Rzym – od osady do imperium
Legendarne początki
Według legendy założycielami Rzymu byli bliźniacy, Romulus i Remus, synowie boga wojny Marsa i śmiertelnej kobiety. Bracia zostali porzuceni w koszyku na brzegu rzeki Tyber.
Od śmierci głodowej uratowała ich wilczyca, która wykarmiła dzieci własnym mlekiem. Wychował je pasterz. W 753 roku p.n.e. dorośli bracia założyli miasto na wzgórzu Palatyn. Pewnego dnia w trakcie kłótni o to, kto będzie rządził, Romulus zabił brata i został pierwszym królem Rzymu. Od jego imienia pochodzi łacińska nazwa miasta – Roma.
Opisz scenę, którą uwiecznił artysta.
Wyjaśnij, dlaczego wilczyca stała się symbolem miasta.
Kiedy to było?
Położenie Rzymu
Wskaż na mapie miasto Rzym i rzekę, nad którą leży.
Odczytaj nazwę półwyspu, na którym znajduje się Rzym.
Odczytaj nazwy mórz otaczających półwysep.
Przyjrzyj się współczesnej mapie półwyspu i podaj nazwę państwa, które znajduje się tam obecnie.
Rzym królewski
Rzym powstał z osad położonych na siedmiu wzgórzach nad Tybrem. Leżały one na szlaku handlowym, co sprzyjało bogaceniu się mieszkańców i rozbudowie miasta.
Według rzymskiej tradycji po Romulusie miastem władało jeszcze sześciu królów. Ich panowanie trwało do około 509 roku p.n.e. Wtedy to mieszkańcy wypędzili ostatniego króla, ponieważ uchodził za złego i niesprawiedliwego.
Po wypędzeniu ostatniego króla Rzym stał się republiką.
Słowo to pochodzi z języka łacińskiego i oznacza „rzecz publiczną” lub „rzecz należącą do ogółu”.
Republika rzymska
Republiką rzymską rządzili urzędnicy wybierani na rok przez zgromadzenie obywateli. Najwyższymi urzędnikami byli konsulowie.
Najwyższy urzędnik w Rzymie za czasów republiki. Wybierano dwóch konsulów na okres jednego roku.
W I wieku p.n.e. na konsula został wybrany Juliusz Cezar. Cezar był zdolnym i ambitnym wodzem. Podbił dla Rzymu nowe terytoria, przede wszystkim Galię. Piastował najważniejsze urzędy w republice. Pokonał swoich wrogów i przy poparciu wojska stał się najważniejszą osobą w państwie. Objął pełnię władzy jako dyktator. Wkrótce jednak – w 44 roku p.n.e. – został zamordowany przez przeciwników politycznych.
Cesarstwo rzymskie
Po śmierci Juliusza Cezara w Rzymie wybuchła wojna domowa. Z wojny tej zwycięsko wyszedł jego siostrzeniec i następca, Oktawian. Został on pierwszym cesarzem imperium rzymskiego i przyjął tytuł Augusta, czyli „wywyższonego przez bóstwo”. Cesarze rządzili Rzymem kolejnych pięćset lat.
Zachodnia część imperium rzymskiego przestała istnieć w 476 roku, kiedy to Rzym został zajęty przez barbarzyńców. Rzymianie nazywali tak ludy mieszkające poza granicami cesarstwa. Do XV wieku przetrwała jeszcze wschodnia część imperium ze stolicą w Konstantynopolu.
Uporządkuj chronologicznie wydarzenia z historii starożytnego Rzymu.
Ułóż we właściwej kolejności.
- Władzę obejmuje Juliusz Cezar.
- Rzym jest republiką.
- Powstaje osada na Palatynie.
- Rzymianie wypędzają króla.
- Rzym staje się Cesarstwem.
Rzymskie podboje
Rzymianie opanowali okolice miasta, a potem prawie cały Półwysep Apeniński zwany Italią. Dzięki temu zyskali urodzajne tereny rolnicze. W połowie III wieku p.n.e. rozpoczęli pierwszą wojnę poza Italią. W następstwie wojen toczonych z Kartaginą przejęli władzę nad północną Afryką. W ciągu dwóch wieków opanowali niemal wszystkie krainy leżące nad Morzem Śródziemnym. Tereny zamorskie Rzymianie nazywali prowincjami. W wyniku podbojów powstało wielkie państwo zwane Imperium Romanum.
Przyjrzyj się mapie i powiedz, dlaczego Rzymianie uważali Morze Śródziemne za własne.
Wskaż na mapie dwa starożytne kraje, o których się już uczyłeś/uczyłaś, a które znalazły się w granicach cesarstwa.
Przyjrzyj się politycznej mapie Europy, Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, a następnie wymień nazwy czterech współczesnych państw, które znajdują się na terenach starożytnego imperium rzymskiego.
Armia rzymska
Rzym swoje sukcesy zawdzięczał doskonale wyszkolonej i dobrze uzbrojonej armii. Składała się ona z oddziałów, zwanych legionami. W wojsku panowała surowa dyscyplina. Od żołnierzy wymagano odwagi, poświęcenia i waleczności. Rzymska armia była bardzo skuteczna. Każdy legionista wiedział, jakie są jego zadania w czasie walki. Rzymianie zaskakiwali przeciwników strategią i wykorzystywaniem machin oblężniczych. Legiony były też kierowane do tłumienia buntów w podległych Rzymowi prowincjach i pilnowania granic imperium rzymskiego.
Przyjrzyj się ilustracji rzymskiego legionisty. Zdecyduj, które elementy jego wyposażenia służyły do obrony, a które do ataku.
Przeciągnij i upuść elementy w odpowiednie miejsca.
zbroja, tarcza, hełm, miecz, oszczep
| Obrona | |
|---|---|
| Atak |
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Taktyka
Gdy legioniści zbliżali się do nieprzyjaciela, tworzyli zwartą kolumnę, zasłaniając się szczelnie tarczami. Wyglądali wówczas jak żółw, który osłonił się swoją skorupą.
Jak sądzisz, dlaczego rzymscy żołnierze stosowali taką taktykę?
Dyscyplina
W II wieku p.n.e. armię rzymską opisał grecki historyk Polibiusz. Zapoznaj się z tekstem źródłowym i odpowiedz na pytania zamieszczone poniżej.
Dzieje„Za tchórzostwo zaś i hańbę żołnierską uważają [Rzymianie] następujące zarzuty: jeżeli ktoś fałszywie zamelduje trybunom o swym walecznym czynie, aby otrzymać odznaczenie; tak samo jeżeli ktoś, postawiony na posterunku, wskazane mu miejsce ze strachu opuści. […] Dlatego też niektórzy [żołnierze] na swych stanowiskach narażają się na oczywistą śmierć, gdy napiera na nich o wiele liczniejszy nieprzyjaciel, nie chcąc opuścić szyku z obawy przed karą w obozie. […]
Pięknie też [Rzymianie] młodzież zachęcają do narażania się na niebezpieczeństwo. [Dowódca przy wszystkich] chwali każdego za okazaną dzielność, następnie obdarza włócznią tego, który zranił nieprzyjaciela. […] Tym, którzy przy zajmowaniu miasta pierwsi weszli na mur, daje złoty wieniec. Tak samo i takich, którzy osłonili tarczą i ocalili [jednego z rzymskich żołnierzy], odznacza wódz podarkami”.
Źródło: Polibiusz, Dzieje, t. 2, oprac. Józef Wolski, tłum. Mieczysław Brożek, Seweryn Hammer, Wrocław 1962, s. 437.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Kto jest autorem tekstu źródłowego?
Zaznacz prawidłową odpowiedź.
- rzymski historyk
- autor nieznany
- grecki historyk
Co Rzymianie uważają za wstyd dla żołnierza?
Zaznacz prawidłowe odpowiedzi.
- Pomoc udzieloną doświadczonemu żołnierzowi.
- Kłamstwo, że dokonał walecznego czynu.
- Ucieczkę z pola walki.
Żołnierze wolą ryzykować własne życie, niż opuścić szyk bojowy, gdyż...
Zaznacz prawidłową odpowiedź.
- boją się surowej kary.
- są pewni, że zwyciężą.
- nie zależy im na własnym życiu.
W jaki sposób dowódcy zachęcają żołnierzy do walecznej postawy?
Zaznacz prawidłowe odpowiedzi.
- Obiecując długie wakacje.
- Chwaląc publicznie żołnierzy.
- Dając im nagrody za dzielność i odwagę.
Złoty wieniec otrzymywał ten żołnierz, który...
Zaznacz prawidłową odpowiedź.
- osłonił tarczą kolegę.
- zranił nieprzyjaciela.
- pierwszy wszedł na mur zdobywanego miasta.
Armia rzymska
Rzymianie za pomocą machin potrafili zdobyć fortece nieprzyjaciela. Służyły do tego wieże oblężnicze, tarany i machiny miotające.
Przyjrzyj się ilustracji i powiedz, do czego służyły przedstawione na niej machiny oblężnicze. W jaki sposób były używane do zdobycia fortecy?
Machiny miotające
Obozy
Rzymscy żołnierze budowali obozy w miejscach, w których się zatrzymywali. Wszystkie były zakładane według tego samego planu. Każdy oddział wiedział, gdzie ma postawić swoje namioty. Obóz przypominał miasto z ulicami i głównym placem.
Dlaczego Rzymianom zależało, żeby wszystkie obozy były budowane według tego samego planu?
„Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”
1. Najpierw wyznaczano najprostszą drogę od jednego punktu do drugiego i zgodnie z tym planem zaczynano budowę.
2. Prace wykonywali lub nadzorowali legioniści
3. Wzdłuż drogi biegły z dwóch stron wykopy, którymi odprowadzano wodę.
4. Najpierw usuwano ziemię. Potem pokrywano ją piaskiem. Następnie układano kilka warstw kamieni połączonych zaprawą.
Dla celów wojskowych Rzymianie stworzyli rozbudowaną sieć dróg. Łączyły one bardzo odległe miejscowości imperium i służyły szybkiemu przemieszczaniu się wojska. Były niezwykle wytrzymałe, wiele z nich przetrwało do dziś. Zapewniały sprawne funkcjonowanie państwa. Dzięki nim zarządzenia cesarskie docierały szybko do odległych części kraju. Z dróg korzystali przewoźnicy pocztowi, kupcy jadący ze swoimi towarami, a także urzędnicy państwowi, którzy zbierali podatki i udawali się do prowincji na kontrolę. Drogami przybywali również do Rzymu mieszkańcy imperium, chcący przedłożyć sprawy cesarzowi lub zwiedzić miasto.
Przyjrzyj się mapie i wyjaśnij, skąd wzięło się powiedzenie, że „wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”.
Do czego służyły w starożytności rzymskie drogi?
Zaznacz prawidłowe odpowiedzi.
- Szybkiego marszu wojska.
- Budowy piramid.
- Przemieszczania się urzędników nadzorujących prowincje i pobierających podatki.
- Przewożenia poczty.
- Budowy linii kolejowych.
- Wyścigów samochodowych.
- Szybkiego dotarcia do Rzymu z odległych zakątków imperium.
Czasem zdarzało się, że legioniści, aby pokonać rzekę, musieli zbudować most.
Opisz scenę przedstawioną na ilustracji.
Podsumowanie
Uzupełnij zdania podanymi niżej wyrazami.
Przeciągnij i upuść elementy w odpowiednie miejsca.
Półwyspie Apenińskim, szlaku handlowym, Romulusa i Remusa, Morza Śródziemnego, armia, Rzym
Rzym to miasto na ............................................... Według legendy zostało założone przez ............................................... W ciągu kilku stuleci .............................................. stał się rozległym państwem. Jego rozwój umożliwiło korzystne położenie na .............................................. i silna ............................................... Imperium rzymskie objęło swym zasięgiem wszystkie kraje wokół basenu ............................................... Rzymianie zasłynęli z budowy dróg.
Polecenia
Jakie były legendarne początki Rzymu?
Dzięki czemu Rzymianom udało się podbić tak wiele terenów?
Na czym polegała siła armii rzymskiej?
Dlaczego drogi były niezwykle ważne dla funkcjonowania imperium?