duży zespół jazzowy (12–20 osób), podzielony na 4 sekcje: trąbek, puzonów, saksofonów i instrumentów rytmicznych (fortepian, kontrabas, gitara i perkusja);
realizacja muzyki przez big band uwzględnia zarówno improwizacje solowe, jak i ensemblowe odcinki aranżowane; zasady i proporcje tych elementów sformułowali w latach 20. XX w. D. Redman, B. Challis i F. Henderson; pełny rozkwit big bandów nastąpił 1935–45 (era swingu), kiedy działały orkiestry W. (Counta) Basiego, E.K. (Duke’a) Ellingtona, B. Goodmana i in.; po 1945 znaczenie i popularność big bandów zmalały, ale formuła przetrwała w słynnych big bandach J.B. (Dizzy) Gillespiego, I.E.G. (Gila) Evansa, Jonesa‑Lewisa.

muz. działalność artystyczna, podczas której akt twórczy zbiega się z jednoczesnym wykonaniem powstającego utworu.
Improwizacja jazzowa ma za podstawę temat (melodię), który jest poddawany zmianom ornamentalnym, wariacyjnym.

jeden z nurtów muzyki współczesnej, powstały pod koniec XIX w. w kręgu Murzynów amerykańskich, łączący tradycje muzyczne euro‑amerykańskie z afrykańskimi.
U źródeł jazzu splatały się: 1) europejska melodyka, harmonika i instrumentacja; 2) pieśni religijne Murzynów, o elementach europejsko‑afrykańskich (negro spirituals, gospel i in.), muzyka wędrownych minstreli, fortepianowy ragtime; 3) autonomiczny folklor Murzynów amerykańskich: pieśni pracy (work‑songs, hollers itp.), pieśni domowe, żebracze, tańce i in. Cechy jazzu: swoista pulsacja rytmiczna (swing), improwizacja, indywidualne kształtowanie materiału dźwiękowego przez wykonawców (artykulacja, intonacja, frazowanie). Etymologia słowa jazz (pojawiło się 1910–20) nie została dotychczas dostatecznie wyjaśniona; termin jazz wielokrotnie zmieniał swój zakres pojęciowy, ponieważ muzyka, którą oznacza, wciąż jeszcze rozwija się, tworząc nowe style. Jazz przeszedł ewolucję od prostych form tanecznych, pieśniowych, a przede wszystkim od bluesa, aż do form z pogranicza muzyki poważnej, krzyżującej się często nadal z formami użytkowo‑tanecznymi; zaliczenie więc jakiegoś utworu do jazzu zależy głównie od sposobu wykonania i przewagi aspektu artystycznego nad użytkowym. Historię jazzu dzieli się na 3 zasadnicze etapy: tradycyjny do 1930, swing 1934–47, nowoczesny (modern jazz) po 1945. Do tradycyjnego jazzu zalicza się ragtime, jazz nowoorleański, dixieland i pochodne; typowy zespół: trąbka, klarnet, puzon, suzafon, banjo, perkusja (później fortepian, kontrabas); główni przedstawiciele: J.R. Morton, B. Bolden, J. Oliver, L. Armstrong i in. W okresie swingu dominowały duże orkiestry — big bandy, m.in. W. Basiego, E.K. Ellingtona, B. Goodmana, bez instrumentów smyczkowych; charakterystyczny był styl gry fortepianowej boogie‑woogie. Epokę jazzu nowoczesnego otworzył styl be‑bop (Ch. Parker, J.B. Gillespie, K. Clarke, T. Monk); później pojawił się cool jazz (M. Davis, S. Getz, L. Tristano, J. Giuffre), hard‑bop (Jazz Messengers, H. Silver), free (O. Coleman, D. Cherry, C. Taylor); w jazzie nowoczesnym przeważają małe zespoły (combo) o różnym zestawie instrumentów. W historii jazzu próbowano też łączyć elementy jazzu z elementami muzyki poważnej (progressive jazz, tzw. trzeci nurt), ludowej (np. bossa nova) i rozrywkowej. Artystyczne wyrafinowanie jest jedną z przyczyn elitarności jazzu oraz rosnącej popularności muzyki rozrywkowej, opartej na elementach jazzu (rock‑and‑roll, rhythm and blues). Ekspansja jazzu w Europie zaczęła się ok. 1920, a w Polsce intensywnie od 1956; powstało Polskie Stowarzyszenie Jazzowe, miesięczniki Jazz, Jazz Forum, od 1958 są organizowane międzynar. festiwale Jazz Jamboree; czołowi polscy muzycy jazzowi: K. Trzciński (Komeda), A. Kurylewicz, W. Nahorny, Z. Namysłowski, J. Ptaszyn‑Wróblewski, A. Trzaskowski, J. Muniak, T. Stańko, A. Makowicz, M. Urbaniak, U. Dudziak, K. Dębski, W. Karolak, S. Sojka, T. Szukalski i in.

1) wszelka wypowiedź dotycząca tego, co powinno być, w szczególności zaś wyrażająca wskazanie (zalecenie, dyrektywę) określonego sposobu postępowania w określonej sytuacji; każda norma wyznacza obowiązek (powinność) takiego a nie innego zachowania się w danych warunkach (zwłaszcza podjęcia lub zaniechania pewnych czynności), w celu spowodowania stanu rzeczy uznanego za pozytywny lub pożądany ze względu na przyjęte wartości (np. dobro społeczne). Wypowiedzi zaliczane do norm zawierają zazwyczaj tzw. zwroty normatywne, np.: trzeba, powinien, należy, musi. Postępowanie niezgodne z normą wiąże się zwykle z określonymi sankcjami; zależnie od typu tych sankcji wyróżnia się 4 główne grupy norm (systemów normatywnych): religijne, moralne, obyczajowe i prawne. Normy jako reguły zachowania się ludzi różnicuje się na 2 grupy: normy techniczne — kierujące postępowaniem w procesie opanowywania przyrody i wytwarzania dóbr materialnych, oraz normy społeczne — regulujące zachowanie się jednostki w stosunku do innych jednostek, do zbiorowości społecznych (np. grupy, klasy społecznej lub całego społeczeństwa) oraz do siebie samej. Całokształt norm uformowanych i uwarunkowanych społecznie i historycznie, prawnie utrwalonych i zwyczajowo przyjętych stanowi podstawę społecznej kontroli zachowania się ludzi; szczególne znaczenie społeczne ma norma prawna.
2) punkt odniesienia, wzorzec wykonywania czynności lub przedmiotu (nakazany lub pożądany); także zjawisko występujące regularnie w danej dziedzinie, na danym obszarze, w danym czasie, środowisku.

pojęcie wywodzące się od ang. terminu multiculturalism, obejmujące 3 znaczenia: 1) w płaszczyźnie opisowej wskazuje po prostu na wielość kultur; w. jest więc stwierdzeniem obiektywnego faktu zróżnicowania kulturowego danego społeczeństwa lub — szerzej — faktu istnienia na świecie odmiennych kultur etnicznych, grup rel., subkultur itp.; 2) oznacza również politykę rządową zmierzającą do niwelacji napięć społ. związanych z faktem w. danej populacji; 3) jest też nazwą pewnej doktryny, ruchu, nawet filozofii. W tym ostatnim przypadku w. oznacza działania środowisk mniejszościowych skierowane na emancypację i pełniejszy udział różnych środowisk w życiu społ., polit. i kult. kraju.
Termin wielokulturowość stosuje się przede wszystkim do wysoko uprzemysłowionych, rozwiniętych społeczeństw wieloetnicznych, zwłaszcza imigranckich. W. jest gł. stanowiskiem ideol., odnoszącym się do uczestnictwa mniejszości w kulturach i społeczeństwach nar. oraz stosunku do zmieniającej się natury samego pojęcia kultury nar. i ponadnar.; wg zwolenników i propagatorów w. termin kultura nie ma statusu teoret., ale stanowi swoiste zwierciadło odbijające stosunki polit., edukacyjne i społ.-ekon. w społeczeństwach bi- i wieloetnicznych; tak ujmowana kultura jest źródłem nierówności społecznych. Pojęcie kultury stało się dla ideologii w. głównym wyznacznikiem odrębności. Stanowisko w. prowadzi jednak do paradoksu: nadając bowiem pojęciu kultury jednoznaczną sygnaturę etniczną, ludzie, tym razem dobrowolnie, wracają do schematu myślenia, że wszystko, co kult., powinno wywodzić się z tego, co kulturowe, a więc być obecne w kanonie wartości danej grupy. W ten sposób w., podbudowana doktrynalnie, może zamienić się w powolną atomizację kultur nar., w ich faktyczny rozpad na konkurujące ze sobą kulturowe getta i diaspory. Ujawniająca się w. stwarza problemy społ., stawia szczególne wyzwania instytucjom polit. i systemowi prawnemu. Dotyczy to zwłaszcza krajów Europy Zachodniej (w których dyskutowanym problemem jest zakres praw przynależnych społecznościom imigranckim, pochodzącym gł. z krajów muzułmańskich) oraz tradycyjnych krajów imigranckich (USA, Kanada, Australia), gdzie dyskusja toczy się wokół pojęcia państwa wieloetnicznego, społeczeństwa wielokulturowego oraz stworzenia podstaw wspólnej identyfikacji obywatelskiej. W. jako pojęcie i dokryna zdobywa także popularność w Polsce i in. krajach postkomunist. — jest ujmowana najszerzej: jako problem współistnienia różnych, dawnych i tworzących się, mniejszości kulturowych, związanych nie tylko z przynależnością nar. i etniczną, ale również z religią, regionem, stosunkiem do historii, statusem osoby niepełnosprawnej, orientacją seksualną itp.; w tym kontekście w. oznacza zasadę demokr. współistnienia jednostek i grup powołujących się na swą szczególną tożsamość kulturową.