O greckim teatrze, igrzyskach olimpijskich i filozofii
Teatralna wiosna
Wiosną Ateny żyły przygotowaniami do obchodów święta ku czci boga wina – Dionizosa.
W tym czasie do miasta przybywali okoliczni mieszkańcy, żeglarze i handlarze. Przez kilka dni trwały procesje, pochody oraz konkursy śpiewu. Od V wieku p.n.e. na Akropolu odbywały się zawody teatralne. Mieszkańcy spotykali się w teatrze Dionizosa.
Budowle, w których odbywały się przedstawienia teatralne, znajdowały się w każdym greckim mieście. Wiele z nich przetrwało do dzisiaj.
W greckim teatrze
Przedstawienia grano pod gołym niebem i trwały od rana do wieczora. W spektaklach brało udział niewielu aktorów – początkowo jeden, potem dwóch, a ostatecznie trzech. Towarzyszył im kilkuosobowy chór. Oglądano dwa rodzaje sztuk: komedie i tragedie. Po obejrzeniu wszystkich przedstawień wybierano przez głosowanie najlepszą sztukę.
Na widowni panował gwar. Można było tu jeść, pić i rozmawiać. W trakcie spektaklu publiczność biła brawo lub gwizdała, wyrażając w ten sposób swoje emocje i opinię na temat oglądanej sztuki. Do teatru warto było zabrać poduszki, bo siedzenie godzinami na kamiennych ławach nie było wygodne.
Najlepiej zachował się teatr w Epidauros na Peloponezie, położony na stromym wzgórzu. Do dziś zachwyca wspaniałą akustyką, która sprawia, że widzowie z najdalszych nawet rzędów z łatwością mogą usłyszeć szepczących aktorów.
![Teatr w Epidauros w Grecji Teatr w Epidauros w Grecji Źródło: Rosino, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.0.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R18J3dTeIBvSw/7/2YAooeuIKdN1WTru1mLF1J90wq0LiRK1.jpg)
Przyjrzyj się maskom teatralnym i wskaż, której z nich używano w komediach, a której w tragediach. Uzasadnij swoją odpowiedź.
![Maski teatralne na rzymskiej mozaice z II wieku n.e., przechowywanej w Muzeum Kapitolińskim w Rzymie Maski teatralne na rzymskiej mozaice z II wieku n.e., przechowywanej w Muzeum Kapitolińskim w Rzymie Źródło: domena publiczna.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rrm4cixsGE5o6/3/299L2UEF5Sd9Uvd00u7DrWFb5Gp75Mdx.jpg)
Zastanów się, co różni teatr współczesny od starożytnego, a następnie uzupełnij tabelę.
W teatrze nie wolno pić, jeść i rozmawiać., W teatrze można pić, jeść i rozmawiać., Na scenie występują jedynie mężczyźni., Na scenie występują mężczyźni i kobiety., Publiczność siedzi na kamiennych ławach., Publiczność siedzi w wygodnych fotelach., Przedstawienia odbywają się pod gołym niebem., Aktorzy zazwyczaj występują bez masek., Aktorzy zawsze mają na twarzach maski., Przedstawienia odbywają się w budynku.
Starożytny teatr grecki | |
---|---|
Współczesny teatr |
Rozwiąż krzyżówkę i objaśnij hasło.
- Występuje na scenie w teatrze.
- Rodzaj sztuki wystawianej w starożytnej Grecji.
- Skrywała twarz aktora i wyrażała uczucia granej przez niego postaci.
- Dzięki nim aktor na scenie mógł być lepiej widziany przez publiczność.
- Miejsce, w którym odbywały się w Atenach zawody teatralne.
1 | ||||||||
2 | ||||||||
3 | ||||||||
4 | ||||||||
5 |
Igrzyska olimpijskie
![Głowa mężczyzny w wieńcu z liści laurowych – rzymska rzeźba z II wieku p.n.e., przechowywana obecnie w Okręgowym Muzeum Sztuki w Los Angeles Głowa mężczyzny w wieńcu z liści laurowych – rzymska rzeźba z II wieku p.n.e., przechowywana obecnie w Okręgowym Muzeum Sztuki w Los Angeles Źródło: domena publiczna.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rg4qkEY1bEO3w/4/2A8X22bZgePYON4f5xr2WsygU4Ki5Vi8.jpg)
Z uroczystościami religijnymi związane były zawody atletyczne. Grecy wierzyli, że bogowie chętnie oglądają sportową rywalizację. Igrzyska odbywały się ku czci jednego z bogów lub bogiń. Cieszyły się popularnością i mógł w nich wziąć udział każdy Grek.
W Olimpii – co cztery lata – odbywały się igrzyska ku czci Zeusa, na które przybywali sportowcy ze wszystkich greckich miast. Pierwsze igrzyska olimpijskie rozegrano w 776 roku p.n.e. Igrzyska były tak ważnym wydarzeniem, że na czas ich trwania zaprzestawano wojen, aby sportowcy i widzowie ze wszystkich zakątków Hellady mogli bezpiecznie dotrzeć do Olimpii.
W zawodach brali udział wyłącznie mężczyźni. Kobiety nie miały wstępu nawet na widownię. Przed walką sportowcy składali uroczystą przysięgę, że będą walczyć uczciwie. Zwycięzcom stawiano pomniki oraz pisano o nich wiersze.
Nagrodą za zwycięstwo był wieniec z liści laurowych oraz sława, którą okrywał się zarówno atleta, jak i jego ojczyste miasto.
Przypomnij, który z bogów greckich był przedstawiany w wieńcu laurowym na głowie.
- Apollo
- Zeus
- Posejdon
- Hades
W gimnazjonie
Sport był ważnym elementem życia wszystkich Greków. Ich zdaniem ćwiczenia fizyczne pomagały w zdrowym i harmonijnym rozwoju ciała, kształtowały charakter, uczyły wytrzymałości i dyscypliny. Od dziecka chłopcy spędzali wiele czasu w gimnazjonach – specjalnych budynkach przeznaczonych do ćwiczeń fizycznych.
Opisz sytuację przedstawioną na ilustracji.
Dyscypliny sportowe
Do najpopularniejszych dyscyplin należały wyścigi rydwanów. Odbywały się na specjalnych torach, zwanych hipodromami. Wozy były zaprzężone w dwa lub cztery konie. Na torze zazwyczaj panował tłok, rydwany na siebie wpadały i często dochodziło do wypadków.
Wskaż na ilustracji rydwan.
![Wyścig rydwanów Wyścig rydwanów Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R18LTRVIcKx5W/3/11xjxzjIRnggdELDGoBuLbW27KB8CQQk.jpg)
Na stadionie oglądano biegi. Publiczność głośno dopingowała sportowców. Kilka starożytnych stadionów greckich przetrwało do dzisiaj.
![Stadion na wyspie Rodos Stadion na wyspie Rodos Źródło: Bernard Gagnon, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RQA8Q3eHi8Ipy/4/1LMSnzO7sZJN8hgHc9Aji3NGnlRbemOw.jpg)
W czasie igrzysk popularne były także wyścigi konne. W jednej z konkurencji na ostatnim odcinku jeździec musiał zejść z konia i biec obok niego.
Igrzyska olimpijskie dzisiaj
Ideę igrzysk olimpijskich wskrzeszono pod koniec XIX wieku. Współczesną olimpiadę rozpoczyna ceremonia zapalenia znicza. Czy wiesz, że ogień jest zapalany w greckiej Olimpii i niesiony do miasta, w którym odbywają się zawody?
![Znicz olimpijski – ceremonia otwarcia igrzysk olimpijskich w Sydney w 2000 roku Znicz olimpijski – ceremonia otwarcia igrzysk olimpijskich w Sydney w 2000 roku Źródło: domena publiczna.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Ril3YyYtQz3eZ/6/1GyUD71NbPzokCbz0lQ9xF7ACuUkI4nr.jpeg)
Zaznacz te dyscypliny, które nie są rozgrywane na współczesnych olimpiadach.
- rzut dyskiem
- rzut oszczepem
- bieg krótkodystansowy
- skok w dal
- bieg w pełnym uzbrojeniu (z tarczą, hełmem i nagolennikami)
- zapasy
- boks
- wyścigi rydwanów
Narodziny filozofii
![Szkoła Ateńska Źródło: Rafael Santi (Raffaello), Szkoła Ateńska, 1509–1511, fresk, Pałac Apostolski w Watykanie, domena publiczna.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1E8FkUj1nVXB/4/2bMpRk0lExsz6wQvHfG8xTSIpKzos9Z0.jpg)
Starożytni Grecy uważali, że wszystko, co ich otacza i spotyka, jest dziełem bogów. Pochodzenie świata i człowieka opisywały oraz tłumaczyły mity. Z czasem jednak pojawili się ludzie, którzy zaczęli poszukiwać nowych sposobów wyjaśniania zjawisk. Zachęcali innych do samodzielnego myślenia i dyskutowania w miejscach publicznych. Tak narodziła się filozofia. Słowo to oznacza w języku greckim „umiłowanie mądrości”. Filozofia to nauka, której celem jest poszukiwanie mądrości i prawdy. W istotny sposób wpłynęła ona na myślenie o świecie w następnych wiekach.
Najsłynniejsi greccy filozofowie to Sokrates, Platon i Arystoteles.
Sokrates
![Sokrates – podobizna przechowywana w Luwrze w Paryżu Sokrates – podobizna przechowywana w Luwrze w Paryżu Źródło: Derek Key, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.0.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rjoivtnq9spVu/4/1SLQ5QRcm0iC2JZABHnVMYi4rEDlHUVQ.png)
Mieszkał w Atenach za czasów Peryklesa. Mawiał: „Wiem, że nic nie wiem”. Rozmawiał z ludźmi na ulicach i pytał ich o rozmaite rzeczy, na przykład o to, czym jest dobro i zło albo czym jest przyjemność. Nie były to zwykłe pytania – aby znaleźć na nie odpowiedź, trzeba było się głęboko zastanowić. W ten sposób rozmowa i sposób rozumowania stały się sztuką myślenia.
Platon
![Platon – podobizna przechowywana w Muzeum Kapitolińskim w Rzymie Platon – podobizna przechowywana w Muzeum Kapitolińskim w Rzymie Źródło: Marie-Lan Nguyen, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.5.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RUJGaZKS5Q0e8/3/UFOOAseTDrdKXd5KJ627tDFOe8qFuIcr.png)
Uczeń Sokratesa, który spisał nauki swego nauczyciela. Według Platona istnieją dwa światy: świat idei i świat rzeczywisty. Świat rzeczywisty jest tylko niedoskonałym odbiciem świata idealnego.
Arystoteles
![Arystoteles – podobizna przechowywana w Muzeum Narodowym w Rzymie Arystoteles – podobizna przechowywana w Muzeum Narodowym w Rzymie Źródło: domena publiczna.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Re5Tzjwyd7VAB/4/1QlQHMo2ruGNrSnkSCGxpr0TjOLwpRev.png)
Uczeń Platona. Dzięki Arystotelesowi rozwinęła się fizyka, logika, biologia oraz astronomia. Filozof ten za środek Wszechświata uważał Ziemię, wokół której miały – według niego – krążyć Słońce i inne gwiazdy. Dziś wiemy, że wyobrażenia Arystotelesa były błędne. Dowiódł tego dopiero 2000 lat później astronom Mikołaj Kopernik.
Co zawdzięczamy starożytnym Grekom?
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Materiał dodatkowy: Diodoros w Warszawie Materiał dodatkowy: Diodoros w Warszawie Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.
Podsumowanie
Uzupełnij zdania właściwymi wyrazami.
filozofią, igrzysk, teatru
Uroczystości organizowane na cześć bogów stały się początkiem .................... i .................... olimpijskich. W starożytnej Grecji narodziła się nauka zwana .....................
Polecenia
Wyjaśnij, dlaczego sport był bardzo ważny dla Greków.
Przedstaw przebieg igrzysk olimpijskich.
Wytłumacz, czym zajmowali się filozofowie.
Wyobraź sobie, że znalazłeś/znalazłaś się w greckim teatrze. Napisz krótki list do kolegi lub koleżanki, w którym opiszesz swoje wrażenia.