I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
5) charakteryzuje pozostałe środki wyrazu artystycznego, takie jak: linia, plama, faktura; wykorzystuje wskazane środki w działaniach plastycznych (kompozycjach z wyobraźni i transpozycji natury);
6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
1) w zadaniach plastycznych interpretuje obserwowane przedmioty, motywy i zjawiska, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem; w wyższych klasach podejmuje również próby rysunkowego studium z natury;
2) wyraża w pracach plastycznych uczucia i emocje wobec rzeczywistości, a także płynące z inspiracji muzycznych czy literackich (impresja i ekspresja); rysuje, maluje, ilustruje zjawiska i wydarzenia realne i wyobrażone (także w korelacji z innymi przedmiotami);
6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych).
Nauczysz się
wymieniać podstawowe informacje z zakresu historii powstania pisma;
odróżniać litery szeryfowe, bezszeryfowe i akcydensowe;
grupować wyrazy z uwzględnieniem kryteriów: majuskuły, minuskuły, kursywa;
analizować znaczenie liter i słów jako tematu w sztuce;
projektować własne litery (szeryfowe lub akcydensowe), krój określonej rodziny liter oraz projektowanie litery oddające charakter danego obiektu.
Od piktogramu do litery – tworzymy kompozycję literniczą
Ludzie używali pisma już 3000 lat p.n.e. Początkowo nie stosowali jednak liter, lecz symbole – piktogramyPiktogrampiktogramy. Tak powstało pismo obrazkowe, czyli piktograficzne, którego przykładem są np. egipskie hieroglifyHieroglifhieroglify czy sumeryjskie pismo klinowePismo klinowepismo klinowe.
R349kY7eWLCcM1
classicmobile
Ćwiczenie 1
Rgkc28ZSOdMml1
static
Ćwiczenie 1
Przyjrzyj się niżej zamieszczonym hieroglifom i odczytaj ich znaczenie. Poniżej polecenia znajdują się ilustracje oraz szare pola, w których należy umieścić elementy z poprawnymi odpowiedziami. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Odpowiedzi: A - serce B - ptak C - tkanina D - na górze E - byk F - na dole G - zboże
1‑E 2‑G 3‑C 4‑A 5‑B 6‑D 7‑F
Zobacz także
Inna wersja zadania
RjWygJc2FY4z8me09cb74f071cf194_00000000000161
Piktogramy stosowane są także w czasach nam współczesnych. Stanowią element języka wizualnego – zastępując słowo pisane elementem graficznym. Piktogramy zwiększają czytelność przekazu oraz omijają barierę językową.
classicmobile
Ćwiczenie 2
RnimV8BqY5civ1
static
Ćwiczenie 2
W którym kierunku się udasz, wybierając trasę bez schodów?
RYkGi1NyBYiGb1
A - w prawo B - w lewo
B
Pismo alfabetyczne, w którym poszczególne głoski oznaczano literami, wymyślili Fenicjanie ok 1050 r. p.n.e. Alfabet fenicki dał początek wszystkim alfabetom stosowanym obecnie w Europie. Natomiast alfabet polski oparty jest na alfabecie łacińskim – stosowanym przez Rzymian od VII wieku p.n.e.
Dawniej litery pisano ręcznie drewnianym patykiem, gęsim piórem, później stalówką. Kaligrafia to sztuka starannego, pięknego pisania ręcznego, która dawniej była podstawowym przedmiotem w szkole.
W średniowieczu osoba, która trudniła się ręcznym kopiowaniem ksiąg lub dokumentów nazywana była skrybą. W późniejszym okresie nazywano tak również urzędowych pisarzy (sekretarzy). W średniowieczu pismo często zdobione było rozbudowanymi kompozycjami dekoracyjnymi. Tak powstawały księgi ozdobione iluminacjamiIluminacjailuminacjami, np. inicjałem. Obejrzyj zamieszczoną poniżej ilustrację.
Polecenie 1
Aby dowiedzieć się co oznacza inicjał kliknij w punkt umieszczony na ilustracji.
R18wv3yNMPcrE1
classicmobile
Ćwiczenie 3
R1cEnIvILnUEK1
static
Ćwiczenie 3
Przyjrzyj się zamieszczonym niżej ozdobnym inicjałom i rozpoznaj, jaką literę ilustrują.
Odpowiedzi: A - litera W B - litera U C - litera N
1‑B 2‑C 3‑A
Zobacz także
Inna wersja zadania
R1GJtTUZCAt9lme09cb74f071cf194_00000000000171
W XV w. drukarz Johannes Gutenberg wynalazł urządzenie do odlewania czcionekCzcionkaczcionek i zastosował tekst drukowany. Od tego czasu zaczęła się rozwijać typografia, która zajmuje się graficzną reprezentacją znaków pisarskichZnaki pisarskieznaków pisarskich i układaniem z nich całych tekstów. Dział grafiki użytkowej, który zajmuje się projektowaniem liter – tworzeniem ich krojów, często o unikalnym wyglądzie, to liternictwo.
Uwzględniając podział kroju liter pod kątem ich stylu, wyodrębnić można litery bezszeryfowe, szeryfowe i akcydensowe.
me09cb74f071cf194_0000000000016
me09cb74f071cf194_0000000000016
Przyjrzyj się niżej zamieszczonym hieroglifom i odczytaj ich znaczenie. Poniżej polecenia znajdują się ilustracje oraz szare pola, w których należy umieścić elementy z poprawnymi odpowiedziami. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Odpowiedzi: A - litera N B - litera W C - litera U
Rozwiązanie: 1‑C 2‑A 3‑B
Szeryfy
SzeryfySzeryf (zacios)Szeryfy, zwane też zaciosami, to elementy dekoracyjne stanowiące poprzeczne lub ukośne zakończenia kresek głównych liter. Pismo bezszeryfowe pozbawione jest ozdobnych szeryfów, a jego końcówki znaków są proste. Przykładem takiego pisma są m.in. Arial, Verdana, Trebuchet MS, Helvetica, Futura.
Przyjrzyj się zamieszczonym poniżej ilustracjom, zwracając szczególną uwagę na krój pisma (szeryfowego lub bezszeryfowego). Klikając w ilustracje otrzymasz informację jaki krój pisma został w niej wykorzystany.
R10CRiiblQA741
Rrg8EEpEayGKS
Rl6EEwFfIvzB71
classicmobile
Ćwiczenie 4
RInu1ocV5jPhc1
static
Ćwiczenie 4
Przyjrzyj się przedstawionym niżej literom i zaznacz te z nich, które posiadają szeryfy.
RgJx41SaNWf0W1
B
C
E
G
J
L
Litery akcydensowe to litery ozdobne lub o nietypowym kroju, które szczególnie zwracają uwagę. Wybierane są do składania nagłówków, tytułów, mogą również służyć do stworzenia inicjału.
Polecenie 2
Przyjrzyj się winietomWinietawinietom XIX‑wiecznych czasopism, w których użyto pisma akcydensowego.
R13tb0ENIe31i1
RiKndZ5QPPvMD1
Polecenie 3
Pismo o nietypowym kroju często używają graficy komputerowi. W poniższej galerii przedstawiono ilustracje, na których użyto pismo akcydensowe. Przyjrzyj się uważnie zdjęciom, a następnie rozwiąż zadanie nr 5.
R3oKcL3RKXlMi1
RSX5yMX2hcL5q1
classicmobile
Ćwiczenie 5
RNorgJN6Jj2lL1
static
Ćwiczenie 5
Przyjrzyj się okładkom książek, zwracając szczególną uwagę na graficzny zapis tytułu. Zaznacz tę okładkę, na której tytuł napisano pismem akcydensowym.
RBUgN0eaysoNG1
C
classicmobile
Ćwiczenie 6
RG97gbhyzyXZw1
static
Ćwiczenie 6
Przyporządkuj odpowiedni rodzaj liter do nazwy czcionki.
Pytania: ALGERIAN ................ Arial ................ Bauhaus 93 ................ Calibri ................ times new roman ................
Odpowiedzi: A - litery akcydensowe B - litery bezszeryfowe C - litery bezszeryfowe D - litery szeryfowe E - litery akcydensowe
1‑A,E 2‑B,C 3‑A,E 4‑B,C 5‑D
Zobacz także
Inna wersja zadania
RRJdHzOxGmgJome09cb74f071cf194_00000000000181
Ćwiczenie 7
Polecenie 4
Przy pomocy poniższego narzędzia do edycji grafiki online, narysuj kilka przykładów liter szeryfowych lub akcydensowych.
R1WeXxTCzczJ71
me09cb74f071cf194_0000000000018
me09cb74f071cf194_0000000000018
Przyporządkuj odpowiedni rodzaj liter do nazwy czcionki.
Pytania: ALGERIAN ................ Arial ................ Bauhaus 93 ................ Calibri ................ times new roman ................
Odpowiedzi: A - litery szeryfowe B - litery akcydensowe C - litery akcydensowe D - litery bezszeryfowe E - litery bezszeryfowe
Rozwiązanie: 1‑B,C 2‑D,E 3‑B,C 4‑D,E 5‑A
me09cb74f071cf194_0000000000227
Fonty
Zestaw czcionek danego kroju, o określonych, wspólnych cechach graficznych, takich jak: styl, proporcja czy układ, nazywamy fontemFontfontem. Pojedynczy znak fontu to glifGlifglif. Na zdjęciu niżej przedstawiono font, którego glify złożone zostały ze spinaczy biurowych.
R1WvkUoz9VWcQ1
Poniżej zaprezentowano dwa plakaty, na których tytuły zostały napisane przy użyciu różnych czcionek. Na pierwszym plakacie autorstwa Piotra Florianowicza wyraźnie wyróżniają się dwa różne kroje białej i czarnej czcionki tekstu. Na drugim plakacie dwie pierwsze linijki tekstu zostały napisane za pomocą czcionki złożonej z liter bezszeryfowych, natomiast w trzeciej i czwartej linijce użyto liter akcydensowych. Przyjrzyj się uważnie poniższym ilustracjom zwracając szczególną uwagę na różnice pomiędzy wykorzystanymi fontami.
R130u0dAi4aX31
RN6EFBjksJlxw1
Z liter o określonym stylu można napisać słowo powiązane znaczeniowo z wybranym krojem czcionki, tak jak na poniższych przykładach, gdzie słowo BOOKS (z ang. książki) zostało napisane przy zastosowaniu charakterystycznego dla tego wyrazu desenia – w postaci zdjęcia regału wypełnionego książkami natomiast słówko BREAK (z ang. rozbicie) liter utworzonych z potłuczonego szkła.
R1XttN8qxTbY71
R1WQJaEdTWZK21
Polecenie 5
Zaprojektuj krój określonej rodziny liter, np. liter owocowych, liściastych czy narzędziowych. Następnie napisz wybrane słowo powiązane znaczeniowo z krojem czcionki, tak jak na wcześniejszych przykładach.
R1WeXxTCzczJ71
Litery mogą także oddawać charakter danego obiektu, kojarzyć się z różnymi uczuciami i stanami, np. z czymś miłym lub nieprzyjemnym, spokojnym lub energicznym, mogą sprawiać wrażenie zimnych lub gorących.
RLKa013b4Ktxm1
R1TneDOH0YwMN1
R1eu2nfvX7qz51
Polecenie 6
Zaprojektuj litery, z których ułożysz swoje imię. Postaraj się, by oddawały one (za pomocą kształtu koloru czy ozdobników) wybraną cechę Twojego charakteru.
R1WeXxTCzczJ71
me09cb74f071cf194_0000000000266
Majuskuły i minuskuły
W liternictwie wielkie litery określa się mianem majuskułyMajuskułymajuskuły, natomiast małe – minuskułyMinuskułyminuskuły. Litery pochyłe nazywane są kursywąKursywakursywą. Przeanalizuj poniższe przykłady pochodzące z książki z 1934 roku dedykowanej liternikomLiternikliternikom, a następnie rozwiąż zadanie nr 7.
RbEQkp7aP9N1j1
RzUI3EIMlpUsl1
R1ClklOunKCxq1
RFEX4sUPCc8bM1
classicmobile
Ćwiczenie 8
RFhvLtUxBS6eA1
Odpowiedz na pytanie. Jak nazywa się artysta grafik zajmujący się projektowaniem liter, krojów pisma, napisów. Możliwe odpowiedzi: 1. drukarz, 2. liternik, 3. krajacz, 4. grafoman.
Odpowiedz na pytanie. Jak nazywa się artysta grafik zajmujący się projektowaniem liter, krojów pisma, napisów. Możliwe odpowiedzi: 1. drukarz, 2. liternik, 3. krajacz, 4. grafoman.
Grupa 1 - majuskuły i kursywa Grupa 2 - minuskuły i kursywa Grupa 3 - majuskuły Grupa 4 - minuskuły
A - BURAK B - PAPRYKA C - CZEREŚNIA D - OGÓREK E - cebula F - truskawka G - kalarepa H - ziemniak I - RZODKIEWKA J - ananas
Grupa 1 : A,D
Grupa 2 : E,G,J
Grupa 3 : B,C,I
Grupa 4 : F,H
Zobacz także
Inna wersja zadania
R1WC2Vzhyy97Eme09cb74f071cf194_00000000000191
Ćwiczenie 9
Dla osiągnięcia lepszego efektu artystycznego lub wyeksponowania pewnych informacji artyści często używają naprzemiennie minuskuły jak i majuskuły. Zobacz przykłady w niżej zamieszczonej galerii.
Joanna Bebarska, tworząc rzeźbę Sator... w stalową ramę wkomponowała litery o oryginalnym, ozdobnym kroju czcionki, składające się na słowa: Sator arepo tenet opera rotas, co oznacza: Siewca Arepo z trudem wstrzymuje koła. Jest to znany z historii magiczny kwadrat, w którym bez względu na kierunek czytania (od tyłu, od prawej do lewej, od lewej do prawej) zawsze otrzymujemy te same zdania. Przyjrzyj się zamieszczonej powyżej reprodukcji tego dzieła.
classicmobile
Ćwiczenie 10
R1RYKkRVv2ApR1
static
Ćwiczenie 10
Przyjrzyj się uważnie poniższej ilustracji, gdzie artystka w stalową ramę umieściła w trzech rzędach i trzech kolumnach cyfry od 1 do 9, tworząc w ten sposób matematyczny „magiczny kwadrat”. Spróbuj rozpoznać poszczególne cyfry w rzędach lub kolumnach i zaznacz prawidłową wartość sumy trzech liczb, uwzględniając fakt, iż suma w poszczególnych kolumnach lub rzędach lub po przekątnych jest taka sama.
RgqulQRzlRkeJ1
A - 12 B - 15 C - 18
B
Polecenie 7
W poniższej galerii umieszczono przykładowe ilustracje, w których litera bądź całe słowo jest tematem sztuki. Przyjrzyj się dokładnie.
R1P0DTMnSyNBg1
Ru7wKLvQqRAbR1
RudGX2HU7hJ7i1
RLM51w5aCQWRG1
Liternictwo pojawia się w grafikach, rysunkach i malarstwie. Poniżej przedstawiono przykłady dzieł, w których autor używa zarówno litery, cyfry, znaki, linie i symbole, które nakładają się wzajemnie, tworząc nietypową kompozycję plastyczną. W tego typu dziełach litera przestaje być znakiem pisarskim i staje się elementem plastycznym. Przyjrzyj się reprodukcjom dzieł w poniższej galerii.
R1dJFsNavUyE11
RBezzxRt1u32y1
R1IdnzAtdrnKD1
me09cb74f071cf194_0000000000322
Graffiti
Pismo wykorzystujące nietypowe, autorskie liternictwo jest bardzo charakterystyczne dla graffiti. Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się z e‑materiału Sztuka przestrzeni społecznej - graffiti jako sztuka ulicyme09cb74f071cf194_0000000000020Sztuka przestrzeni społecznej - graffiti jako sztuka ulicy.
Rrv7QgzFk67Xj1
classicmobile
Ćwiczenie 11
R1ZgLOHFieK2E1
static
Ćwiczenie 11
Przyjrzyj się uważnie poniższej ilustracji i odczytaj słowo, które zostało namalowane.
R15NVpOY4bWhc1
A - GLIF B - SZERYF C - FONT
C
me09cb74f071cf194_0000000000020
Więcej o graffiti dowiesz się w lekcji Sztuka przestrzeni społecznej — graffiti jako sztuka
me09cb74f071cf194_0000000000368
Słownik pojęć
Czcionka
Czcionka
klocek z literą lub innym znakiem służący do tworzenia odbitek w druku; także krój pisma, czyli zestaw zaprojektowanych pod względem kształtu i wielkości liter w alfabecie.
Font
Font
zestaw czcionek danego kroju pisma drukarskiego o określonych, wspólnych cechach graficznych, takich jak: styl, proporcja czy układ, najczęściej zapisany w postaci cyfrowej i używany w programach komputerowych.
Glif
Glif
podstawowa jednostka graficzna w typografii, którą stanowi znak będący odzwierciedleniem litery bądź znaku interpunkcyjnego.
Hieroglif
Hieroglif
nazwa znaku pisma obrazkowego najwcześniejszego rodzaju pisma starożytnego Egiptu
Iluminacja
Iluminacja
zdobnictwo ręcznie pisanych średniowiecznych manuskryptów, najczęściej w postaci inicjału, rysunku, bordiury z ornamentem.
Krój pisma
Krój pisma
zestaw zaprojektowanych pod względem kształtu i wielkości liter w alfabecie i powiązanych z nimi znaków, grupowany pod wspólną nazwą, np. Arial, Arial Black, Arial Unicode MS.
Kursywa
Kursywa
pochyłe pismo drukarskie.
Liternik
Liternik
artysta grafik zajmujący się projektowaniem liter, krojów pisma, napisów.
Majuskuły
Majuskuły
wielkie litery alfabetu.
Minuskuły
Minuskuły
małe litery alfabetu.
Piktogram
Piktogram
jednoznaczny znak informacyjny przedstawiający dane pojęcie za pomocą obrazka.
Pismo klinowe
Pismo klinowe
jedna z najstarszych na świecie odmian pisma, którego znaki w kształcie gwoździ i klinów odciskane były na glinianych tabliczkach.
Szeryf (zacios)
Szeryf (zacios)
poprzeczne lub ukośne zakończenie kresek tworzących litery.
Winieta
Winieta
pasek tytułowy czasopisma.
Znaki pisarskie
Znaki pisarskie
znaki graficzne stanowiące pismo; ciąg znaków pisarskich buduje zdania, a te powiązane ze sobą treściowo tworzą tekst.