Nie mieszczę się w ramkach
Nie mieszczę się w ramkach.
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Poznanie lub przypomnienie pojęć: podmiot liryczny, postać mówiąca, sytuacja liryczna.
Wzbogacenie słownictwa w zakresie związków frazeologicznych i wyrażeń bliskoznacznych do zwrotów: „za duży” i „za dużo”.
Wiadomości związane z dyscypliną w szkole: dlaczego jest konieczna, jakie są konsekwencje jej łamania.
b) Umiejętności
Ustne opowiadanie – streszczanie.
Słuchanie czytanego tekstu ze zrozumieniem.
Analiza treści wiersza, rozumienie pointy.
Wyrażanie i uzasadnianie własnego zdania.
Fantastyczny opis, rozwijanie wyobraźni w związku ze szkołą.
c) postawy
Uczniowie przyswajają dyscyplinę szkolną i uczą się jej przestrzegać, rozumiejąc taką konieczność. Rozumieją też, że w ruchliwych zabawach należy zachowywać ostrożność.
2. Metoda i forma pracy
Pogadanka, burza mózgów, ilustracja (przekład metafory poetyckiej na obraz plastyczny), drama (stop‑klatka obrazująca sytuację liryczno‑komiczną), praca pisemna.
3. Środki dydaktyczne
Joanna Kulmowa – Marzenia
Jan Twardowski – W klasie
Sempe i Goscinny – Świetnieśmy się bawili, rozdział książki pt. Mikołajek
blok rysunkowy
kredki
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Powitanie. Sprawdzenie pracy domowej: wskazani przez nauczyciela uczniowie ustnie streszczają przeczytany w domu tekst: fragment książki Sempe i Goscinnego pt. Mikołajek – rozdział pt. Świetnieśmy się bawili. Następnie dzieci wyrażają swoje odczucia związane z przygodami bohaterów, wspominają dni, kiedy wyjątkowo bardzo nie miały ochoty przyjść do szkoły, oceniają zachowanie bohaterów, rozmawiają też o wszelkich możliwych skutkach i konsekwencjach wagarowania. 15 min.
b) Faza realizacyjna
Nauczyciel głośno czyta wiersz Joanny Kulmowej pt. Marzenia. 2 min.
Nauczyciel zadaje uczniom kilka pytań dla sprawdzenia, czy zrozumieli warstwę dosłowną tekstu (np.: dlaczego podmiot liryczny nie lubi szkoły?, co musi zostawiać w domu?, gdzie ukrywa marzenia?, co one robią, gdy ich właściciel jest w szkole?).
3 min.
Każdy z uczniów rysuje na kartce z bloku jedną ulubioną podróż swojego marzenia i opatruje obrazek krótkim tytułem. Narysowane marzenia dzieci przypinają do tablicy dekoracyjnej, robiąc w ten sposób wystawkę. 20 min.
Nauczyciel pyta, czy zawsze w szkole można marzyć tak, jak teraz to miało miejsce na języku polskim. Dzieci oczywiście mówią, że nie, a wtedy są proszone o wyjaśnie‑nie, dlaczego na lekcjach nie można marzyć. 5 min.
(przerwa międzylekcyjna)
Uczniowie dyktują nauczycielowi związki wyrazowe z wyrażeniem „za duże” – to, co może być zbyt duże dla ludzi. Nauczyciel zapisuje te związki na tablicy, a uczniowie w zeszytach (np. „za duże spodnie, ubranie”, „za duży ciężar”, „za dużo zjeść”, „za dużo nauki” itd.). Na końcu pojawia się zwrot: „za duże marzenia”. 5 min.
Uczniowie przekształcają powyższe zwroty na bliskoznaczne – tak, by nie powtarzały się określenia: „za duże”, „za dużo” (np.: „za długie spodnie”, „wisi na kimś ubranie”, „zbytnio coś ciąży”, „obeżreć się”, „nauka kogoś przerasta”, „nierealne marzenia” itd.). Nauczyciel zapisuje wszystkie prawidłowe propozycje uczniów na tablicy, zaś dzieci piszą je w zeszycie; wszelkie określenia marzeń są tu dobre. 10 min.
Nauczyciel pyta, co to znaczy, że po lekcjach marzenia stają się dla nas za duże? Które z określeń, zapisanych na tablicy, najlepiej pasuje do marzeń z wiersza? 3 min.
Nauczyciel czyta głośno wiersz Jana Twardowskiego pt. W klasie. 2 min.
Kilku uczniów wybranych przez nauczyciela odgrywa treść wiersza w formie stop‑klatki (nieruchoma scena z rozbrykanymi dziećmi i aniołkiem). Pozostali uczniowie mają za zadanie kontrolować, czy cała treść wiersza została dokładnie pokazana. Na zakończenie nauczyciel pyta, czy dzieci wiedzą, po co między nimi jest aniołek i czy w rzeczywistym życiu też taki aniołek ich strzeże. 15 min.
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel pyta, dlaczego w szkole konieczna jest dyscyplina i dlaczego dzieci muszą jej przestrzegać (pracować nad samodyscypliną). Pyta też, czy i dlaczego można jednak szkołę lubić. 7 min.
Zadanie pracy domowej: opisz szkołę Twoich marzeń, czyli taką, która pozwala marzyć na lekcjach i nie narzuca żadnej dyscypliny. 3 min.
5. Bibliografia
Gęsicki Janusz, Jak nie zwariować w szkole, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999.
Gorczyca Maria (red.), Techniki dramowe na lekcjach języka polskiego, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Katowicach, Katowice 1997.
Kłakówna Zofia Agnieszka, Przymus i wolność: projektowanie procesu kształcenia kompetencji kulturowej: język polski w klasach IV‑VI szkoły podstawowej, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2003.
Mieszalski Stefan, O przymusie i dyscyplinie w klasie szkolnej, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997
Rogers Bill, tł. Zdral Zofia, Uczniowie w szkole: rzecz o zachowaniu: praktyczny przewodnik do skutecznego nauczania, Wyd. Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2005.
Szymańska Barbara, Dojrzałość szkolna, Dolnośląski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli we Wrocławiu. Filia w Legnicy, Legnica 2002.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Wiersze:
Kulmowa J., Marzenia,
Twardowski J., W klasie.
b) Zadanie domowe
brak
7. Czas trwania lekcji
90 minut
8. Uwagi do scenariusza
2 jednostki lekcyjne.
Joanna Kulmowa - Marzenia
Ja nie lubię chodzić do szkoły,
choć nic nie ma we mnie z lenia.
Ja nie lubię chodzić do szkoły
bo w tornistrze się nie mieszczą marzenia.
W szkole jest wielki porządek.
Nikt nie trzyma pod ławką marzeń.
Muszę zostawić je w domu
pod stołem
albo w jakiejś szparze.
A one przez ten czas rosną.
Odbywają samotne podróże.
I kiedy wracam ze szkoły
za dalekie są
i na mnie za duże.
Jan Twardowski – W klasie
Ryczą w klasie dokazują
najgrzeczniejszych kotem szczują
ryczą biją się po łapie
chcą położyć się na mapie
na przyrodzie lepsza draka
wypchanego szczypią ptaka
nogi skaczą skrzypią ławki
kogoś biorą za nogawki
piszczą wyją głośno chrapią
książkę do religii drapią.
Nagle sfrunął anioł biały
mówi – lubię te kawały.