Wyrazu styl używamy w różnych znaczeniach. Odnosimy go do sposobu postępowania, zachowywania się, myślenia, wiążemy z cechami charakterystycznymi dla sztuki jakiejś epoki lub jakiegoś regionu. Wyraz styl stosowany jest również w nauce o języku, czyli w językoznawstwie.

Style językowe i ich cechy

Osoby, które znają tylko jeden język, nawet w codziennych sytuacjach posługują się kilkoma jego odmianami, w tym różnymi stylami, czyli sposobami językowego ukształtowania tekstu. W odmienny sposób budujemy zdania i używamy innych słów w rozmowie z rodzicami, z koleżanką, z nauczycielem czy z pracownikiem urzędu. Specyficznie kształtowane są też wypowiedzi literackie, publicystyczne lub teksty biblijne. Inaczej porozumiewamy się w sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych. Możemy więc powiedzieć, że język polski, podobnie jak inne języki, jest zróżnicowany stylistycznie. Nie oznacza to jednak, że możemy łączyć dowolne style w jednej wypowiedzi. Mając do wyboru różne style polszczyzny, powinniśmy się orientować, którego z nich użyć w konkretnej sytuacji.

Poszczególne style (naukowy, urzędowy, artystyczny, potoczny, publicystyczny, biblijny) różnią się słownictwem i środkami gramatycznymi. Na przykład w stylu naukowym używa się zdań wielokrotnie złożonych, wyrażeń porządkujących wypowiedź (m.in. „po pierwsze”, „przejdźmy do”, „podsumowując”) oraz wyrazów wskazujących na relacje („zatem”, „z kolei”, „jednak”, „również”). W stylu potocznym często występują zdania urwane, eliptyczne (czyli takie, w których pominięty jest jakiś wyraz, najczęściej czasownik). Styl urzędowy cechują konstrukcje bezosobowe (np. „postanawia się”, „odwołano”) i wskazujące na obowiązek, pozwolenie lub zakaz („jest obowiązany”, „jest dozwolone”, „zakazuje się”). Specjalną nazwę mają też słowa i wyrażenia charakterystyczne dla danego stylu: dla potocznego są to kolokwializmy („kobitka”, „zbaranieć”, „dycha” ‘dziesięć’), dla urzędowego – kancelaryzmy („awizo”, „zakazuje się”, „uiścić opłatę”), dla naukowego – terminy („derywacja”, „akomodacja”), a dla artystycznego – poetyzmy („smętny”, „dumać”, „niebiosa”). Można zatem powiedzieć, że style są zakorzenione w powtarzalnych i stałych sytuacjach, które są typowe np. dla urzędów, nauki, religii. Twierdzi się, że najważniejszym dla każdego człowieka stylem jest ten, który poznaje najwcześniej, a więc styl potoczny. Wszystkie pozostałe są wtórne wobec niego. Specyficzne cechy ma też styl biblijny, a więc styl, którym napisano Pismo Święte. Charakteryzuje go specjalne słownictwo (np. „miłosierdzie”, „grzech”, „łaska”), utarte połączenia językowe, czyli frazeologizmy („zakazany owoc”, „arka Noego”), a także słownictwo podniosłe i archaiczne (dawne), np. „miłować”, „niewiasta”, „albowiem”, „zaprawdę”.

Zadaniowo