O autorach oraz przypisy
O autorach
Tomasz Łukawski (t.lukawski@ibe.edu.pl)
Doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika. Doktorat obronił na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Tytuł dysertacji: Wzajemne uczenie się uczniów dwóch społeczności szkolnych (w kontekście tworzenia cyfrowych narzędzi edukacyjnych). Absolwent studiów podyplomowych na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytutu Informatyki Uniwersytetu Wrocławskiego. Studia magisterskie ukończył na Uniwersytecie Warszawskim na kierunku pedagogika. Ekspert w Centrum Transformacji Cyfrowej, autor Polityki cyfrowej transformacji edukacji w Polsce, koordynujący prace nad tym dokumentem w Instytucie Badań Edukacyjnych, członek Rady Programowej Szerokiego Porozumienia na rzecz Umiejętności Cyfrowych i Zatrudnienia.
Adam Łukawski (adam.lukawski@orpheusinstituut.be)
Kompozytor i programista. Wykładowca przedmiotu muzyka ze sztuczną inteligencją w konserwatorium w Amsterdamie. Artysta‑naukowiec (artist researcher) w grupie naukowej MetamusicX w Orpheus Institute w Gandawie. Doktorant na Uniwersytecie w Lejdzie w Holandii – praca doktorska na temat komponowania muzyki z wykorzystaniem technologii AI i blockchain. Ukończył studia magisterskie z kompozycji muzyki w Amsterdamie (Conservatorium van Amsterdam) i w Londynie (Guildhall School of Music & Drama). Jego kompozycje są wydawane przez Donemus Publishing w Hadze, a ich premiery były grywane w takich instytucjach kultury jak Opera Narodowa i Balet w Amsterdamie, Gaudeamus Festival w Utrechcie, Studio Koncertowe Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie, Barbican Milton Court w Londynie czy Erhbar Hall w Wiedniu. Jako programista zdobył doświadczenie, pracując w start‑upach, w Polskim Towarzystwie Informatycznym oraz jako technologiczny keynote speaker w Cortland/Apple Inc. Jako wykładowca bierze udział w licznych międzynarodowych wydarzeniach naukowych i artystycznych.
Mateusz Rafał (mateusz.rafal@mein.gov.pl)
Absolwent WPiA UW, doktorant w Kolegium Zarządzania i Finansów Szkoły Głównej Handlowej, ekspert Polskiego Instytutu Ekonomicznego, autor i współautor licznych publikacji, wykładowca akademicki, obecnie dyrektor Centrum Transformacji Cyfrowej w Ministerstwie Edukacji i Nauki. W przeszłości pełnił funkcję członka zespołu eksperckiego Prezesa Rady Ministrów i doradcy ministrów konstytucyjnych. Pracował w sektorze bankowym oraz akademickim.
Przypisy
Chat GPT w szkole. Szanse i zagrożenia, Instytut Badań Edukacyjnych, https://www.gov.pl/web/ai/chat-gpt-w-szkole-szanse-i-zagrozenia [dostęp: 16.11.2023].↩ Machura, M. (2023):
ChatGPT zyskał ponad milion użytkowników w ciągu zaledwie 5 dni. Zdobycie 100 milionów użytkowników zajęło mu z kolei dwa miesiące ([Sztuczna inteligencja w mainstreamie. ChatGPT bije rekordy popularności](http://Sztuczna inteligencja w mainstreamie. ChatGPT bije rekordy popularnosci), CyberDefence24.pl, 9.12.2022 [dostęp: 16.11.2023]).↩
Sloman, A. (1984): The structure of the space of possible minds, w: S. Torrance (red.), The Mind and the Machine: philosophical aspects of Artificial Intelligence (s. 35‑42), Ellis Horwood, http://www.cs.bham.ac.uk/research/projects/cogaff/sloman-space-of-minds-84.pdf [dostęp: 23.10.2023].↩
Lamri, J. (2021): Kompetencje XXI wieku. Kreatywność, komunikacja, krytyczne myślenie, kooperacja, Wolters Kluwer, s. 128.↩
Robinson, K., Aronica, L. (2020): Kreatywne szkoły. Oddolna rewolucja, która zmienia edukację, Element, s. 43.↩
HeyGen – AI Video Generator: https://www.heygen.com/ [dostęp: 16.11.2023].↩
Google DeepMind – Transforming the future of music creation: https://deepmind.google/discover/blog/transforming-the-future-of-music-creation/ [dostęp: 16.11.2023].↩
Machura, M. (2023): Chat GPT w szkole. Szanse i zagrożenia, Instytut Badań Edukacyjnych, https://www.gov.pl/web/ai/chat-gpt-w-szkole-szanse-i-zagrozenia [dostęp: 16.11.2023].↩
https://en.wikipedia.org/wiki/Large_language_model [dostęp: 16.11.2023].↩
Vaswani, A., Shazeer, N.M., Parmar, N., Uszkoreit, J., Jones, L., Gomez, A.N., Kaiser, L., Polosukhin, I. (2017): Attention is All you Need. Neural Information Processing Systems.↩
Na podstawie: https://pl.wikipedia.org/wiki/In%C5%BCynieria_podpowiedzi [dostęp: 16.11.2023].↩
Radford A. (2019): [Language Models are Unsupervised Multitask Learners](http://Language Models are Unsupervised Multitask Learners) [dostęp: 16.11.2023].↩
Chomsky, N.: The False Promise of ChatGPT, The New York Times, https://www.nytimes.com/2023/03/08/opinion/noam-chomsky-chatgpt-ai.html [8.03.2023, dostęp: 16.11.2023].↩
Zeilinger, M. (2021): Tactical entanglements: AI art, creative agency, and the limits of intellectual property, https://doi.org/10.14619/1839, s. 15 (tłumaczenie: Tłumacz Google).↩
https://pl.wikipedia.org/wiki/John_von_Neumann [dostęp: 16.11.2023].↩
Więcej przykładów działań niepożądanych zawarliśmy w rozdziale 4, zatytułowanym Do czego nie służy AI – szkolne przykłady działań niepożądanych.↩
https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/communication-building-trust-human-centric-artificial-intelligence [dostęp: 16.11.2023].↩Tamże.↩
W wypadku ChatGPT‑4 możliwość ta istnieje od listopada 2023 roku.↩
Niezależna grupa ekspertów wysokiego szczebla ds. sztucznej inteligencji, Wytyczne w zakresie etyki dotyczące godnej zaufania sztucznej inteligencji, s. 3‑8.↩
Obecnie projektowane rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające zharmonizowane przepisy dotyczące sztucznej inteligencji (akt w sprawie sztucznej inteligencji) i zmieniające niektóre akty ustawodawcze Unii przewiduje wprowadzenie swoistych ram certyfikacji dla określonych rodzajów systemów sztucznej inteligencji. Jego projekt powstał na podstawie ww. wskazówek dotyczących godnej zaufania AI.↩
Poznanie ucieleśnione (z ang. embodied cognition) – określenie stosowane w filozofii poznania, psychologii poznawczej, kognitywistyce i neuronauce na taki typ poznania, na którego wpływ mają nie tylko procesy przetwarzania informacji w mózgu, ale i w całym ciele. Poprzez to teoria ta stoi w opozycji do zakładanego w kognitywistyce symbolicznej poglądu o obliczeniowej teorii umysłu (komputacjonizmu), mówiącego, że mózg jako operujący symbolicznymi obliczeniami organ nadrzędnie przyczynia się do poznania świata. Podejście to stoi także w opozycji do dualizmu kartezjańskiego. Zakłada, że nasza wiedza o świecie jest nierozerwalnie związana z naszymi ciałami, językiem i społecznym usytuowaniem, czyli ucieleśnieniem (Francisco Varela, The Embodied Mind: Cognitive Science and Human Experience, 1991). Zob. https://pl.wikipedia.org/wiki/Poznanie_uciele%C5%9Bnione [dostęp: 16.11.2023].↩
Chodzi o dane osobowe ujawniające pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych oraz dane genetyczne, dane biometryczne w celu jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej oraz dane dotyczące zdrowia, seksualności lub orientacji seksualnej (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 119/1).↩
https://openai.com/blog/teaching-with-ai [dostęp: 16.11.2023].↩
https://openai.com/blog/teaching-with-ai [dostęp: 16.11.2023].↩
Została ona wydana w lipcu 2023 roku (Machura, M. (2023): Chat GPT w szkole. Szanse i zagrożenia, Instytut Badań Edukacyjnych).↩
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Vetulani [dostęp: 16.11.2023].↩
Raport Światowego Forum Ekonomicznego z 2023 roku: https://www.weforum.org/agenda/2023/05/future-of-jobs-2023-skills/ https://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2023.pdf [dostęp: 16.11.2023].↩
Więcej o wartości błędów w procesie edukacyjnym: https://www.edunews.pl/system-edukacji/szkoly/6007-o-roli-bledu-w-uczeniu-i-relacjachhttps://ceo.org.pl/jak-wykorzystac-potencjal-bledu-by-stal-sie-tworczy-a-nie-destrukcyjny/ [dostęp: 16.11.2023].↩
https://ceo.org.pl/jak-wykorzystac-potencjal-bledu-by-stal-sie-tworczy-a-nie-destrukcyjny/ [dostęp: 16.11.2023].↩