Obowiązki obywateli w zakresie powinności obronnych

W celu zrozumienia omawianych poniżej zagadnień zastanów się, jaką rolę odgrywają pojedyncze  jednostki, a także społeczeństwo ogółem, w zapewnianiu bezpieczeństwa państwa. Uwzględnij zarówno tzw. twarde aspekty bezpieczeństwa, np. służbę w różnego rodzaju formacjach - wojsku, straży granicznej, policji, jak i mniej formalne i zinstytucjonalizowane, np. działalność społeczną na rzecz obronności.

Mogą Ci w tym pomóc inne e‑materiały, na przykład:

• Uwarunkowania bezpieczeństwa państwaP7wmD42Q4Uwarunkowania bezpieczeństwa państwa.

• Podsystemy wsparcia - społeczneP120uTfrbPodsystemy wsparcia - społeczne.

• Ochrona ludności i dóbr kulturyP16wM8RpFOchrona ludności i dóbr kultury.

1. Powinności obronne obywateli RP

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. jest najważniejszym i najwyższym rangą aktem prawnym w naszym państwie. Określa ona nie tylko ustrój państwa, źródła prawa czy też zadania i kompetencje władz państwowych, ale również prawa i obowiązki obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.

Choć większość z nas zna przysługujące nam prawa i dba o ich przestrzeganie, to jednak powinniśmy również pamiętać o obowiązkach, które wynikają z naszego obywatelstwa. Konstytucja RP wymienia wśród nich:

• wierność Ojczyźnie,

• troskę o dobro wspólne,

• przestrzeganie prawa Rzeczypospolitej Polskiej,

• ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków,

• dbałość o stan środowiska - zgodnie z przepisami Konstytucji, każdy ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie pogorszenie stanu środowiska,

• obronę Ojczyzny.

Ostatni z wymienionych obowiązków jest szczególnie istotny, ponieważ realizując go, przyczyniamy się do podniesienia poziomu bezpieczeństwa państwa, w którym żyjemy i funkcjonujemy jako jego obywatele.

RM6feuvVB3FLl

Ilustracja przedstawia prostokątną okładkę książki, na której umieszczono biały napis Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Poniżej godło Polski – biały orzeł na czerwonym tle. Głowa orła skierowana jest w prawo.

2. Obowiązek obrony wynikający z ustawy o obronie Ojczyzny

Treść ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny:

Art. 3.

1. Obowiązkowi obrony Ojczyzny podlegają obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku. Obywatel polski będący równocześnie obywatelem innego państwa nie podlega obowiązkowi obrony, jeżeli stale zamieszkuje poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

2. W ramach obowiązku obrony Ojczyzny obywatele polscy są obowiązani do:

   1. pełnienia służby wojskowej, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 5 ust. 2 i 3,

   2. wykonywania obowiązków wynikających z nadanych przydziałów mobilizacyjnych i pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych,

   3. pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych,

   4. wykonywania świadczeń na rzecz obrony – na zasadach i w zakresie określonych w ustawie.

Art. 4.

1. Podstawowym sposobem spełniania obowiązku obrony Ojczyzny jest pełnienie służby wojskowej.

2. Spełnianie obowiązku służby wojskowej może nastąpić również przez odbywanie służby zastępczej.

3. Spełnianie obowiązku służby wojskowej ma pierwszeństwo przed innymi rodzajami obowiązku obrony Ojczyzny.

Rizljo2qMDjsc

3. Rejestracja i kwalifikacja wojskowa

Obowiązkowi obrony Ojczyzny podlegają obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku. Obywatel polski będący równocześnie obywatelem innego państwa nie podlega obowiązkowi obrony, jeżeli stale zamieszkuje poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

W ramach obowiązku obrony Ojczyzny obywatele polscy są obowiązani do:

1. pełnienia służby wojskowej (z pewnymi wyjątkami),

2. wykonywania obowiązków wynikających z nadanych przydziałów mobilizacyjnych i pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych,

3. pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych,

4. wykonywania świadczeń na rzecz obrony – na zasadach i w zakresie określonych w ustawie o obronie Ojczyzny.

Podstawowym sposobem spełniania obowiązku obrony Ojczyzny jest pełnienie służby wojskowej. Spełnianie obowiązku służby wojskowej może nastąpić również przez odbywanie służby zastępczej. Spełnianie obowiązku służby wojskowej ma pierwszeństwo przed innymi rodzajami obowiązku obrony Ojczyzny. Obowiązkowi pełnienia służby wojskowej, w zakresie określonym w ustawie o obronie Ojczyzny, podlegają obywatele polscy, począwszy od dnia, w którym kończą 18 lat życia, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat życia, a posiadający stopień podoficerski lub oficerski – 63 lat życia. Obowiązkowi służby wojskowej nie podlegają osoby, które zostały uznane ze względu na stan zdrowia za trwale niezdolne do tej służby. Nie podlegają obowiązkowi służby wojskowej również inne osoby między innymi kobiety w ciąży czy osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8.

Służba wojskowa dzieli się na:

1. czynną służbę wojskową;

2. służbę w rezerwie.

Czynna służba wojskowa polega na pełnieniu:

1. zasadniczej służby wojskowej;

2. terytorialnej służby wojskowej;

3. służby w aktywnej rezerwie w dniach tej służby oraz odbywaniu ćwiczeń wojskowych w ramach pasywnej rezerwy;

4. zawodowej służby wojskowej;

5. służby w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.

Zasadnicza służba wojskowa polega na pełnieniu:

1. dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej;

2. obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej.

Służba w rezerwie ma na celu zapewnienie uzupełnieniowych potrzeb Sił Zbrojnych i dzieli się na:

1. aktywną rezerwę;

2. pasywną rezerwę.

Aktywną rezerwę tworzą osoby, które zgłosiły chęć pełnienia służby w aktywnej rezerwie, złożyły przysięgę wojskową i nie pełnią innego rodzaju służby wojskowej oraz nie ukończyły 55 roku życia, a w przypadku osób posiadających stopień podoficerski lub oficerski – 63 roku życia.

Pasywną rezerwę tworzą osoby, które mają uregulowany stosunek do służby wojskowej i nie pełnią innego rodzaju służby wojskowej, i nie podlegają militaryzacji oraz nie ukończyły 55 roku życia, a w przypadku osób posiadających stopień podoficerski lub oficerski – 63 roku życia.

Żołnierze z tytułu pełnienia służby wojskowej w czasie wykonywania obowiązków służbowych podlegają szczególnej ochronie przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych

RvLNzVwYfopyk

Kolorowe zdjęcie w gabinecie lekarskim. Białe ściany. Okna po prawej stronie. Na pierwszym planie duży biały stół. Po prawej mężczyzna i kobieta siedzą za stołem. Po lewej siedzi młody mężczyzna, kandydat do służby wojskowej. Drugi kandydat stoi na wadze, tyłem do obserwatora. Mężczyzna stojący na wadze ubrany jest tylko w bieliznę. Na ścianie, naprzeciw mężczyzny stojącego na wadze, tablica z liczbami do badania wzroku. W głębi gabinetu, obok stołu stoi kobieta w białym fartuchu, podaje dokumenty kobiecie siedzącej za stołem.

Wyróżnia się 4 kategorie zdolności do czynnej służby wojskowej. Opisuje je poniższa tabela.

4. Świadczenia na rzecz obrony

Na osoby posiadające obywatelstwo polskie, które ukończyły 16, a nie przekroczyły 60 lat życia, może być nałożony obowiązek świadczeń osobistychświadczenia osobisteświadczeń osobistych, polegających na wykonywaniu różnego rodzaju prac doraźnych na rzecz przygotowania obrony państwa albo zwalczania klęsk żywiołowych, likwidacji ich skutków oraz zarządzania kryzysowego.

Obowiązek świadczeń osobistych może obejmować również obowiązek użycia posiadanych narzędzi prostych, a w stosunku do osób wykonujących świadczenia polegające na doręczaniu dokumentów powołania do służby wojskowej oraz wezwań do wykonania świadczeń, zwanych dalej 'kurierami' – także posiadanych środków transportowych.

Obowiązek świadczeń osobistych może być nałożony w związku z ćwiczeniami wojskowymi, a także w celu dostarczenia i obsługi przedmiotów świadczeń rzeczowych.

W stosunku do kurierów obowiązek świadczeń osobistych może być nałożony w celu sprawdzenia gotowości mobilizacyjnej Sił Zbrojnych oraz w przypadku powoływania w trybie natychmiastowego stawiennictwa żołnierzy rezerwyżołnierz rezerwyżołnierzy rezerwy lub wezwania żołnierzy OT do stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie.

Na urzędy i instytucje państwowe, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne, a także osoby fizyczne może być nałożony obowiązek świadczeń rzeczowychświadczenia rzeczoweświadczeń rzeczowych, polegających na oddaniu do używania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych na cele przygotowania obrony państwa albo zwalczania klęsk żywiołowych, likwidacji ich skutków oraz zarządzania kryzysowego.

Świadczenia rzeczowe mogą być wykonywane na rzecz Sił Zbrojnych, jednostek przewidzianych do militaryzacji oraz jednostek organizacyjnych wykonujących zadania na potrzeby obrony państwa albo zwalczania klęsk żywiołowych, likwidacji ich skutków oraz zarządzania kryzysowego.

Jednostkami organizacyjnymi wykonującymi zadania na potrzeby obrony państwa są jednostki organizacyjne Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej, Straży Marszałkowskiej, Krajowej Administracji Skarbowej, jednostki organizacyjne podległe i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, niewchodzące w skład Sił Zbrojnych, a także terenowe organy administracji rządowej, instytucje państwowe, organy samorządu terytorialnego oraz inne jednostki organizacyjne

W związku z wezwaniem do świadczenia rzeczowego na posiadacza przedmiotu oraz na biorącego nakłada się stosowne obowiązki:

• posiadacz przedmiotu oddaje go w stanie przydatnym do użytku wraz z dotyczącymi go dokumentami;

• biorący przedmiot świadczenia jest zobowiązany używać go zgodnie z przeznaczeniem;

• biorący ponosi zwykłe koszty i inne ciężary związane z utrzymaniem przedmiotu świadczenia, a poczynione przez niego wydatki lub nakłady nie podlegają zwrotowi;

• biorący przedmiot świadczenia jest odpowiedzialny za jego utratę lub uszkodzenia oraz za szkody wynikłe z używania go w sposób sprzeczny z jego przeznaczeniem;

• biorący jest obowiązany zwrócić posiadaczowi przedmiot świadczenia w stanie niepogorszonym;

• biorący nie ponosi odpowiedzialności za zużycie przedmiotu świadczenia będące następstwem prawidłowego używania;

• biorący przedmiot świadczenia jest odpowiedzialny za szkody wynikłe z niezwrócenia go w terminie oraz z tytułu napraw wykonywanych po tym terminie wskutek uszkodzeń powstałych w czasie używania go przez biorącego.

Za używanie przedmiotu świadczenia rzeczowego przysługuje jego posiadaczowi ryczałt w wysokości odpowiadającej szkodzie poniesionej wskutek jego dostarczenia oraz stawce amortyzacji. Ryczałt za używanie przedmiotu świadczenia rzeczowego wypłaca jednostka organizacyjna, na której rzecz świadczenie zostało wykonane.

Oprócz świadczeń osobistych oraz rzeczowych, przepisy ustawy o powszechnym obowiązku obrony przewidują również świadczenia szczególneświadczenia szczególneświadczenia szczególne, które mogą być nałożone na instytucje państwowe, organy samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej. Zgodnie z ustawą podmioty te mogą być zobowiązane do odpłatnego:

• dostosowania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych do potrzeb obrony państwa;

• przystosowania budowanych (przebudowywanych i rozbudowywanych) obiektów budowlanych oraz wytwarzanych rzeczy ruchomych do potrzeb obrony państwa;

• gromadzenia, przechowywania i konserwacji przedmiotów niezbędnych do wykonania powyższych czynności.

R1RU8Runbhqhr

Kolorowa ilustracja przedstawia wnętrze zakładu produkcyjnego. W hali produkcyjnej ustawione są maszyny do szycia. Przy każdym stole z maszyną do szycia siedzą osoby szyjące mundury wojskowe. W głębi hali stół. Na stole ułożone w stos mundury.

Ponadto instytucje państwowe, organy samorządu terytorialnego, przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne mogą być zobowiązane do odpłatnego wykonania zadań mobilizacyjnych na rzecz sił zbrojnych.

W związku z tym świadczenia szczególne mogą obejmować np. dostosowywanie zakładów do potrzeb produkcji zbrojnej, przystosowanie budynków w celu zakwaterowania żołnierzy, szycie oraz gromadzenie mundurów, wytwarzanie i przechowywanie żywności na rzecz armii, czy też produkcję niezbędnych maszyn, urządzeń i narzędzi.

5. Podsumowanie

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej określa nie tylko ustrój państwa, źródła prawa, czy też zadania i kompetencje władz państwowych, ale również prawa i obowiązki obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.

• Jedną z powinności obywateli RP jest obowiązek obrony Ojczyzny. Jest on szczególnie istotny, ponieważ realizując go, przyczyniamy się do podniesienia poziomu bezpieczeństwa państwa, w którym żyjemy i funkcjonujemy jako jego obywatele.

• Obowiązkowi obrony Ojczyzny podlegają obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku. Obywatel polski będący równocześnie obywatelem innego państwa nie podlega obowiązkowi obrony, jeżeli stale zamieszkuje poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

W dniu 1 stycznia 2010 r. zasadnicza służba wojskowa została zawieszona. Mimo to na potrzeby prowadzenia ewidencji wojskowej oraz prowadzenia kwalifikacji wojskowej prowadzi się rejestrację, której podlegają obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat życia. Rejestrację prowadzi wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego albo pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące osoby objętej rejestracją w dniu ukończenia przez nią 18 lat życia. W pozostałych przypadkach właściwość miejscową ustala się według przepisów ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego.

• Wyróżnia się 4 kategorie zdolności do czynnej służby wojskowej: A, B, D oraz E.

• Wśród świadczeń na rzecz obrony wyróżnia się: świadczenia osobiste, rzeczowe oraz szczególne.

6. Praca domowa

7. Słowniczek

8. Zadania