Na paryskim bruku i nie tylko – kultura polska XIX wieku na emigracji
Wprowadzenie
Fryderyk Chopin (1810‑1849)W metryce chrztu Fryderyka Franciszka Chopina jako datę urodzin zapisano 22 lutego 1810 roku, ale jego najbliższa rodzina twierdziła, że urodził się 1 marca. Regularną naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku 6 lat u prywatnego nauczyciela muzyki, czeskiego imigranta Wojciecha Żywnego. W 1817 roku, pojawiły się pierwsze kompozycje Chopina. Pierwszy utwór skomponowany przez Chopina zapisał jego ojciec – jest to Polonez B‑dur. W 1818 roku w piśmie naukowo‑literackim „Pamiętniku Warszawskim” odnotowano: „prawdziwy geniusz muzyczny: nie tylko bowiem z łatwością największą i smakiem nadzwyczajnym wygrywa sztuki najtrudniejsze na fortepianie, ale nadto jest już kompozytorem kilku tańców i wariacji, nad którymi znawcy muzyki dziwić się nie przestają”. Kilkuletniego Fryderyka okrzyknięto cudownym dzieckiem – zaczął grywać w warszawskich salonach arystokracji i dawać koncerty. Pierwszy publiczny koncert ośmioletni Chopin zagrał w 1818 roku w pałacu Radziwiłłów w Warszawie, obecnym Pałacu Prezydenckim. W latach 1826–1829 uczył się u Józefa Elsnera w Szkole Głównej Muzyki w Warszawie. Na świadectwie jej ukończenia znalazła się adnotacja „Fryderyk Chopin – szczególna zdolność, geniusz muzyczny”.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Etiuda c-moll op. 10 nr 12 Źródło: Fryderyk Chopin, Etiuda c-moll op. 10 nr 12, 1831, wykonanie: Martha Goldstein, licencja: CC BY-SA 2.0.
Zadania na rozgrzewkę
Dopasuj daty do wydarzeń.
upadek Napoleona, strajk we Wrześni, powstanie Księstwa Warszawskiego, powstanie styczniowe, powstanie listopadowe
| 1901 | |
| 1812 | |
| 1830 | |
| 1807 | |
| 1863 |
Które z poniższych krajów przyjęły w okresie zaborów 100 tysięcy lub więcej polskich emigrantów?
- Francja
- Rosja
- Brazylia
- Austria
- Szwajcaria
- Argentyna
- Niemcy
- Belgia
- Turcja
- USA
Zadanie „do szatni” – wykonaj je po zakończeniu lekcji. Najwięcej osób opuściło ziemie polskie, wyjeżdżając „za chlebem” w ciągu ostatnich 15 lat przed wybuchem I wojny światowej w 1914 roku. Mimo to mianem Wielkiej Emigracji określa się tę po powstaniu listopadowym, gdy kraj opuścili ci, którzy chcieli uchronić się przed represjami caratu. Dlaczego tę emigrację nazywa się „wielką”?
- Bo Polacy udali się do wielu krajów.
- Bo emigrowały osoby wybitne, które na emigracji stworzyły wielkie dzieła.
- Bo Polacy osiedlali się w wielkich miastach.
- Bo trwała bardzo długo.
Tworzymy wystawę
Wyobraź sobie, że jesteś dyrektorem muzeum. Właśnie skończył się remont czterech sal. Decyzją rady muzeum mają być poświęcone pamięci czworga wybitnych Polaków, którzy większość swojego dorosłego życia spędzili na emigracji. Są to: Adam Mickiewicz, Fryderyk Chopin, Maria Skłodowska‑Curie i Helena Modrzejewska.
W telegraficznym skrócie
Napisz w maksymalnie trzech słowach, czym zajmowała się każda z tych osób. Informacji poszukaj w książkach, czasopismach, internecie.
Pięć zdań
Sporządź krótką notkę o patronie każdej sali. Napisz w pięciu zdaniach, czym się te osoby zajmowały, dlaczego, kiedy i dokąd wyemigrowały, co zaliczamy do ich największych osiągnięć. Potrzebnych informacji poszukaj w dowolnie wybranym żródle: w książkach, czasopismach, internecie.
Eksponaty
Zaproponuj inne eksponaty, które chciałbyś sprowadzić do każdej sali. Powinny być to przedmioty łatwo kojarzone z ich patronami. Na przykład na wystawie poświęconej Adamowi Mickiewiczowi mógłby się znaleźć rękopis Pana Tadeusza lub rozmaite wydania tego dzieła. Dla każdej sali sporządź listę co najmniej trzech eksponatów.
Przeczytaj pierwsze cztery wersy (linijki) Pana Tadeusza. Wyjaśnij, dlaczego Mickiewicz pisze o Litwie, a nie o Polsce. Jak myślisz, dlaczego za nią tęskni?
Uroczyste otwarcie
Na uroczyste otwarcie ekspozycji zaproś przedstawicieli instytucji, które noszą imię patronów sal. Przede wszystkim znajdź te instytucje (uniwersytety, szkoły, instytuty itp.), a następnie sformułuj zaproszenie.
Przygotuj uroczyste otwarcie wybranej sali. Powitaj gości, przybliż postać patrona sali, krótko opisz znajdujące się tam eksponaty. Wykorzystaj to, co już zostało zrobione. Może warto dobrać odpowiednią muzykę?
Podsumowanie
Wielu wybitnych Polaków nie potrafiło rozwijać swoich talentów pod zaborami i tak, jak liczni przeciętni ich rodacy, wybrało emigrację. Polacy tęsknili za ojczyzną, ale słusznie oceniali, że więcej osiągną poza krajem. Niektórzy zdobyli światową sławę i uznanie, jak na przykład poeta Adam Mickiewicz czy kompozytor Fryderyk Chopin – reprezentanci Wielkiej Emigracji, a także uczona Maria Skłodowska‑Curie, która zrobiła karierę we Francji, i aktorka Helena Modrzejewska, która osiadła w Stanach Zjednoczonych.
Napisać zwięzły tekst o określonym przeznaczeniu.
Odszukać informacje na zadany temat.
Co to znaczy, że ktoś jest zasłużony dla kultury polskiej? Która z postaci żyjących w XIX wieku mogłaby być patronem twojej szkoły lub ulicy? Uzasadnij wybór – także jeśli uważasz, że żadna.