RRFtXd09JSTWZ1

Pakt z diabłem, czyli rzecz o Paganinim

Źródło: online-skills, cc0.

Ważne daty

1782‑1840 – daty życia Niccolò Paganiniego

1805‑1808 – Paganini prowadzi orkiestrę dworską w rezydencji siostry Napoleona w Lucce

1813 – koncerty w Mediolanie i podbicie La Scali

1818 – słynny pojedynek w grze na skrzypcach pomiędzy Paganinim a Karolem Lipińskim

1819 – publikacja 24 kaprysówKapryskaprysów na skrzypce solo op. 1, najbardziej znanego dzieła Paganiniego

1826 – powstaje II Koncert skrzypcowy h‑moll op. 7

1828 – pierwsze występy zagraniczne Paganiniego (Niemcy, Austria, Francja, Anglia)

1829 – koncerty w Polsce (kolejny pojedynek z Lipińskim), powstają wariacjeWariacjewariacje Karnawał w Wenecji op. 10

m7b42d97181485923_0000000000026
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RiiPyisBSFcKu1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m7b42d97181485923_0000000000029

I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.

7. Romantyzm. Uczeń:

1) charakteryzuje muzykę romantyczną w kontekście estetyki epoki:

c) wymienia charakterystyczne cechy romantyzmu (uczuciowość, elementy narodowe i ludowe, wirtuozeria (wirtuoziWirtuozwirtuozi, np. Niccolo Paganini, Fryderyk Chopin, Ferenc Liszt, Henryk Wieniawski i in.),

2) omawia cechy wybranych form muzycznych:

a) wielkie (sonata, symfonia, opera, dramat muzyczny, poemat symfoniczny, koncert),

b) małe (liryka instrumentalna: pieśń bez słów, scherzo, nokturn, preludium, etiudaEtiudaetiuda, bagatela, impromptu, moment musical, rapsodia, fantazja, ballada i in.), pieśń, rondo klasyczne a rondo romantyczne;

6) zna pojęcia: kantylena, tempo rubato, transkrypcja fortepianowa, wirtuoz, uwertura koncertowa, muzyka programowa, leitmotiv, szkoła narodowa, instrumentacja.

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:

5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną.

III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:

2. przybliża twórczość i działalność przedstawicieli różnych obszarów kultury muzycznej, np. dyrygent, leader zespołu, koncertmistrz, reżyser spektaklu muzyczno‑teatralnego, kompozytor, wykonawca, wirtuoz, primadonna, primabalerina, performer, klezmer, muzykant, pieśniarz;

3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne.

m7b42d97181485923_0000000000034
Nauczysz się

gromadzić wiadomości na temat życia i twórczości Niccolò Paganiniego;

objaśniać rewolucję techniki gry na skrzypcach, której dokonał Niccolò Paganini;

wyliczać nazwiska kompozytorów, którzy w swojej twórczości nawiązywali do dzieł Niccolò Paganiniego.

m7b42d97181485923_0000000000040

Niccolò Paganini - życiorys

Niccolò Paganini, włoski skrzypek, altowiolista, gitarzysta i kompozytor, urodził się w 1782 r. w Genui, a zmarł w 1840 w Nicei. Jego ojciec, pośrednik handlowy, już od najmłodszych lat zmuszał go karami fizycznymi do kilku- lub kilkunastogodzinnego ćwiczenia gry na skrzypcach. Jako dziecko Paganini zadziwiał swoimi umiejętnościami podczas występów w kościołach i arystokratycznych dworach. Po osiągnięciu dorosłości zaczął koncertować po całym kraju, wzbudzając sensację i zyskując sławę (w 1813 r. miał miejsce jego słynny koncert w mediolańskiej La Scali). W 1819 r. Paganini wydał swoje najważniejsze dzieło – 24 kaprysy na skrzypce solo op. 1, stanowiące kompendium jego techniki gry. Zagraniczne podróże koncertowe rozpoczął dopiero w wieku 46 lat. W 1828 r. występował we Francji, Anglii, Niemczech i Austrii. W Wiedniu, gdzie zaprezentował się na blisko dwudziestu koncertach, miał wzbudzić taką sensację, że (zgodnie z prasowymi zapiskami) zdetronizował nawet żyrafę, którą pasza Egiptu świeżo przysłał w darze cesarskiemu dworowi. Rok później występował w Polce, gdzie zmierzył się (po raz drugi) w pojedynku z wybitnym skrzypkiem Karolem Lipińskim (wirtuozów uznano za równych sobie). Ostatnie lata życia Paganini spędził w Nicei. Zmarł na gruźlicę w 1840 r.

R109ZyxFM19MT
Ilustracja interaktywna przedstawia: John Whittle, Niccolò Paganini, 1836, prywatna kolekcja. Ilustracja przedstawia mężczyznę w średnim wieku, z długimi kręconymi włosami. Ubrany jest w czarny płaszcz i białą koszulę. Wzrok ma zamyślony. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Występy Niccolò Paganiniego były wielkim wydarzeniem, podsycanym przez prasę. Wirtuoz przyciągał nie tylko swoją grą, ale także otaczającym go nimbem tajemniczości. Już sam jego wygląd wywoływał niesamowite wrażenie, które potęgowały liczne pomówienia i plotki o jego układach z diabłem. Ciekawość budziły prawdziwe i wymyślone szczegóły z jego życia, jak romans z siostrą Napoleona, przegrana majątku w kasynie czy pobyt w więzieniu za uwiedzenie nieletniej.
John Whittle, Niccolò Paganini, 1836, prywatna kolekcja, thefamouspeople.com, CC BY 3.0
m7b42d97181485923_0000000000047

Niccolò Paganini - wirtuoz skrzypiec

RKcbxw5TfXPth
Ilustracja przedstawia: Dłoń Niccolò Paganiniego. Fotografia jest czarno biała. Przedstawia dłoń starszego mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Niccolò Paganini zrewolucjonizował technikę gry na skrzypcach. W niespotykany wcześniej sposób wykorzystał możliwości lewej ręki, łączył pizzicato z grą smyczkiem, wprowadził sztuczne flażolety i grę col legno. Stosował nieznane dotąd, różnorodne sposoby smyczkowania; w mistrzowski sposób wykonywał rozmaite tryle, pasaże i pochody gamowe.
Dłoń Niccolò Paganiniego, imagenes.arteentodo.com, CC BY 3.0

Wrażeniu, jakie wywoływały jego występy, sprzyjały także zmiany konstrukcyjne, których dokonał w swym instrumencie, jak powiększenie strunnika, spłaszczenie podstawka, używanie cieńszych strun i mocniejszego naciągu smyczka. Według współczesnej wiedzy medycznej, niezwykła ruchliwość palców Paganiniego mogła być konsekwencją zespołu Marfana. Jak twierdzili współcześni skrzypkowi, jego mięśnie i ścięgna były sprężyste i elastyczne, a stawy nienaturalnie rozluźnione.

RvCU7yYAaUkPG1
Prezentacja 3D obiektu przedstawiająca skrzypce. Z uwagi na duże możliwości kolorystyczne, artykulacyjne i dynamiczne, skrzypce należą do najpopularniejszych instrumentów solowych i stanowią najważniejszy składnik orkiestry symfonicznej, Do najciekawszych sposobów gry na skrzypcach należy: - pizzicato (gra bez użycia smyczka), - col legno (uderzanie drzewcem smyczka o struny), - sul ponticello (gra tuż przy mostku, w celu wywołania bardziej szorstkiego, ostrego brzmienia), - sul tasto (pocieranie struny smyczkiem nad gryfem lub w jego pobliżu, powodujące uzyskanie bardziej miękkiego brzmienia) oraz flażolet (naciśnięcie struny w odpowiednim miejscu w celu uzyskania dźwięku o specyficznej, delikatnej barwie). Przyjrzyjmy się bliżej instrumentowi, na którym po mistrzowsku grał Niccolò Paganini – skrzypcom. Skrzypce to najmniejszy instrument strunowy smyczkowy. Składa się on z główki (w kształcie ślimaka, z wbitymi czterema kołkami), szyjki (z bezprogowym gryfem, na którym rozpięte są cztery nylonowe lub metalowe struny) oraz pudła rezonansowego (z dwoma otworami w kształcie litery f). Instrument posiada cztery struny, strojone kwintami na dźwięki g, d1, a1, e2. Jego skala obejmuje ponad cztery oktawy (od g do c5). Utwory na skrzypce zapisywane są w kluczu wiolinowym. Niezbędny do gry na skrzypcach jest wykonany z drewnianego pręta i końskiego włosia smyczek. Siła napięcia włosia decyduje o nacisku, wywieranym na strunę, a w efekcie – ostrości dźwięku. W celu zwiększenia tarcia o strunę i ograniczenia poślizgu smyczka, smaruje się go specjalną żywicą, zwaną kalafonią. Na skrzypcach gra się w pozycji stojącej – należy oprzeć je na lewym ramieniu, lewą ręką trzymać szyjkę instrumentu, a brodę położyć na specjalnym podbródku. Palcami lewej ręki naciska się struny w odpowiednich miejscach, dla uzyskania pożądanego dźwięku, zaś prawa ręka prowadzi smyczek. Skrzypce, choć powstały w XVI w., obecną postać przyjęły dopiero w kolejnym stuleciu. Budową i naprawą skrzypiec zajmują się lutnicy. Do najsłynniejszych rodów lutniczych zaliczyć można działających od XVI do XVIII w. Amatich i Guarnerich. Najwybitniejszym lutnikiem w dziejach muzyki był żyjący w XVII i XVIII w. Antonio Stradivari. Podczas prezentacji aktywnych punktów umieszczonych w prezentacji widoczne są trzy ilustracja. Pierwsza przedstawia skrzypce leżące na rozłożonych nutach. Druga ilustracja przedstawia stojące skrzypce a trzecia dziewczynkę z długimi jasnymi włosami, grającą na skrzypcach.
Źródło: online skills.
m7b42d97181485923_0000000000052

Niccolò Paganini - wybitny kompozytor

ROxb8WzqMeJDm
Ilustracja interaktywna przedstawia: Eugène Delacroix, Niccolò Paganini, 1831, Kolekcja Phillipsa. Ciemna ilustracja przedstawia mężczyznę grającego na skrzypcach. Wszystko jest rozmyte. Twarz mężczyzny niewyraźna. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Niccolò Paganini zasłynął nie tylko jako wybitny wirtuoz, ale – przede wszystkim – utalentowany kompozytor. Znaczną część jego dorobku stanowią wariacje, szczególnie znanych melodii z oper. Forma wariacji najlepiej nadawała się do demonstrowania technicznych możliwości muzyka i prowokowała innych skrzypków do rywalizacji. Paganini jest też autorem sześciu koncertów na skrzypce i orkiestrę, a także licznych kompozycji solowych i kameralnych na skrzypce, wiolę, gitarę i wiolonczelę.
Eugène Delacroix, Niccolò Paganini, 1831, Kolekcja Phillipsa, roberttracyphdart261.files.wordpress.com, CC BY 3.0
m7b42d97181485923_0000000000061

Twórczość Niccolò Paganiniego - kaprysy

RCLvsrFwH2fD1
Ilustracja interaktywna przedstawia: Niccolò Paganini na karykaturze z 1830. Czarno biała ilustracja przedstawia Mężczyznę grającego na skrzypcach.Mężczyzna ubrany jest we frak i koszulę. Za nim widać cień symbolizujcy diabła. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Najsłynniejsze dzieło Niccolò Paganiniego to 24 kaprysy na skrzypce solo op. 1. Stanowią one przykład etiud koncertowych. Każdy z Kaprysów prezentuje oddzielny problem wykonawczy, wszystkie razem składają się na kompendium techniki gry znanego wirtuoza. Poszczególne utwory dedykowane są wybitnym muzykom, np. pierwszy – Henri Vieuxtemps, szósty – Karolowi Lipińskiemu, siódmy – Franzowi Lisztowi. Ostatni, najbardziej znany współcześnie, Paganini zadedykował sobie (Niccolò Paganini, żałośnie pochowanemu). Cykl Kaprysów natchnął wielu słynnych kompozytorów, jak Roberta Schumanna, Franza Liszta czy Karola Szymanowskiego. Temat ostatniego z nich opracował między innymi Fryderyk Chopin, Johannes Brahms, Siergiej Rachmaninow i Witold Lutosławski.
Niccolò Paganini na karykaturze z 1830 r., taringa.net, CC BY 3.0

Dwudziesty czwarty kaprys a‑moll Niccolò Paganiniego utrzymany jest w formie wariacji. Po zaprezentowaniu zdecydowanego, wyrazistego tematu następują jego przeobrażenia – jedenaście wariacji – oraz finał. Utwór wyzyskuje rozmaite środki z zakresu techniki gry skrzypcowej – pizzicatoPizzicatopizzicato lewej ręki, dwudźwięki, łamanie smyczka, prowadzenie melodii w równoległych oktawach i decymach itp. Za chwilę wysłuchamy tematu i pierwszych siedmiu wariacji z 24 kaprysu na skrzypce solo a‑moll op. 1 Niccolò Paganiniego. Zwróćmy uwagę na rozwiązania, jakie zastosował kompozytor w celu przeobrażenia tematu. Po zakończeniu odtwarzania, wymieńmy się spostrzeżeniami.

R180xCbMYXNHH1
Utwór muzyczny: Niccolò Paganini, „24 kaprys na skrzypce solo a-moll” op. 1 (temat i wariacje I-VII). Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
m7b42d97181485923_0000000000073

Twórczość Niccolò Paganiniego - koncerty.

RqNKH1qFhuRvE1
Kadr z filmu „Paganini: Uczeń diabła” z 2013 r., artribune.com, CC BY 3.0
R1IXvqaq3mXbI
Ilustracja interaktywna przedstawia: Niccolò Paganini. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Spośród sześciu koncertów na skrzypce i orkiestrę Niccolò Paganiniego najbardziej znany jest I koncert skrzypcowy D‑dur op. 6 i II koncert skrzypcowy h‑moll op. 7. Oba wykazują podobną, trzyczłonową budowę z częścią pierwszą Allegro, środkową Adagio i finałowym Rondem. Koncert D‑dur wykazuje silny wpływ stylu bel canto, będący prawdopodobnie wynikiem kontaktów Paganiniego z kompozytorem Gioachino Rossinim. Koncert h‑moll, z uwagi na charakter części finałowej (Rondo alla campanella) zwany jest nieraz La Campanella – Dzwoneczek. Do słynnego finału kompozycji odniósł się Franz Liszt w trzeciej ze swoich 12 Etiud transcendentalnych na fortepian, a także Johann Strauss w Walcu á la Paganini.
Niccolò Paganini, markozorec.files.wordpress.com, CC BY 3.0

Za chwilę wysłuchamy fragmentu ostatniej części II koncertu skrzypcowego h‑moll op. 7 Niccolò Paganiniego. Po zakończeniu odtwarzania, wymieńmy się spostrzeżeniami.

R1RRu5fuAyYpr
Utwór: II koncert skrzypcowy h-moll op. 7, cz. III, autorstwa Niccolò Paganiniego. Wykonawca: Salvatore Accardo. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
m7b42d97181485923_0000000000086

Twórczość Niccolò Paganiniego - pozostałe kompozycje.

Szczególne wyzwanie dla skrzypków stanowi Karnawał wenecki (Il Carnevale di Venezia) op. 10 Paganiniego. Jest to cykl wariacji na temat popularnej neapolitańskiej piosenki O mamma, mamma cara. Za chwilę wysłuchamy tematu i pięciu wariacji z tego cyklu. Wymieńmy swoje uwagi na temat kompozycji po zakończeniu jej odtwarzania.

R1XQTU0wshwl11
Utwór muzyczny: Niccolò Paganini, Wariacje „Il Carnevale di Venezia” op. 10 (temat i wariacje I-V). Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.

Paganini zasłynął także jako autor wariacji na temat hymnów narodowych Austrii i Anglii. Wysłuchajmy Wariacji God save the Queen na temat angielskiego hymnu. Zwróćmy uwagę na rozwiązania, jakie zastosował kompozytor w celu przeobrażenia tematu. Po zakończeniu odtwarzania, wymieńmy się spostrzeżeniami.

Rf22VfWfcPyfP1
Utwór muzyczny: Niccolò Paganini, „Wariacji God save the Queen” op. 9 (temat i wariacje I-III). Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.

Poza kompozycjami na skrzypce Niccolò Paganini zostawił po sobie także utwory solowe i kameralne na wiolę, wiolonczelę i gitarę. Za chwilę wysłuchamy pierwszej z 37 sonat na gitarę solo op. 84 Paganiniego. Wymieńmy swoje uwagi po zakończeniu odtwarzania utworu.

R1MRtHvWQe3ob
Utwór muzyczny: Niccolò Paganini, „37 Sonat na gitarę solo” op. 84, sonata nr 1 A-dur. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
m7b42d97181485923_0000000000089

Podsumowanie

Niccolò Paganini był włoskim skrzypkiem, altowiolistą, gitarzystą i kompozytorem, żyjącym w latach 1782–1840. Wsławił się jako niezrównany wirtuoz skrzypiec. Swoją grą, wyglądem i sposobem zachowania przyciągał rzesze zainteresowanych, a jego niespotykane umiejętności stały się tematem plotek (na przykład o domniemywanym pakcie skrzypka z diabłem). Paganini zrewolucjonizował technikę gry na instrumencie, w niespotykany wcześniej sposób wykorzystując możliwości lewej ręki, łącząc pizzicato z grą smyczkiem i wprowadzając sztuczne flażoletyFlażoletflażolety. Kompendium techniki ujął w swoim najbardziej znanym dziele 24 kaprysach na skrzypce solo op. 1. Paganini – kompozytor wsławił się przede wszystkim jako autor utworów na skrzypce solo (głównie wariacji, jak np. Karnawał wenecki op. 10 czy Wariacje na temat hymnu God save the Queen), a także na skrzypce i orkiestrę (sześć koncertów, w tym najbardziej znane: D‑dur op. 6 i h‑moll op. 7). Skomponował także liczne solowe i kameralne utwory na wiolę, wiolonczelę czy gitarę.

Do muzyki Paganiniego odnosili się liczni kompozytorzy – zarówno mu współcześni, jak i późniejsi: Fryderyk Chopin, Robert Schumann, Franciszek Liszt, Johannes Brahms, Karol Szymanowski, Sergiej Rachmaninow czy Witold Lutosławski. Mit Paganiniego przetrwał do czasów współczesnych, o czym świadczyć może nakręcony w 2013 r. film pod tytułem Paganini: Uczeń diabła w reżyserii Bernarda Rose'a.

m7b42d97181485923_0000000000186

Zadania

R1R4beh9ShBRc
Ćwiczenie 1
R15H8szjHDwj9
Ćwiczenie 2
Spośród poniższych instrumentów wybierz te, na których grał Niccolò Paganini.
Inna wersja zadania

Wyjaśnij pojęcie pizzicato.

R1D8ObA3cwlUl
Ćwiczenie 3
RL0h2dP11g7kh
Ćwiczenie 4
R6GoVhlscP8U2
Ćwiczenie 5
Przyporządkuj tytuły kompozycji Niccolò Paganiniego do właściwych opisów. 24 kaprysy na skrzypce solo. op. 1 Możliwe odpowiedzi: 1. to kompozycja na skrzypce i orkiestrę, posiadająca trzy części: Allegro, Adagio i Rondo. Z uwagi na charakter finału, przylgnęło do niej określenie La CampanellaDzwoneczek . 2. to cykl wariacji na skrzypce solo na temat popularnej neapolitańskiej piosenki „O mamma, mamma cara . 3. to zbiór etiud koncertowych na skrzypce solo, z których każda przedstawia oddzielny problem techniczny. Ostatnia, najbardziej znana, utrzymana jest w formie wariacji. 4. to wariacje na skrzypce solo na temat narodowego hymnu Anglii. II koncert skrzypcowy h-moll op. 7 Możliwe odpowiedzi: 1. to kompozycja na skrzypce i orkiestrę, posiadająca trzy części: Allegro, Adagio i Rondo. Z uwagi na charakter finału, przylgnęło do niej określenie La CampanellaDzwoneczek . 2. to cykl wariacji na skrzypce solo na temat popularnej neapolitańskiej piosenki „O mamma, mamma cara . 3. to zbiór etiud koncertowych na skrzypce solo, z których każda przedstawia oddzielny problem techniczny. Ostatnia, najbardziej znana, utrzymana jest w formie wariacji. 4. to wariacje na skrzypce solo na temat narodowego hymnu Anglii. Karnawał wenecki op. 10 Możliwe odpowiedzi: 1. to kompozycja na skrzypce i orkiestrę, posiadająca trzy części: Allegro, Adagio i Rondo. Z uwagi na charakter finału, przylgnęło do niej określenie La CampanellaDzwoneczek . 2. to cykl wariacji na skrzypce solo na temat popularnej neapolitańskiej piosenki „O mamma, mamma cara . 3. to zbiór etiud koncertowych na skrzypce solo, z których każda przedstawia oddzielny problem techniczny. Ostatnia, najbardziej znana, utrzymana jest w formie wariacji. 4. to wariacje na skrzypce solo na temat narodowego hymnu Anglii. God save the Queen Możliwe odpowiedzi: 1. to kompozycja na skrzypce i orkiestrę, posiadająca trzy części: Allegro, Adagio i Rondo. Z uwagi na charakter finału, przylgnęło do niej określenie La CampanellaDzwoneczek . 2. to cykl wariacji na skrzypce solo na temat popularnej neapolitańskiej piosenki „O mamma, mamma cara . 3. to zbiór etiud koncertowych na skrzypce solo, z których każda przedstawia oddzielny problem techniczny. Ostatnia, najbardziej znana, utrzymana jest w formie wariacji. 4. to wariacje na skrzypce solo na temat narodowego hymnu Anglii.
R15TPD0Tt1FeC
Ćwiczenie 6
RIVnt1qLxdoPq
Ćwiczenie 7
Każdemu z poniższych nietypowych sposobów gry na skrzypcach przyporządkuj właściwy opis. Pizzicato. Możliwe odpowiedzi: 1. gra bez użycia smyczka. 2. naciśnięcie struny w odpowiednim miejscu w celu uzyskania dźwięku o specyficznej, delikatnej barwie. 3. uderzanie drzewcem smyczka o struny. 4. gra tuż przy mostku, w celu wywołania bardziej szorstkiego, ostrego brzmienia. 5. pocieranie struny smyczkiem nad gryfem lub w jego pobliżu, powodujące uzyskanie bardziej miękkiego brzmienia. Col legno. Możliwe odpowiedzi: 1. gra bez użycia smyczka. 2. naciśnięcie struny w odpowiednim miejscu w celu uzyskania dźwięku o specyficznej, delikatnej barwie. 3. uderzanie drzewcem smyczka o struny. 4. gra tuż przy mostku, w celu wywołania bardziej szorstkiego, ostrego brzmienia., 5. pocieranie struny smyczkiem nad gryfem lub w jego pobliżu, powodujące uzyskanie bardziej miękkiego brzmienia. Sul ponticello. Możliwe odpowiedzi: 1. gra bez użycia smyczka. 2. naciśnięcie struny w odpowiednim miejscu w celu uzyskania dźwięku o specyficznej, delikatnej barwie. 3. uderzanie drzewcem smyczka o struny. 4. gra tuż przy mostku, w celu wywołania bardziej szorstkiego, ostrego brzmienia. 5. pocieranie struny smyczkiem nad gryfem lub w jego pobliżu, powodujące uzyskanie bardziej miękkiego brzmienia. Sul tasto. Możliwe odpowiedzi: 1. gra bez użycia smyczka. 2. naciśnięcie struny w odpowiednim miejscu w celu uzyskania dźwięku o specyficznej, delikatnej barwie. 3. uderzanie drzewcem smyczka o struny. 4. gra tuż przy mostku, w celu wywołania bardziej szorstkiego, ostrego brzmienia. 5. pocieranie struny smyczkiem nad gryfem lub w jego pobliżu, powodujące uzyskanie bardziej miękkiego brzmienia. Flażolet. Możliwe odpowiedzi: 1. gra bez użycia smyczka. 2. naciśnięcie struny w odpowiednim miejscu w celu uzyskania dźwięku o specyficznej, delikatnej barwie. 3. uderzanie drzewcem smyczka o struny. 4. gra tuż przy mostku, w celu wywołania bardziej szorstkiego, ostrego brzmienia. 5. pocieranie struny smyczkiem nad gryfem lub w jego pobliżu, powodujące uzyskanie bardziej miękkiego brzmienia.
Polecenie 1

Wysłuchaj ponownie tematu i siedmiu wariacji z 24 kaprysu na skrzypce solo a‑moll Niccolò Paganiniego. Każdej z siedmiu zaprezentowanych wariacji nadaj tytuł, odwołujący się do jej charakteru lub sposobu przeobrażenia tematu. Swój wybór uzasadnij w formie krótkiej notatki i zaprezentuj przed nauczycielem i kolegami.

R180xCbMYXNHH1
Utwór muzyczny: Niccolò Paganini, „24 kaprys na skrzypce solo a-moll” op. 1 (temat i wariacje I-VII). Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R1Ug1NcwyRWbv
m7b42d97181485923_0000000000211

Słownik pojeć

Col legno
Col legno

określenie artykulacyjne – w instrumentach strunowych smyczkowych uderzanie o strunę drzewcem smyczka.

Etiuda
Etiuda

krótki utwór na instrument solo, w założeniu przeznaczony dla celów ćwiczeniowych. Odmianami etiud są etiudy koncertowe, posiadające obok walorów dydaktycznych wartość dzieł artystycznych.

Flażolet
Flażolet

określenie artykulacyjne – dźwięk o miękkiej, delikatnej barwie, wydobywany z instrumentów strunowych smyczkowych i szarpanych przez lekkie dotknięcie struny palcem w określonym miejscu.

Kaprys
Kaprys

1)wielogłosowa forma instrumentalna o swobodnej budowie, uprawiana od XVI do XVIII w.; 2) w XIX w. – krótki utwór na instrument solo o charakterze improwizacyjnym, często wirtuozowskim.

Pizzicato
Pizzicato

określenie artykulacyjne – gra na instrumentach strunowych smyczkowych wyłącznie palcami (bez użycia smyczka).

Smyczkowanie
Smyczkowanie

technika operowania smyczkiem w grze na instrumentach smyczkowych, uwzględniająca między innymi kierunek prowadzenia smyczka (w górę lub w dół).

Wariacje
Wariacje

forma muzyczna, polegająca na prezentacji tematu i jego przeobrażeń. Zmiany w temacie mogą dotyczyć melodii, harmoniki, rytmu, tempa, artykulacji, faktury, dynamiki, obsady wykonawczej itp. Wariacje mogą być samodzielnym utworem muzycznym lub częścią utworu cyklicznego (symfonii, sonaty).

Wirtuoz
Wirtuoz

wybitny instrumentalista, mistrz gry na danym instrumencie, potrafiący wykonać na nim najbardziej skomplikowane kompozycje.

Galeria dzieł sztuki

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

D. Gwizdalanka, Historia muzyki 2. Podręcznik dla szkół muzycznych, PWM Edition, Kraków 2006.

J. Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki cz. II, PWM, Kraków 1990.