Biomechanika chodu fizjologicznego

Normalny, fizjologiczny chód to seria rytmicznych, naprzemiennych ruchów kończyn dolnych oraz towarzyszących im ruchów kończyn górnych, tułowia i głowy. Na ogół kształtuje się on w wieku 4‑8 lat. Chodzenie wymaga zdrowego funkcjonowania kilku układów organizmu, w tym układu mięśniowo‑szkieletowego i nerwowego. Systemy te zapewniają równowagę, mobilność, stabilność, a także kontrolę wykonawczą. Utrata funkcji zdrowego chodu może prowadzić do upadków, urazów, utraty możliwości poruszania się oraz do znacznego obniżenia jakości życia. Z punktu widzenia powtarzalności czasowej chodu, określa się tzw. cykl chodu. Cykl chodu definiowany jest, jako interwał czasu między kontaktem jednej ze stóp z podłożem a ponownym jej zetknięciem z podłożem. Każda z kończyn dolnych wykonuje taki sam cykl, jednak przesunięty jest on w czasie o połowę.

Opracowania dr Jacquelin Perry z Rancho Los Amigos Hospital w Stanach Zjednoczonych wyróżniają dwie główne fazy chodu oraz ich podfazy:

• faza podporu – zajmuje 60% czasu cyklu chodu,

• faza wymachu – stanowi około 40% czasu cyklu chodu.

Faza podporu nazywana również podporem lub fazą kontaktu, to okres cyklu chodu, w którym stopa spoczywa na podłożu i przenosi ciężar ciała. Mówiąc dokładniej, można ją opisać jako okres od momentu zetknięcia się pięty stopy z podłożem do momentu oderwania palców. Faza podporu składa się z pięciu podfaz (Rycina 38.):

• początkowy kontakt (ang. initial contact lub heel strike) – zetknięcie pięty z podłożem,

• obciążenie (ang. loading response) – poprzez przyparcie całej stopy do podłoża stanowi ekscentryczne hamowanie oraz przyjęcie ciężaru ciała,

• podparcie środkowe (ang. mid‑stance) – moment pełnego obciążenia kończyny,

• podparcie końcowe, przetaczanie (ang. terminal stance) – oderwanie pięty i wychylenie tułowia do przodu poza stopę,

• odbicie, odciążenie (ang. pre‑swing) – faza przejściowa między podporem a wymachem, kontakt palcami z podłożem bez obciążenia stopy.

Faza wymachu lub przenoszenia to druga faza chodu, w której stopa może swobodnie poruszać się do przodu. Opisywana jest jako okres między oderwaniem palców do uderzenia piętą podłoża. Istnieją trzy podfazy wymachu (Rycina 38.):

• wymach początkowy, przyspieszenie (ang. initial swing) – początkowa faza przenoszenia mająca na celu uniesienie kończyny dolnej nad podłoże,

• wymach środkowy (ang. mid swing) – stopa dąży do pozycji neutralnej,

• wymach końcowy, hamowanie (ang. terminal swing) – ekscentryczna praca grupy mięśni kulszowo‑goleniowych pozwalająca na wyhamowanie pędu ruchu.

  R1IdqHBtKTYwN

  Grafika przedstawiająca podział cyklu chodu. Faza podporu dzieli się na początkowy kontakt, obciążenie, podparcie środkowe, podparcie końcowe i odbicie. Faza wymachu z kolei dzieli się na wymach początkowy, wymach środkowy i wymach końcowy.

  

W całym cyklu chodu obu kończyn dolnych można wyróżnić dwie fazy pojedynczego podporu oraz dwie fazy podwójnego podporu (Rycina 39.). Ta druga sytuacja ma miejsce, kiedy np. prawa stopa zapoczątkowuje kontakt z podłożem, a lewa jeszcze na nim pozostaje i odwrotnie. Na każdą fazę podwójnego podporu przypada 10% czasu cyklu chodu. W momencie biegu dochodzi do całkowitego zniknięcia fazy podwójnego podporu. Stopa wykroczna znajdująca się z przodu wchodzi w fazę podporu, nazywaną hamowaniem, Natomiast stopa zakroczna znajdująca się z tyłu wchodzi w fazę wymachu, którą nazywa się odepchnięciem lub przyspieszeniem.

RbMz6c7FU31au

Grafika przedstawiająca fazy wymachu dla prawej i lewej kończyny. Faza podparcia kończyny prawej rozpoczyna się kontaktem początkowym, w którym występuje podwójne podparcie. W momencie oderwania palców kończyny lewej następuje faza jej wymachu. Wtedy występuje pojedyncze podparcie kończyny prawej. W momencie kontaktu początkowego kończyny lewej następuje faza podparcia, w której występuje podwójne podparcie. Potem następuje oderwanie palców kończyny prawej, co rozpoczyna fazę wymachu kończyny prawej i pojedyncze podparcie kończyny lewej.

Lokomocja jest najbardziej złożonym zadaniem ruchowym człowieka. Wiele parametrów z punktu widzenia analizy biomechanicznej opisuje chód człowieka. Można je podzielić na:

• parametry czasowo‑przestrzenne,

• parametry kinematyczne,

• wielkości dynamiczne.

Do parametrów czasowo‑przestrzennych zalicza się (Rycina 40.):

• szybkość chodu – odległość pokonana w określonym czasie,

• długość kroku – odległość między dwoma kolejnymi punktami podparcia pięty tej samej stopy,

• długość podwójnego wykroku – odległość dwóch wykroków, wykonywanych prawą i lewą kończyną,

• szerokość kroku – poprzeczna odległość między dwoma stopami mierzona od środka pięt,

• kąt stopy – kąt zawarty między linią kierunku ruchu a linią wyznaczoną przez oś długą stopy,

• kadencja, czyli rytm lokomocji – ilość wykroków wykonanych w jednostce czasu.

  Ry38j6JbQ8kzn

  Grafika przedstawiająca parametry czasowo‑przestrzenne chodu. Długość kroku to czas pomiędzy dwoma kontaktami początkowymi jednej kończyny. Szerokość kroku to odległość pomiędzy miejscem kontaktu kończyny prawej i lewej. Stopień odchylenia czubka stopy od linii chodu to kąt zewnętrzny stopy.

  

Wśród parametrów kinematycznych chodu wyróżnia się między innymi kąty w stawach – najczęściej analizuje się zakresy ruchomości miednicy i stawów kończyny dolnej (biodrowego, kolanowego, skokowego):

• w przypadku miednicy są to pochylenie miednicy ku przodowi i tyłowi w płaszczyźnie strzałkowej, ruchy boczne miednicy (unoszenia i opadania) w płaszczyźnie czołowej oraz rotacja miednicy w płaszczyźnie poprzecznej,

• dla stawu biodrowego są to ruchy zgięcia i wyprostu w płaszczyźnie strzałkowej, przywiedzenia i odwiedzenia w płaszczyźnie czołowej oraz rotacja wokół osi pionowej,

• zgięcie i wyprost kolana w płaszczyźnie strzałkowej,

• zgięcie grzbietowe i zgięcie podeszwowe stopy w stawie skokowym oraz ustawienie stopy w płaszczyźnie czołowej (ruchy inwersji i ewersji).

Wielkościami dynamicznymi w analizie biomechanicznej chodu są: grawitacja, bezwładność, siła i moc mięśniowa oraz siły reakcji podłoża oddziałujące na stopę, jako odpowiedź na nacisk.

Jak już wcześniej wspomniano, lokomocja jest niezwykle skomplikowanym procesem wymagającym współdziałania wielu układów organizmu człowieka. Jedna z definicji chodu zakłada, że jest to naprzemienna utrata i odzyskiwanie równowagi podczas przemieszczania się z wyprostowaną postawą ciała przy niewielkiej płaszczyźnie podparcia. Równowagę człowieka zapewnia zdolność utrzymywania ogólnego środka ciężkości ciała (ang. center of gravity, COG) w granicach stabilności przy określonej powierzchni podparcia ciała podczas stania czy chodu. Aby chód nie wymagał dużego wysiłku energetycznego, należy dążyć do wykonywania jak najbardziej ekonomicznych ruchów, a tym samym należy ograniczyć zbyt duże wychylenia środka ciężkości ciała. Optymalny chód opisywany jest dzięki tzw. determinantom chodu, które warunkują prawidłowy wzorzec przemieszczania się. Opisywanych jest sześć determinantów chodu:

1. Rotacja miednicy w płaszczyźnie poziomej – ruch do przodu kończyny wiodącej w fazie wymachu połączony jest z ruchem rotacyjnym miednicy następującym za tą kończyną poprzez ruch do przodu strony wiodącej miednicy. Ruch ten zachodzi symetrycznie i naprzemiennie dla obu kończyn i pozwala na wydłużenie długości kroków. Rotacja miednicy powoduje wydłużenie kroku. Miednica obraca się o około 4‑5° w każdą stronę. Do osiągnięcia odpowiedniej długości kroku wystarczą mniejsze zakresy zgięcia i wyprostu w stawie biodrowym, co spowoduje ograniczenie wychylenia COG w górę i w dół.

2. Pochylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej – w trakcie fazy wymachu miednica obniża się po tożsamej stronie i jednocześnie unosi po stronie podporowej. Skutkiem rotacji miednicy jest odwiedzenie nogi wykrocznej oraz przywiedzenie nogi podporowej. Powoduje to zwiększenie efektywnej długości kończyny dolnej znajdującej się w fazie wymachu i zmniejszenie unoszenia COG.

3. Ruchy boczne miednicy – związane jest z przesunięciem się miednicy do boku w kierunku nogi podporowej. To podążanie miednicy wynika z faktu, że system kontroli chodu stara się tak sprowadzić ciało, aby rzut środka ciężkości znajdował się nad stopą lub obszarem zawierającym obie stopy. Wraz z przemieszczeniem miednicy występuje również równoczesne przywiedzenie kończyny dolnej podporowej w stawie biodrowym.

4. Zgięcie kolana w fazie podporu – ruch kończyny w stawie kolanowym w fazie podporu rozpoczyna się ruchem zgięcia, który trwa do momentu oderwania drugiej kończyny od podłoża. Zgięcie w stawie kolanowym osiąga wartość maksymalną około 15°-20°, po czym następuje ruch wyprostu, tak aby na sam koniec fazy podporu ponownie rozpocząć zgięcie. Taka sekwencja ruchów sprawia, że ruchy w górę i w dół środka ciężkości ciała są minimalne.

5. Ruchy w stawie kolanowym – ruchy zgięcia i wyprostu w kolanie są skojarzone z ruchami stopy. Po zetknięciu się pięty z podłożem kolano zgina się, następnie prostuje w momencie pełnego obciążenia stopy i znów zgina się wraz z ruchem unoszenia pięty. Aby chód był prawidłowy, kolano musi być w stanie zgiąć się do 65ᵒ.

6. Ruchy stopy i stawu skokowo‑goleniowego – gdy pięta nogi wykrocznej styka się z podłożem, stopa unosi się grzbietowo. Następnie zgina się podeszwowo, przykłada do podłoża i ustala się. Podudzie zatacza łuk ponad piętą. W momencie pełnego obciążenia stopy, pięta zaczyna się unosić. Guz piętowy wysunięty ku tyłowi w stosunku do stawu skokowego wydłuża kończynę podczas rozpoczęcia fazy podparcia, natomiast przodostopie wydłuża kończynę w końcowej fazie podparcia.

Biomechanika chodu po amputacjach

Osoby po amputacjach w obrębie kończyn dolnych zdolne są do odtworzenia chodu po zaopatrzeniu w protezę. Wzorzec chodzenia tych osób powinien zapewniać:

• minimalny wysiłek,

• odpowiednią stabilność,

• akceptowalny wygląd chodu.

Względna waga przypisywana każdemu z tych aspektów różni się w zależności od osoby i poziomu amputacji. Chód osoby po amputacji będzie również zależeć od jakości części protezowych (dopasowanie leja i komponentów protezy), stanu kikuta, oraz styk między ciałem a protezą. Nie jest możliwe odtworzenie wszystkich ruchów normalnego chodu człowieka za pomocą elementów protetycznych. Idealnie, na przykład w stopie protetycznej, mechaniczny substytut odtwarza każdy ruch biomechaniczny. Jednak biorąc pod uwagę złożoność ludzkiego kompleksu stopy, osiągnięcie tego celu może być nierealne. Wraz z utratą czucia i utratą propriocepcji stawów następuje utrata zdolności rozpoznawania, kiedy stopa styka się z podłożem i rozpoznawania, gdzie w przestrzeni znajdują się stawy. Osoby po amputacji muszą polegać na bodźcach czuciowych kikuta, co może wpływać na ich pewność siebie podczas chodzenia.

Wydatek energetyczny podczas chodu osoby po amputacji zależy od przyczyny amputacji: amputacja traumatyczna jest mniej kosztowna pod względem energii niż amputacja spowodowana chorobą naczyniową. Osoby po amputacji, jak również inne osoby niepełnosprawne, mają tendencję do chodzenia wolniej, aby ograniczyć do minimum wydatek energetyczny. Szybkość chodu osoby po amputacji kończyny dolnej będzie zmniejszona o: 55–60% w przypadku amputacji na poziomie uda, 10–60% w przypadku amputacji na poziomie podudzia. Niemniej jednak niektóre bardzo aktywne osoby po amputacji urazowej, korzystając z zaawansowanej protezy o wysokiej wydajności, mogą chodzić z taką samą prędkością jak osoby bez amputacji (Tabela 1.).

Analiza zaburzeń chodu po amputacji na poziomie podudzia z podziałem na fazy

1. Faza między kontaktem początkowym a środkowym podparciem

   Nadmierne zgięcie kolana

   Podczas normalnego chodu kolano jest w przybliżeniu całkowicie wyprostowane w momencie uderzenia piętą. Natychmiast po tym kolano zaczyna się zginać i kontynuuje ruch, aż podeszwa buta znajdzie się płasko na ziemi. Przy normalnej prędkości chodzenia (od 100 do 120 kroków na minutę) średni zakres zgięcia kolana po uderzeniu piętą wynosi od 15 do 20 stopni. Osoba po amputacji piszczelowej może przekroczyć ten zakres zgięcia kolana po amputowanej stronie z jednego z następujących powodów:

   1. Nadmierne zgięcie grzbietowe stopy lub nadmierne pochylenie leja do przodu. Zwykle kontakt stopy z podłożem jest wynikiem zgięcia podeszwowego stopy i kolana. Jeśli stopa protezowa jest ustawiona w zbyt dużym zgięciu grzbietowym lub lej wykazuje więcej niż zwykle 5 stopni pochylenia do przodu, konieczne jest dodatkowe zgięcie kolana, aby stopa mogła dosięgnąć podłoża po uderzeniu piętą.

   2. Nadmiernie sztywna pięta lub amortyzator zgięcia podeszwowego. Jeśli zgięcie podeszwowe stopy jest ograniczone przez zbyt sztywną piętę lub amortyzator zgięcia podeszwowego, kolano osoby po amputacji może być zmuszone do zgięcia w większym zakresie niż normalny zakres, aby podeszwa stopy dotknęła podłogi. Ponadto zbyt sztywne elementy nie zaabsorbują uderzenia pięty o podłogę, co może powodować gwałtowne i nadmierne zgięcie kolana.

   3. Przykurcz zgięciowy lub tylne przemieszczenie zaczepów zawieszenia. Mankiet kolanowy służący do podwieszenia protezy mocowany jest do leja za osią ruchu stawu kolanowego. To położenie powoduje, że zaczepy zawieszenia naprężają się, gdy staw kolanowy się prostuje i rozluźniają, gdy kolano się zgina. Jeśli punkty mocowania są nadmiernie przesunięte do tyłu, zaczepy zawieszenia zacisną się do takiego stopnia, że uniemożliwią osiągnięcie pełnego wyprostu stawu kolanowego. Proteza PTB nadkłykciowo‑nadrzepkowa (PTB‑SCSP) opiera się na starannie uformowanej wypukłości nad rzepką, aby zapewnić odpowiednie zawieszenie. Jeśli ta przednia wypukłość jest nadmierna, staw kolanowy będzie ograniczony w wyproście. Sytuacje te są porównywalne do przykurczu zgięciowego, w którym napięte tylne tkanki nie pozwalają na pełne wyprostowanie kolana.

   Brak lub niewystarczające zgięcie kolana

   Osoba po amputacji na poziomie podudzia może chodzić z niewystarczającym zgięciem kolana po amputowanej stronie z następujących powodów:

   1. Nadmierne zgięcie podeszwowe stopy. Podczas normalnego chodu kontakt podeszwy stopy z podłożem pokrywa się w przybliżeniu z końcem zgięcia kolana i początkiem wyprostu kolana. Jeśli stopa protetyczna jest w pozycji zgięcia podeszwowego, przedwcześnie wystąpi pełny kontakt z podłożem, który uniemożliwi normalne zgięcie kolana.

   2. Zbyt miękka pięta lub amortyzator zgięcia podeszwowego. W przypadku stopy typu SACH z nadmiernie miękką piętą, może wystąpić chwilowe opóźnienie między kontaktem pięty a rozpoczęciem zgięcia kolana. Kolano zacznie się zginać dopiero po całkowitym ściśnięciu miękkiej pięty w kontakcie z podłożem. W przypadku jednoosiowego stawu skokowego zbyt miękki amortyzator pięty pozwoli stopie protetycznej na szybkie zgięcie podeszwowe, a tym samym pełny kontakt z podłożem. Ten nagły kontakt stopy z podłożem będzie miał tendencję do zmniejszania zakresu zgięcia kolana.

   3. Dyskomfort przednio‑dystalny. Utrzymanie ciężaru ciała w pozycji zgiętej stawu kolanowego jest możliwe tylko wtedy, gdy prostowniki stawu kolanowego działają z wystarczającą siłą, aby powstrzymać moment zginający stawu. Kiedy mięsień czworogłowy uda kurczy się, ciśnienie między przednio‑dystalną powierzchnią kości piszczelowej a lejem znacznie wzrasta. W związku z tym, przy kontakcie pięty z podłożem, może wystąpić dyskomfort w kikucie. Aby uniknąć bólu, osoba po amputacji może chodzić tak, że siły działające na kolano prowadzą do wyprostu, a nie do zginania tego stawu. Można to osiągnąć poprzez: skrócenie kroku protezą, wbicie pięty w podłoże poprzez zwiększenie aktywności prostowników stawu biodrowego lub pochylenie głowy i barków do przodu.

   4. Osłabienie mięśnia czworogłowego. Jeśli mięsień czworogłowy nie jest wystarczająco silny, aby kontrolować kolano podczas kontaktu pięty z podłożem, osoba po amputacji może kompensować ruch w taki sam sposób, jak w przypadku dyskomfortu przednio‑dystalnego podudzia. Te manewry chodu mają tendencję do zmuszania kolana do wyprostu, a tym samym zmniejszają lub eliminują potrzebę aktywności mięśnia czworogłowego.

2. Faza podparcia środkowego

   Nadmierny boczny nacisk protezy

   Boczny nacisk wynika z tendencji protezy do obracania się wokół amputowanej kończyny. Kiedy tak się dzieje, przyśrodkowa krawędź leja naciska na kłykieć kości udowej, podczas gdy boczna krawędź ma tendencję do bocznego „uciekania”. Niewielka ilość tego bocznego przemieszczania jest dość powszechna, ale jeśli jest nadmierna, osoba po amputacji może skarżyć się na niewygodny nacisk na przyśrodkową, bliższą część kolana, co może spowodować uszkodzenie skóry i więzadeł kolana. Nadmierny nacisk boczny może być spowodowany takimi czynnikami jak:

   1. Nadmierne, przyśrodkowe ustawienie stopy protezowej. W fazie środkowego podparcia cały ciężar ciała jest podtrzymywany przez stopę protezową. Jeśli stopa znajduje się zbyt przyśrodkowo w stosunku do linii działania sił przenoszonych przez lej, powstaje para sił, która ma tendencję do obracania leja wokół kikuta.

   2. Odwiedziony lej. Jeśli lej ustawiony jest w nadmiernym odwiedzeniu (krawędź przechylona do środka, symulując kolano koślawe) dystalny koniec protezy przesuwa się do przyśrodkowo, a ciężar pacjenta ma tendencję do przenoszenia się na boczną krawędź stopy. To z kolei zwiększa boczny nacisk krawędzi leja.

3. Faza między podparciem środkowym a odbiciem

   Przedwczesne zgięcie kolana

   Tuż przed fazą odbicia, podczas normalnego chodu, kolano znajduje się w pozycji wyprostnej. Przy oderwaniu pięty od podłoża kolano zaczyna się zginać. To zgięcie kolana zbiega się z przejściem środka ciężkości nad stawami śródstopno‑paliczkowymi. Jeśli ciężar ciała zostanie zbyt szybko przeniesiony nad te stawy, brak przedniego podparcia spowoduje przedwczesne zgięcie kolana. Możliwe przyczyny braku przedniego podparcia są następujące:

   1. Nadmierne przemieszczenie leja do przodu nad stopą. Im bardziej wysunięty jest lej, tym bliższa jest linia działania sił przekazywanych przez lej na sztywny rdzeń wewnętrzny stopy SACH. Odległość, jaką środek ciężkości musi pokonać nad protetycznymi odpowiednikami stawów śródstopno‑paliczkowych, aby przesunąć się do przodu, jest zminimalizowana i pozwala na zbyt wczesne zgięcie kolana.

   2. Nadmierne zgięcie grzbietowe stopy lub nadmierne pochylenie panewki do przodu.

   3. Miękki amortyzator zgięcia grzbietowego.

   Opóźnione zgięcie kolana

   Sytuacja ta ma miejsce, gdy ciężar ciała musi zostać przeniesiony do przodu na dużą odległość, zanim nastąpi utrata podparcia przedniego. W takich okolicznościach staw kolanowy pozostawałby w wyproście podczas drugiej części fazy podporu, a osoba po amputacji mogłaby narzekać na uczucie chodzenia pod górę, ponieważ jego środek ciężkości byłby przenoszony w górę i nad wyprostowanym kolanem.

Analiza zaburzeń chodu po amputacji na poziomie uda

• Nadmierne pochylenie tułowia w stronę protezy

  Osoba po amputacji pochyla się w stronę amputowanej strony, gdy proteza jest w fazie podporu (Rycina 41.). Spowodowane to może być przyczynami:

  1. Słabe odwodziciele bioder. Poprzez przesunięcie środka ciężkości w kierunku protezy, pochylenie boczne tułowia przeciwdziała tendencji do opadania miednicy po zdrowej stronie.

  2. Lej w odwiedzeniu. Ten błąd ustawienia leja zmniejsza działanie odwodzicieli stawu biodrowego w stabilizowaniu miednicy. Wynikająca z tego skłonność miednicy do opadania na stronę zdrową jest równoważona przez boczne pochylenie tułowia.

  3. Niewystarczające podparcie bocznej ściany leja.

  4. Ból lub dyskomfort, szczególnie w bocznej, dystalnej części kości udowej, może występować. Pochylając się w stronę protezy, osoba po amputacji zmniejsza nacisk na stronę boczną.

  5. Krótka proteza.

  RgSrN9NfTNq2n

  Grafika przedstawiająca pacjenta z protezą kończyny dolnej w trakcie chodu. Tułów pacjenta jest nienaturalnie przekrzywiony w lewą stronę.

  

• Chód na szerokiej podstawie

  W całym cyklu chodu szerokość podstawy jest znacznie większa niż normalny zakres, wynoszący od 5 do 10 cm (Rycina 42.). Występuje nadmierne przemieszczanie miednicy i tułowia. Wśród przyczyn takiego chodu wyróżnia się:

  1. Ból lub dyskomfort w okolicy krocza. Dyskomfort może być spowodowany takimi czynnikami, jak infekcja skóry lub nacisk krawędzi przyśrodkowej leja na kikut uda. Osoba po amputacji próbuje uzyskać ulgę, odwodząc kończynę protezową.

  2. Przykurczone odwodziciele stawu biodrowego.

  3. Zbyt długa proteza. Nadmierna długość utrudnia utrzymanie kończyny bezpośrednio pod biodrem podczas stania i oderwanie od podłogi podczas rozpoczęcia fazy wymachu.

  4. Poczucie niepewności. Osoba po amputacji kompensuje to sobie poprzez poszerzenie podstawy chodu.

  RUYviHpa7PrvO

  Grafika przedstawiająca pacjenta z protezą kończyny dolnej w trakcie chodu. Kończyny dolne pacjenta są rozstawione zdecydowanie szerzej niż w przypadku prawidłowego chodu.

  

• Obwodzenie kończyną protezową

  Podczas fazy wymachu amputowany może mieć tendencję do zataczania półokręgów protezą (Rycina 43.). Podstawową przyczyną tego zaburzenia jest zbyt długa proteza, która zmusza osobę po amputacji do wychylenia jej na bok, aby nie zahaczyć nią o podłoże. Do czynników powodujących nadmierną długość protezy należą:

  1. Niewystarczające zgięcie przegubu kolanowego z powodu niepewności lub strachu amputowanego.

  2. Ręczna blokada kolana.

  3. Nieodpowiednie zawieszenie, umożliwiające opadanie protezy.

  4. Za mały lej protezowy. Guz kulszowy znajduje się powyżej swojego właściwego położenia.

  5. Stopa ustawiona w nadmiernym zgięciu podeszwowym.

  R1GCHe0A2nzqD

  Grafika przedstawiająca pacjenta z protezą kończyny dolnej w trakcie chodu. Pacjent nie porusza protezą w sposób prawidłowy, zatacza nią szeroki półokrąg.

  

• Unoszenie się na zdrowej stopie

  Osoba po amputacji unosi całe ciało poprzez wczesne i nadmierne zgięcie podeszwowe zdrowej stopy (wspięcie na palce); (Rycina 44.). Główną przyczyną tej sytuacji jest nadmierna długość protezy.

  R1ZJmxpUCGXvZ

  Grafika przedstawiająca pacjenta z protezą kończyny dolnej w trakcie chodu. Pacjent unosi piętę zdrowej stopy podczas chodu w nieprawidłowej fazie chodu.

  

• Zarzucanie piętą podczas fazy wymachu

  Podczas wymachu zaobserwować można nagłe zarzucanie piętą w momencie odbicia w kierunku przyśrodkowym lub bocznym (Rycina 45.). Zarzucanie piętą może być widoczne z następujących powodów:

  1. Słabe i zwiotczałe mięśnie rotujące staw biodrowy.

  2. Lej zbyt ciasny lub niewłaściwie wyprofilowany, aby pomieścić mięśnie. Nacisk kurczących się brzuśców mięśni powoduje obrót protezy wokół jej długiej osi.

  R6VEkzmrlzwqi

  Grafiki przedstawiające pacjenta z protezą kończyny dolnej w trakcie chodu. Na pierwszej rycinie pacjent wychyla kolano na zewnątrz, co skutkuje zarzucaniem pięty w stronę wewnętrzną. Na drugiej rycinie pacjent wychyla kolano w stronę wewnętrzną, czego efektem jest zarzucanie pięty w stronę zewnętrzną.

  

• Wibracja stopy i skręcanie jej na zewnątrz

  Gdy pięta styka się z podłożem, stopa obracać się może na boki, czasami z dodatkowym ruchem wibracyjnym (Rycina 46.). Spowodowane to jest zbyt twardą piętą lub twardym amortyzatorem zgięcia podeszwowego.

  RIq0B6az4RWxj

  Grafika przedstawiająca pacjenta z protezą kończyny dolnej w trakcie chodu. Podczas wykroku pacjent skręca czubek stopy w stronę zewnętrzną.

  

• Opadanie stopy

  Na początku fazy podporowej, gdy stopa jest kładziona piętą na podłodze zbyt szybko zgina się podeszwowo i bezwiednie opada (Rycina 47.). Może towarzyszyć temu słyszalne klapnięcie. Amortyzator zgięcia podeszwowego może być zbyt miękki i nie zapewnia wystarczającego oporu podczas ruchu stopy, gdy ciężar ciała jest przenoszony na protezę.

  RPorRL82WG6Wy

  Grafika przedstawiająca pacjenta z protezą kończyny dolnej w trakcie chodu. Podczas wykroku czubek stopy protezy opada zbyt szybko, co skutkuje jej płaskim umiejscowieniem na powierzchni podłoża w nieprawidłowej fazie chodu.

  

• Nieprawidłowe unoszenie pięty

  Zwykle pięta protetyczna unosi się wyżej niż pięta zdrowa (Rycina 48.). Można jednak zaobserwować również zjawisko odwrotne, tzn. pięta protetyczna unosi się mniej niż pięta zdrowa.

  RN3cAZFaa4fkk

  Grafika przedstawiająca pacjenta z protezą kończyny dolnej w trakcie chodu. Pacjent unosi piętę protezy zbyt wysoko za siebie.

  

• Nierówna długość kroków

  Długość wykroku (odległości między kolejnymi pozycjami stopy zdrowej i stopy protezowej) wykonanego protezą różni się może od długości kroku wykonanego zdrową nogą. Dochodzi do tego, gdy pojawia się:

  1. Ból lub niepewność powodujące, że osoba po amputacji szybko przenosi ciężar ciała z protezy na zdrową nogę. W tym celu wykonuje krótki, szybki wykrok zdrową nogą.

  2. Przykurcz zgięciowy stawu biodrowego lub niewystarczające zgięcie panewki. Każde ograniczenie wyprostu w stawie biodrowym kikuta musi być odzwierciedlone krótszą długością wykroku po stronie zdrowej.

  3. Zbyt luźna proteza.

• Nierówna długość kroków

  Pogłębienie lordozy lędźwiowej związane jest z fazą podporu protezy, a tułów może pochylić się do tyłu (Rycina 49.). Wynika to:

  1. Z przykurczu zgięciowego stawu biodrowego. Miednica ma tendencję do pochylania się w dół i do przodu, ponieważ środek ciężkości znajduje się przed punktem podparcia. Przykurcz stawu biodrowego pogarsza tendencję miednicy do pochylania się do przodu, ponieważ skrócone mięśnie zginaczy stawu biodrowego wywierają nacisk na miednicę w dół i do przodu, gdy udo znajduje się na granicy zakresu wyprostu.

  2. Ze słabych prostowników stawu biodrowego. Prostowniki pomagają zmniejszyć tendencję miednicy do pochylania się do przodu. Kiedy ta siła ograniczająca zostanie utracona, wynikające z tego pochylenie miednicy do przodu i kompensacyjne wygięcie tułowia do tyłu powoduje zwiększoną lordozę.

  3. Ze słabych mięśni brzucha. Mięśnie brzucha ograniczają pochylanie się miednicy do przodu. Jeśli mięśnie brzucha są słabe, część tego ograniczenia zostaje utracona, a osoba po amputacji będzie wykazywać pogłębioną lordozę lędźwiową.

  R1XRmqfOK0Q2m

  Grafika przedstawiająca pacjenta z protezą kończyny dolnej w trakcie chodu. Podczas stawania na protezie pacjent jest nienaturalnie pochylony do przodu.

  

Powrót do spisu treściD1DYYJw4mPowrót do spisu treści