Niepodległość
MOTTO
„Ojczyzna moja wolna, wolna... Więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada.” Antoni SłonimskiAntoni Słonimski
MOTTO
„Zresztą wszędzie to samo… Radość – szalona radość z odzyskanego śmietnika…”
Juliusz Kaden‑BandrowskiJuliusz Kaden‑Bandrowski
Analizy przemian literatury i – szerzej – kultury nie sposób zredukować do płaszczyzny zjawisk społecznych i politycznych, chyba tylko za cenę daleko idącego uproszczenia, może wręcz – zafałszowania wniosków. Jednakże nie sposób również zrozumieć fenomenu polskiego życia literackiego w okresie międzywojennym (1918–1939) bez uwzględnienia faktu odzyskania przez Polskę niepodległości. Chociaż więc literatura tych lat z jednej strony kontynuowała pewne tendencje, ukształtowane w pierwszych dwóch dekadach XX wieku, a nawet wcześniej; z drugiej – uformowała poetyki i wyeksponowała problemy, które nadal będą wyraźnie obecne w literaturze po 1939 roku – niepodległościowa cezuracezura zadziałała jako czynnik potężnie inspirujący twórczość literacką międzywojnia. Inspiracja ta działała wielotorowo: prowadziła ku euforii z odzyskanej wolności, ale prowokowała też do krytycznych diagnoz stawianych młodej państwowości oraz tożsamości i świadomości narodowej.
1) Przypomnij sobie historyczne okoliczności odzyskania przez Polskę niepodległości po zakończeniu I wojny światowej.
2) W odpowiednich źródłach znajdź informacje na temat kluczowych wyzwań, przed jakimi stanęła młoda państwowość II RP.
3) Przeanalizuj dwa cytaty przywołane w mottach otwierających lekcję. Sformułuj wnioski na temat sposobu doświadczenia niepodległości, zarysowanego w obu fragmentach.
Niepodległość
O dziele
Romans Teresy Hennert to opublikowana w 1924 roku powieść Zofii NałkowskiejZofii Nałkowskiej. Wykorzystując popularną konwencję romansu, pisarka stworzyła krytyczny obraz elit u władzy, zwłaszcza środowiska wojskowego i finansjery. Obok takich powieści, jak Generał Barcz Juliana Kadena‑BandrowskiegoJuliana Kadena‑Bandrowskiego czy Przedwiośnie Stefana ŻeromskiegoStefana Żeromskiego, utwór Zofii Nałkowskiej stanowi jedną z ważniejszych diagnoz, jakie polska literatura stawiała niepodległej państwowości w jej wczesnym okresie.
Romans Teresy HennertOżywił się i Gondziłł.
– Alboż nie jesteśmy wolni? Niepodległość – a jest już, jest. Są i granice. Mamy wszystko to, co jest gdzie indziej, czegośmy innym tak zazdrościli. Jest łapownictwo rodzime, prywata, protekcja, rządy motłochu, wielkie afery, wielkie majątki, interes, interes przede wszystkim. Jest już i pogarda dla wojska, szczucie na „soldateskꔄsoldateskę”. Wszystko jest. Demokratyczne społeczeństwo oto jak nagradza żołnierza za jego ofiary, za jego zdobycze. A jak się to inaczej śpiewało, gdy skóra cierpła na grzbiecie…[…] – Do licha, jest już przecież Polska, to jedno jest pewne, że jest. Nie taka, jakiejście pragnęli? No właśnie, jest taka, jaka może być. To jedynie jest ważne, to jedynie jest rzeczywiste – i to jest nawet cudowne! Po tych paru latach jest już taka, jakby nigdy nie była w niewoli, jak każde inne państwo: zrujnowana i rozkwitająca, waleczna i chciwa, bohaterska i paskarskapaskarska. Jest w czym żyć, jest w czym działać. Jesteśmy wreszcie obywatelami, jak wszyscy na świecie – odpowiedzialni, walczący, winni. Już nie ofiary tylko – już winowajcy. Nic nas nie usprawiedliwia, nie ma już wykrętów. Ani „Chrystus narodów”, ani „kajdany Sybiru”, ani „carscy siepacze”. Nic, nic! Jesteśmy tacy, jacy możemy być – jaką jest zawsze gromada…
Zofia Nałkowska, Romans Teresy Hennert, Warszawa 1954, s. 121–176.
Przeczytaj dwie przywołane wypowiedzi bohaterów Romansu Teresy Hennert Zofii Nałkowskiej – porucznika Juliana Gondziłła i Wandy Hennertówny. Następnie scharakteryzuj sposób, w jaki oboje bohaterowie postrzegają niepodległą Polskę. Zwróć uwagę na podobieństwa i różnice.
Przedstaw wrażenia, jakie wywołują w tobie obie cytowane wypowiedzi. Jeśli w naszkicowanych w nich obrazach Polski dostrzegasz coś, co cię zaskoczyło, wskaż to i wyjaśnij, z czego wynika zaskoczenie.
Wyszukaj w dowolnym źródle i przeanalizuj plakat wyborczy z lat 30. XX w. autorstwa Edwarda Okunia.
Scharakteryzuj stylistykę przedstawionego plakatu wyborczego z lat 30. XX wieku.
Omów emocje, jakie wywołują kluczowe elementy plakatu.
Na podstawie wniosków z dwóch poprzednich ćwiczeń scharakteryzuj wizerunek Polski, sugerowany odbiorcy przedstawiony plakat.