Ojciec marnotrawnego syna
Na pewno pamiętasz z wcześniejszych lekcji, że przypowieść (parabola) to gatunek literacki o charakterze moralistycznym. Zwykle jest to krótki utwór narracyjny, w którym prosta fabuła stanowi pretekst do przedstawienia zasad, jakimi powinniśmy kierować się w życiu. Ta bardzo obrazowa forma nauczania jest stosowana do dziś, ale najsłynniejsze przypowieści znajdują się w Biblii, a zwłaszcza w Ewangelii.
Przypomnij sobie dwie lub trzy przypowieści Jezusa.
Historia marnotrawnego syna
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Interpretacja aktorska Przypowieści o synu marnotrawnym w wykonaniu Wiesława Komasy, aktora i profesora Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie Interpretacja aktorska Przypowieści o synu marnotrawnym w wykonaniu Wiesława Komasy, aktora i profesora Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie Źródło: Scholaris.pl.
Mówiliśmy już o kilku przypowieściach (zob. lekcja Jak można (nie) zrozumieć nauki Jezusa? Przypowieści ewangeliczne). Przypomnijcie jedną z nich.
O dwóch potomkach opowiadał Jezus w jednej z najsłynniejszych paraboli, czyli w przypowieści o synu marnotrawnym. Oto jej treść.
Przypowieść o synu marnotrawnym. Ewangelia wg św. Łukasza rozdz. 15, w. 11---32(11) Powiedział też: Pewien człowiek miał dwóch synów. (12) Młodszy z nich rzekł do ojca: Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przypada. Podzielił więc majątek między nich. (13) Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swój majątek, żyjąc rozrzutnie. (14) A gdy wszystko wydał, nastał ciężki głód w owej krainie i on sam zaczął cierpieć niedostatek. (15) Poszedł i przystał do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, żeby pasł świnie. (16) Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, którymi żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. (17) Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę. (18) Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie; (19) już nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mię choćby jednym z najemników. (20) Wybrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. (21) A syn rzekł do niego: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem. (22) Lecz ojciec rzekł do swoich sług: Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi. (23) Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie: będziemy ucztować i bawić się, (24) ponieważ ten mój syn był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się. I zaczęli się bawić. (25) Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. (26) Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. (27) Ten mu rzekł: Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego. (28) Na to rozgniewał się i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. (29) Lecz on odpowiedział ojcu: Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twojego rozkazu; ale mnie nie dałeś nigdy koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi. (30) Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę. (31) Lecz on mu odpowiedział: Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. (32) A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się.
Przypowieść o synu marnotrawnym. Ewangelia wg św. Łukasza rozdz. 15, w. 11–32, [w:] , Biblia Tysiąclecia, tłum. o. Walenty Prokulski SI, Poznań 1983.
Po przeczytaniu powyższego tekstu wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:
Wskaż cechy tekstu dowodzące, że historia o synu marnotrawnym jest przypowieścią.
Tę historię można podzielić na kilka części. Nadaj tytuły wydzielonym przez siebie częściom.
Wskaż powody, które skłoniły jednego z synów do opuszczenia rodzinnego domu.
Który fragment przypowieści można potraktować jako punkt zwrotny w historii syna? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Jak oceniasz fakt, że ojciec posłuchał prośby syna o wydanie mu części majątku? (Pomocą może być tekst zamieszczony w Kontekstach nr 1).
Czy dostrzegasz uzasadnienie dla takiej właśnie kolejności wydarzeń? O czym ona świadczy?
Dlaczego zwierzę, z którym miał do czynienia marnotrawny syn, to świnia? Czy historia zmieniłaby wymowę, gdyby syn wypasał owce?
W kulturze żydowskiej baranek czy owca kojarzą się pozytywnie (baranka składa się przecież w ofierze Bogu, a Jezus samego siebie tak nazywał). Świnia natomiast jest uważana za zwierzę nieczyste – do dziś religijni Żydzi nie jedzą wieprzowiny.
Zob. też Konteksty nr 2.
Przyjrzyj się twarzom słuchaczy przedstawionych na rycinie. Co one wyrażają?
Skrucha i przebaczenie... (I)
Wykonaj następujące polecenia:
Układając sobie przemowę do ojca, syn deklaruje, że chciałby zostać jego najemnikiem – człowiekiem wynajmującym się do ciężkich prac za określoną zapłatą… Wyjaśnij, dlaczego nie mówi, że chciałby na powrót stać się jego synem.
Wskaż, co poza majątkiem stracił syn marnotrawny.
- Bliskość ojca i brata
- Miłość dziewczyny
- Możliwość ukończenia szkoły
- Udział w ważnym koncercie
- Dom rodzinny
- Stanowisko w urzędzie
Określ, co o relacjach ojca z synem można sądzić ze zdania rozpoczynającego się od słów: „A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec […]”.
Wyjaśnij, jakie znaczenie miały prezenty, które ojciec dał marnotrawnemu synowi, a były to kolejno: najlepsza szata, pierścień i sandały.
„Ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się” – napisz własnymi słowami, jak rozumiesz słowa wypowiedziane przez ojca.
Przywołaj argumenty drugiego z synów, że ojciec postępuje niesprawiedliwie.
W parach przedyskutujcie kwestię, czy ojciec rzeczywiście był niesprawiedliwy. Sformułujcie argumenty za postępowaniem ojca i argumenty przeciwko niemu:
Argumenty usprawiedliwiające postępowanie ojca:
Argumenty przeciwko postępowaniu ojca:
Choć Jezus nie wyjaśnił tej przypowieści, jej wymowa wydaje się oczywista. Podaj swoje wytłumaczenie przypowieści.
Kim jest ojciec, syn oraz syn marnotrawny w interpretacji religijnej?
człowiek wierny Bogu, człowiek, który odrzucił Boga, ale się nawrócił, Bóg
| ojciec | |
| syn | |
| syn marnotrawny |
Kim jest ojciec, syn oraz syn marnotrawny w interpretacji niereligijnej?
ktoś, kto nie porzucił bliskiej osoby, ktoś, kto najpierw porzucił (zdradził) bliskiego, ale później wrócił do niego, np. ktoś bliski (rodzina, przyjaciel itp.)
| ojciec | |
| syn | |
| syn marnotrawny |
Skrucha i przebaczenie... (II)
Przyjrzyj się obrazowi Jacka Malczewskiego Powrót syna marnotrawnego, a potem wykonaj następujące polecenia:
Czy ukazana scena opowiada biblijną historię? Uzasadnij swoją opinię.
Wyjaśnij, jak rozumiesz frazeologizm: syn marnotrawny. Odpowiedź zapisz w zeszycie.
Zapisz kilka wyrazów bliskoznacznych do słowa „marnotrawić”.
Przyjrzyj się obrazowi Hieronima Boscha Wędrowiec, znanemu też pod tytułem Syn marnotrawny, a następnie odpowiedz na pytanie:
Która z wersji tytułu wydaje ci się trafniejsza? Uzasadnij odpowiedź.
Różne oblicza przypowieści
Dzieje ChrystusaWedle prawa żydowskiego dziedzictwo po śmierci ojca bywało dzielone między synów, a najstarszy dostawał część podwójną razem z obowiązkiem utrzymywania matki i niezamężnych sióstr; ale przed śmiercią ojca synowie nie mieli prawa do niczego. Ten więc młodszy syn żądający swej części przekracza swe uprawnienia.
Henri Daniel-Rops, Dzieje Chrystusa, tłum. Zofia Starowieyska-Morstinowa, Warszawa 1987, s. 276.
Królestwo Boże w przypowieściach„Przeklęty człowiek, który hoduje świnie” – mówi TalmudTalmud. Do dziś dnia u Żydów i mahometan panuje przekonanie, że pasanie trzody chlewnej jest przekleństwem. „Strąki”, o których tu mowa, należą do rośliny zwanej fachowo Ceratonia siliqua, po arabsku karrûb. U nas nazywa się je „chlebem świętojańskim”; a uchodzą za przysmak kupowany tylko w „Delikatesach”. Na Bliskim Wschodzie – nadal karmi się nimi nierogaciznę. Dno degradacji syna marnotrawnego polega na tym, że traktowany przez właściciela gorzej niż trzoda chlewna, musi kraść świniom strąki, „których nikt mu nie dawał”.
Augustyn Jankowski, Królestwo Boże w przypowieściach, Niepokalanów 1992, s. 117.
Przypowieść o ojcuKiedy się starasz zapomnieć
pamiętakiedy nie możesz zasnąć
czeka aż się obudziszkiedy nie myślisz wracać
wygląda ciebiekiedy nie widzisz wyjścia
każe otwierać wrotakiedy umierasz z głodu
poleca nakrywać stołykiedy się kulisz w łachmanie
wybiera dla ciebie szatęgdy mówisz wstanę i pójdę
rusza naprzeciwgdy trzesz oczy jak suche kamienie
płacze nad tobąkiedy nie śmiesz wyciągnąć ręki
oplatają cię jego ramionagdy twój brat wypomni żeś odszedł
odpowie że właśnie wróciłeśJanusz Stanisław Pasierb, Przypowieść o ojcu, [w:] tegoż, Rzeczy ostatnie i inne wiersze. Things ultimate and other poems, tłum. Charles Lambert, Pelplin 2001, s. 9.
Przeczytaj wyżej cytowany wiersz XX‑wiecznego polskiego poety (księdza) Janusza Stanisława Pasierba i odpowiedz na pytania:
Dlaczego w tytule utworu wyeksponowano nie syna, lecz ojca?
W których fragmentach wiersza dostrzegasz związki z biblijną przypowieścią o synu marnotrawnym?
Czy użycie w tytule wiersza słowa „przypowieść” jest określeniem przynależności do gatunku? Jakie cechy tego gatunku dostrzegasz w wierszu?
Przyjrzyj się budowie poszczególnych zwrotek. Jaka jest główna zasada konstrukcyjna każdej z nich?
Zadaniowo
Przygotuj się do dyskusji na temat: „Czy rodzice powinni zawsze przebaczać swemu dziecku?”.
Ułóż przemowę syna marnotrawnego do starszego brata, za pomocą której uspokoisz jego gniew.
Przyjrzyj się dwóm obrazom: RembrandtaRembrandta Powrót syna marnotrawnego oraz Jacques’a‑Josepha Tissota Powrót syna marnotrawnego. Następnie opisz jeden z nich, przywołując odpowiednie cytaty z przypowieści.
Przyjrzyj się obrazowi Historia syna marnotrawnego Fransa Franckena II, flamandzkiego malarza z przełomu XVI i XVII wieku. Następnie dopasuj do poszczególnych części obrazu odpowiedni fragment przypowieści.
Wyobraź sobie, że masz okazję być uczestnikiem kolacji, którą jedzą ojciec i ten z synów, który nie opuścił domu. Napisz opowiadanie zawierające dialog między nimi na temat nieobecnego syna marnotrawnego, a także opis wyglądu postaci, stołu (potraw) i całego pomieszczenia.