Ostrzeganie i alarmowanie
Jednym z najistotniejszych elementów w systemie bezpieczeństwa każdego państwa jest system ostrzegania i alarmowania ludności o zagrożeniu. Jak
on działa? W jaki sposób należy się zachować po usłyszeniu alarmu? Jak brzmią sygnały alarmowe? Kto i gdzie je ogłasza? Wszystkiego dowiesz się z tego materiału.
Zastanów się lub odszukaj przykładowe zagrożenia czasu pokoju, kryzysu i wojny. Znajdź w dostępnych Ci materiałach zadania i znaczenie obrony cywilnej oraz ochrony ludności, a także podstawowe wiadomości dotyczące zarządzania kryzysowego. Możesz skorzystać m.in. z następujących e‑materiałów:
1. Zadania obrony cywilnej i ochrona ludnościZadania obrony cywilnej i ochrona ludności.
2. Kiedy mamy do czynienia z sytuacją kryzysową ?Kiedy mamy do czynienia z sytuacją kryzysową ?
wyjaśniać pojęcia związane z powiadamianiem, ostrzeganiem i alarmowaniem,
opisywać strukturę i funkcjonowanie Krajowego Systemu Wykrywania Skażeń i Alarmowania,
rozróżniać sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze,
wymieniać zasady zachowania się po usłyszeniu alarmu oraz komunikatu ostrzegawczego.
1. Powiadamianie, ostrzeganie i alarmowanie
Podstawowym dokumentem prawodawstwa Rzeczypospolitej Polskiej, odnoszącym się do systemu wykrywania skażeń i alarmowania, jest Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie systemów wykrywania skażeń i powiadamiania o ich wystąpieniu oraz właściwości organów w tych sprawach z 7 stycznia 2013 r. Określa ono nie tylko funkcjonowanie omawianego systemu, ale także definiuje najważniejsze pojęcia (czynności), których poznanie jest niezbędne do zrozumienia działania Krajowego Systemu Wykrywania Skażeń i Alarmowania (KSWSiA). Pojęcia
te przedstawiono w aplikacji poniżej.
Podstawowe pojęcia związane z KSWSiA
Alarm: sygnał informujący o skażeniu lub sytuacji kryzysowej, które zaistniały na skutek katastrofy naturalnej, awarii technicznej, działań terrorystycznych, zagrożenia wojennego lub wojny.
Alarmowanie: przekazanie sygnału do władz, służb i ludności, na danym terenie, informującego o zagrożeniu skażeniem, skażeniu lub o sytuacji kryzysowej, które zaistniały na skutek katastrofy naturalnej, awarii technicznej, działań terrorystycznych, zagrożenia wojennego lub wojny.
Monitoring skażeń: systematyczna obserwacja prowadzona w celu wykrywania uwolnionych do środowiska materiałów powodujących skażenie lub w celu stwierdzenia zmian stopnia tego skażenia.
Obserwacja: działania mające na celu wykrycie źródła skażenia, ogniska skażenia, miejsc uwolnienia do środowiska materiałów powodujących skażenie lub stwierdzenie zmian stopnia tego skażenia.
Ostrzeganie: przekazanie komunikatów i informacji uprzedzających o prawdopodobnych zagrożeniach i zalecających podjęcie działań zabezpieczających i ochronnych.
Powiadamianie: przekazanie informacji mających na celu zaalarmowanie władz i ludności o możliwości wystąpienia zagrożenia, o jego wystąpieniu lub ustąpieniu oraz przekazanie informacji dotyczących sposobu postępowania w danym przypadku.
Prognozowanie: ocena rozwoju sytuacji, przewidywanie i przedstawianie możliwych skutków skażenia środowiska naturalnego, powierzchni ciała ludzi lub zwierząt, a także określanie wynikających z tego skutków dla funkcjonowania sfery publicznej i obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa.
Skażenie: zanieczyszczenie środowiska, żywności, pasz oraz powierzchni ciała ludzi lub zwierząt, niebezpiecznymi substancjami i mieszaninami chemicznymi, lub zakaźnymi czynnikami biologicznymi, niezależnie od ich rodzaju i czasu ich oddziaływania.
Zakażenie: skutki skażenia ludzi, zwierząt lub roślin zakaźnymi czynnikami biologicznymi.
2. Krajowy System Wykrywania Skażeń i Alarmowania
Jednolity Krajowy System Wykrywania Skażeń i AlarmowaniaKrajowy System Wykrywania Skażeń i Alarmowania został utworzony w celu zapobiegania skutkom katastrof naturalnych, awarii technicznych lub działań terrorystycznych, mogących spowodować wystąpienie skażeńskażeń chemicznych, biologicznych bądź promieniotwórczych. Dzięki niemu możliwe jest również przeprowadzanie niezbędnych treningów i ćwiczeń. W skład KSWSiA wchodzą systemy: obserwacji, pomiarów, analiz, prognozowania skażeń i powiadamiania o skażeniach. Funkcjonują one lub są uruchamiane w sytuacjach wystąpienia skażeń. Ponadto KSWSiA tworzą również organy i jednostki organizacyjne, które dokonują analizy skażeń i oceny sytuacji oraz opracowują, ogłaszają i wprowadzają działania interwencyjne. Nadzór nad funkcjonowaniem krajowego systemu i funkcje koordynacyjne sprawuje Minister Obrony Narodowej przy pomocy centrum dyspozycyjnego, którego rolę pełni Centralny Ośrodek Analizy Skażeń Sił Zbrojnych.
Zadania jednostek wchodzących w skład krajowego systemu to przede wszystkim:
realizacja sojuszniczych zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej oraz zobowiązań wynikających z ratyfikowanych umów międzynarodowych w zakresie obserwacji i pomiarów skażeń oraz powiadamiania o skażeniach na terytorium RP,
monitorowanie skażeń, ich wykrywanie i rozpoznanie, umożliwiające natychmiastowe stwierdzenie wzrostu poziomu skażeń w odniesieniu do norm krajowych,
ostrzeganie i alarmowanie ludności lub Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej o skażeniach,
opracowywanie ocen eksperckich stanu zagrożenia skażeniami i przygotowywanie zaleceń postępowania ochronnego,
specjalistyczne doradztwo w zakresie ograniczania zasięgu i skutków oddziaływania skażeń,
uruchamianie systemów wykrywania skażeń i alarmowania o skażeniach oraz działań interwencyjnych.
Przygotowaniem do wykonywania wyżej opisanych zadań zajmują się organy i jednostki organizacyjne wchodzące w skład KSWSiA. Wykonują to w szczególności przez:
działania planistyczne (planowanie), organizacyjne i szkoleniowe dotyczące:
aktualizacji danych dotyczących potencjalnych źródeł zagrożenia skażeniami,
doskonalenia procedur podnoszenia gotowości tych systemów,
aktualizacji planów rozmieszczenia punktów wykonujących pomiary skażeń,
doskonalenia sposobów i procedur współdziałania w zakresie monitoringu skażeń, ich prognozowania, rozpoznania i w zakresie oceny sytuacji skażeń,
tworzenia warunków do preferencyjnego przekazywania informacji w systemach wykrywania skażeń i alarmowania o skażeniach;
organizowanie szkoleń i doskonalenie osób funkcyjnych w zakresie:
wiedzy o właściwościach źródeł skażeń,
systemów ochrony przed skażeniami, sposobów dokonywania ich pomiarów,
oceny sytuacji związanych z wystąpieniem skażeń,
usuwania skutków skażeń oraz prawnych rozwiązań,
dotyczących zagadnień ochrony przed skażeniami;
organizowanie oraz prowadzenie ćwiczeń sprawdzających i doskonalących funkcjonowanie tych systemów i procedur.
3. Sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze
W załączniku do wspominanego już rozporządzenia opisano sposoby przekazywania sygnałów alarmowych i komunikatów ostrzegawczych, powszechnie obowiązujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przedstawiono je w aplikacji a następnie tabeli poniżej.
Sposób ogłaszania alarmu
Akustyczny system alarmowy:
Ogłoszenie alarmu: Modulowany dźwięk syreny w okresie trzech minut.
Odwołanie alarmu: Ciągły dźwięk syreny w okresie trzech minut.
Środki masowego przekazu:
Ogłoszenie alarmu: Powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna 'Uwaga! Uwaga! Uwaga! Ogłaszam alarm (podać przyczynę, rodzaj alarmu itp.) dla ...'.
Odwołanie alarmu: Powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna ' Uwaga! Uwaga! Uwaga! Odwołuję alarm (podać przyczynę, rodzaj alarmu itp.) dla ...'.
Wizualny sygnał alarmowy:
Ogłoszenie alarmu: Znak żółty w kształcie trójkąta lub w uzasadnionych przypadkach innej figury geometrycznej.
LP. | Rodzaj komunikatu | Sposób ogłoszenia komunikatu | Sposób odwołania komunikatu |
Za pomocą środków masowego przekazu | Za pomocą środków masowego przekazu | ||
1. | uprzedzenie o zagrożeniu skażeniami | powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: „Uwaga! Uwaga! Osoby znajdujące się na terenie ………………., około godz. ………….. min ………….. może nastąpić skażenie ……………. (podać rodzaj skażenia) w kierunku ………………..(podać kierunek)”. | powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: „Uwaga! Uwaga! Odwołuję uprzedzenie o zagrożeniu ……………….. (podać rodzaj skażenia) dla …………………………..”. |
2. | uprzedzenie o zagrożeniu zakażeniami | Formę i treść komunikatu uprzedzenia o zagrożeniu zakażeniami ustalają organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej | powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: „Uwaga! Uwaga! Odwołuję uprzedzenie o zagrożeniu ………………… (podać rodzaj zakażenia) dla …………………………………..”. |
3. | uprzedzenie o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska | powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: „Informacja o zagrożeniu i sposobie postępowania mieszkańców ……………… (podać rodzaj zagrożenia, spodziewany czas wystąpienia i wytyczne dla mieszkańców)”. | powtarzana trzykrotnie zapowiedź słowna: „Uwaga! Uwaga! Odwołuję uprzedzenie o zagrożeniu …………………… (podać rodzaj klęski) dla …………………………”. |
Decyzje o wprowadzeniu lub ogłoszeniu sygnału alarmowego bądź komunikatu ostrzegawczego, a także o ich odwołaniu, podejmuje właściwy terytorialnie organ administracji publicznej (np. wójt, burmistrz lub prezydent miasta).
Należy pamiętać, że sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze mogą być zastosowane wyłącznie w sytuacji rzeczywistego zagrożenia. Stosowanie ich w ramach treningów i ćwiczeń dotyczących systemów wykrywania i alarmowania
jest możliwe po ogłoszeniu rozpoczęcia treningów lub ćwiczeń przez właściwe, terytorialnie organy administracji publicznej. Musi się to odbyć z 24‑godzinnym wyprzedzeniem, z wykorzystaniem środków masowego przekazu i w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie. Ogłoszenie zawiera także informacje o zakresie i zasięgu terytorialnym prowadzonego treningu lub ćwiczenia.
Opisz sposób ogłaszania komunikatu uprzedzającego o klęskach żywiołowych i zagrożeniach środowiska.
4. Rodzaje urządzeń służących do ostrzegania i powiadamiania
Sygnały alarmowe oraz komunikaty ostrzegawcze są przekazywane z wykorzystaniem środków alarmowych, których przykłady prezentuje poniższa galeria.
W sytuacji kryzysowej należy spodziewać się ALERT‑u RCB z zaleceniami dotyczącymi bezpiecznych zachowań. Informacje o zagrożeniu znajdują się także na stronie www.gov.pl/rcb oraz na profilach RCB w mediach społecznościowych.
Sprawdź, jakie urządzenia stosowane do ogłaszania sygnałów alarmowych i komunikatów ostrzegawczych są wykorzystywane w twojej najbliższej okolicy. Wybierz jedno z nich i je opisz.
5. Zasady postępowania po ogłoszeniu oraz po odwołaniu alarmu lub komunikatu ostrzegawczego
Sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze są przekazywane ludności cywilnej,
aby mogła ona w odpowiedni sposób zareagować na zbliżające się zagrożenie. W związku z tym po ogłoszeniu (a także po odwołaniu) alarmu należy stosować się
do następujących zasad postępowania:
Przede wszystkim nie poddawać się lękowi i panicepanice – stanom naturalnym w sytuacji poczucia zagrożenia i niepewności.
Unikać rozpowszechniania niesprawdzonych informacji, pochodzących z niepewnych źródeł. Korzystać z wiarygodnych źródeł informacji. Obserwować kanały komunikacji administracji państwowej, służb porządkowych i organów bezpieczeństwa państwa.
Ważne jest trzeźwe myślenie oraz nieuleganie presji otoczenia.
W razie ogłoszenia alarmu należy:
przerwać wykonywane czynności,
odpowiednio się ubrać,
wyłączyć wszystkie urządzenia elektryczne (najlepiej głównym wyłącznikiem prądu lub za pomocą bezpieczników), odciąć dopływ gazu (wyłączyć główny zawór), wygasić paleniska w piecach, kuchenkach i kominkach,
zabrać dokumenty osobiste, zapas żywności, indywidualne środki ochrony przed skażeniami, środki opatrunkowe oraz (w miarę potrzeb i możliwości) latarkę elektryczną, koc, odbiornik radiowy (na baterie) itp.,
zamknąć okna i drzwi oraz opuścić dom/mieszkanie,
sprawdzić, czy o alarmie zostali powiadomieni sąsiedzi,
spędzić zwierzęta z pastwisk i wybiegów do pomieszczeń gospodarskich lub ukryć je w zagłębieniach terenu, wąwozach,
pospiesznie udać się do wyznaczonych miejsc ukrycia lub schronów,
zabezpieczyć drogi oddechowe, twarz i skórę oraz unikać kontaktu z pozostawionymi na zewnątrz przedmiotami,
pomóc słabszym, chorym i niepełnosprawnym,
bezwzględnie podporządkować się poleceniom służb ochronnych,
jeżeli to możliwe, śledzić informacje na stronach rządowych (np. Rządowego Centrum Bezpieczeństwa - www.gov.pl/rcb).
Po odwołaniu alarmu należy:
postępować zgodnie z poleceniami wydawanymi przez służby ratownicze,
ostrożnie opuścić schron lub ukrycie, omijając jednocześnie wszelkie podejrzane przedmioty (np. pojemniki, torby) oraz miejsca (np. kałuże, plamy nierozpoznanych substancji i zagłębienia terenu),
przemieszczać się, korzystając jednocześnie z indywidualnych środków ochronnych (chyba że komunikaty służb ratowniczych zezwolą na ich nieużywanie),
wrócić do miejsc zamieszkania wyłącznie po upewnieniu się, że zagrożenie
na pewno zniknęło, a wszelkie niezbędne zabiegi sanitarne zostały wykonane;sprawdzić, we współpracy ze specjalistycznymi służbami, czy konstrukcja miejsca zamieszkania nie stanowi zagrożenia,
zutylizować wodę i żywność, które pozostały w miejscu zamieszkania,
przewietrzyć pomieszczenie i uzupełnić zapasy środków do uszczelnienia drzwi i okien,
stale zachowywać ostrożność, a po stwierdzeniu zmian chorobowych u ludzi
lub zwierząt natychmiast powiadomić odpowiednie służby.
Po usłyszeniu komunikatu uprzedzającego o zagrożeniu skażeniami oraz komunikatu uprzedzającego o zagrożeniu zakażeniami należy:
natychmiast włączyć regionalną (lokalną) rozgłośnię radiową lub stację telewizyjną,
oczekiwać komunikatów i zarządzeń Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz lokalnej stacji sanitarno‑epidemiologicznej,
zastosować się do instrukcji i wskazówek zawartych w ogłaszanych komunikatach,
sprawdzić stan posiadanych indywidualnych środków ochrony dróg oddechowych i skóry,
sprawdzić, czy posiadane zapasy wody, żywności, pasz i leków są wystarczające,
sprawdzić szczelność pomieszczeń ochronnych,
odizolować i zamknąć w bezpiecznym miejscu zwierzęta hodowlane i domowe;
unikać kontaktu z dzikimi zwierzętami, gryzoniami i owadami,
sprawdzić, czy sąsiedzi usłyszeli komunikat,
przygotowując się do przejścia do pomieszczeń ochronnych, zabrać ze sobą radioodbiornik na baterie.
Po usłyszeniu komunikatu uprzedzającego o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska należy:
natychmiast włączyć regionalną (lokalną) rozgłośnię radiową lub stację telewizyjną,
zastosować się do zarządzeń i poleceń wydawanych przez uprawnione organy administracji publicznej oraz służby ratownicze,
sprawdzić, czy sąsiedzi usłyszeli komunikat,
w przypadku komunikatu o spodziewanych silnych wiatrach pozamykać wszystkie okna i drzwi, usunąć z miejsc odkrytych (balkonów, tarasów, podwórek) przedmioty, które mogą zostać uniesione przez wiatr, zabezpieczyć pojazdy oraz przygotować się na przerwy w dostawach prądu, wody i gazu.
Najważniejsze rzeczy, jakie powinno się zabrać ze sobą, opuszczając miejsce zamieszkania:
dokumenty osobiste,
niezbędne leki (dla siebie i najbliższych),
wodę i żywność,
pieniądze,
ubiór odpowiedni do sytuacji i pory roku,
okrycia przeciwdeszczowe,
indywidualne środki ochrony przed skażeniami,
radio na baterie,
telefon komórkowy,
podręczną latarkę.
6. Podsumowanie
Jednolity Krajowy System Wykrywania Skażeń i Alarmowania to system utworzony w celu zapobiegania skutkom katastrofy naturalnej, awarii technicznej lub działań terrorystycznych, które mogą spowodować skażenia chemiczne, biologiczne bądź promieniotwórcze.
W załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie systemów wykrywania skażeń i powiadamiania o ich wystąpieniu oraz właściwości organów w tych sprawach opisano sposoby przekazywania sygnałów alarmowych i komunikatów ostrzegawczych powszechnie obowiązujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze mogą być ogłaszane wyłącznie w sytuacji rzeczywistego zagrożenia – wykorzystanie ich podczas treningów i ćwiczeń dotyczących systemów wykrywania i alarmowania jest możliwe po ogłoszeniu rozpoczęcia treningów lub ćwiczeń. O ćwiczeniach powiadamiają odpowiednie organy, korzystając ze środków masowego przekazu i w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie (z 24‑godzinnym wyprzedzeniem).
Sygnały alarmowe oraz komunikaty ostrzegawcze są przekazywane z wykorzystaniem środków alarmowych, do których zalicza się środki masowego przekazu, takie jak regionalne i zakładowe rozgłośnie radiowe i stacje telewizyjne, syreny alarmowe, dzwonki alarmowe, megafony, gongi, buczki i brzęczki, dzwony kościelne oraz sygnalizatory świetlne.
Bardzo ważne jest odpowiednie zachowanie po ogłoszeniu sygnałów alarmowych i ostrzegawczych oraz ich odwołaniu. Najważniejsze, aby nie poddawać się lękowi i panice oraz stosować się do poleceń odpowiednich służb.
Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychnumerach alarmowych.
7. Praca domowa
Opisz prawidłowy sposób zachowania w przypadku ogłoszenia alarmu w szkole.
Podaj jakich urządzeń używa się do ogłaszania alarmów i komunikatów ostrzegawczych. Sprawdź czy osoby z twojego otoczenia/bliscy znają odpowiedź na takie pytanie.
8. Słowniczek
sygnał z dowolnego źródła informujący, że zostało wykryte skażenie albo wystąpiła sytuacja kryzysowa, które zaistniały na skutek katastrofy naturalnej, awarii technicznej, działań terrorystycznych, na skutek zagrożenia wojennego lub wojny
działania mające na celu natychmiastowe przekazanie sygnału do właściwych terytorialnie władz, służb i do ludności na danym terenie, sygnału informującego o zagrożeniu skażeniem, skażeniu lub o sytuacji kryzysowej, które zaistniały
na skutek katastrofy naturalnej, awarii technicznej, działań terrorystycznych,
na skutek zagrożenia wojennego lub wojny
system utworzony w celu zapobiegania skutkom katastrofy naturalnej, awarii technicznej lub działań terrorystycznych, mogących spowodować wystąpienie skażeń chemicznych, biologicznych lub promieniotwórczych, a także w przypadku przeprowadzania niezbędnych treningów i ćwiczeń, składający się z systemów obserwacji, pomiarów, analiz, prognozowania skażeń i powiadamiania o skażeniach organy i jednostki organizacyjne, które dokonują ich analizy i oceny sytuacji, opracowują, ogłaszają i wprowadzają działania interwencyjne
systematyczna obserwacja prowadzona w określonych geograficznie punktach
i obszarach, w celu wykrywania uwolnionych do środowiska materiałów powodujących skażenie lub w celu stwierdzenia zmian stopnia jego tego
działania mające na celu wykrycie źródła skażenia lub ogniska zakażenia, miejsc uwolnienia do środowiska materiałów powodujących skażenie lub stwierdzenie zmian stopnia jego tego, jak też czasu powstania
działania mające na celu przekazanie komunikatów i informacji uprzedzających o prawdopodobnych zagrożeniach, zalecających podjęcie działań zabezpieczających i ochronnych oraz instruujące o sposobach wykonania takich działań
1. uczucie nagłego strachu, lęku przed kimś lub przed czymś, ogarniające zwykle większą grupę ludzi lub zwierząt; 2. nerwowy pośpiech
przekazanie, przy użyciu wszelkich dostępnych środków, określonych informacji mających na celu zaalarmowanie właściwych władz i ludności o możliwości wystąpienia zagrożenia, o jego wystąpieniu lub ustąpieniu, a także przekazanie informacji dotyczących sposobu postępowania w danym przypadku
dokonywanie oceny rozwoju sytuacji będącej następstwem skażenia z jednoczesnym przewidywaniem i przedstawianiem możliwych skutków skażenia środowiska naturalnego, w szczególności gruntu, wody, powietrza, powierzchni ciała ludzi lub zwierząt, a także określanie wynikających z tego skutków dla funkcjonowania sfery publicznej i obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa
zanieczyszczenie środowiska, w szczególności gruntu, wody, powietrza, żywności, pasz oraz powierzchni ciała ludzi lub zwierząt, niebezpiecznymi substancjami i mieszaninami chemicznymi, materiałami promieniotwórczymi lub zakaźnymi czynnikami biologicznymi, niezależnie od ich rodzaju i czasu oddziaływania
skutek zakażenia ludzi, zwierząt lub roślin zakaźnymi czynnikami biologicznymi