyzna, ubrany zgodnie z epoką. W prawej ręce trzyma zwinięte w rulon kartki. Twarz lekko pomarszczona. Włosy kręcone do ramienia.

RIGFaCpTaIMN11

Fotografia przedstawia włoskiego kompozytora epoki renesansu - Giovanni Pierluigi da Palestrina. Mężczyzna siedzi na zdobionym krześle, w dłoni ma długopis, a na kolanach biała kartka. Mężczyzna ubrany jest w czarną szatę, pod spodem na czerwoną koszulkę. Twarz mężczyzny jest przyjazna z zarostem na brodzie i wąsach.

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

• http://medium.dilnet.wroc.pl/index.php/czerwiec‑lipiec‑2013/313‑zdrowie‑i-medycyna‑muzyka‑nonik‑emocji

• http://muzykotekaszkolna.pl/wiecej‑o-muzyce/co‑to‑jest‑muzyka‑6/

• http://www.muzykotekaszkolna.pl/artykuly/co‑to‑jest‑muzyka‑4/

• J.W. Reiss, Mała historia muzyki : popularny podręcznik dla uczniów i samouków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1965.

• K. Morawska, Leksykon muzyki : od A do Ż : kompozytorzy - muzycy - wykonawcy - historia - technika - pojęcia - wykonania - wypisy - przykłady nutowe, Muza, Warszawa 1995.