Infrastruktura to ogół obiektów i instalacji użyteczności publicznej, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wszystkich struktur społecznych i gospodarczych w państwie. Rozwój (funkcjonowanie) infrastruktury jest możliwy dzięki wykorzystaniu funduszy publicznych, czyli środków z budżetów państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, np. gminy.

Państwo i rynek

Gospodarka a system ekonomiczny

Państwo jako podmiot ekonomiczny

Nie ma zgody wśród naukowców czy polityków co do dopuszczalnego zakresu ingerencji (interwencjonizmu) państwa w życie społeczno‑ekonomiczne. Trzeba zaznaczyć, że zarówno wszechwładza państwa, jak i nadmierne ograniczenie jego roli mogą przynieść negatywne skutki. Aktywność państwa w gospodarce może przybierać różne formy i mieć rozmaite uzasadnienie.

W gospodarce zadaniem państwa jest:

• tworzenie podstaw prawnych i warunków sprzyjających rozwojowi ekonomicznemu, społeczno‑gospodarczemu;

• zapewnienie ochrony praw własności, wolności gospodarowania i konkurencji;

• wspieranie przedsiębiorczości, rozwoju, zatrudnienia i równowagi ekonomicznej.

Państwo może być również właścicielem części przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku i tym samym dostarczycielem dóbr (towarów i usług).

Cele nadrzędne polityki gospodarczej to stabilizacja koniunktury i wzrost ekonomiczny.

Jeśli chcesz widzieć więcej

W Polsce za politykę gospodarczą (społeczno‑gospodarczą) rządu odpowiadają właściwi ministrowie przede wszystkim:

gospodarki – za promowanie konkurencyjności i innowacyjności firm. Wspiera rozwój eksportu i inwestycji polskich zagranicą oraz napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do kraju.

finansów – za budżet państwa i finanse publiczne. Wykonuje zadania dotyczące funkcjonowania systemu podatkowego i instytucji finansowych.

infrastruktury i rozwoju – za realizację strategii rozwoju społeczno‑gospodarczego z uwzględnieniem przestrzennego zagospodarowania kraju. Zarządza systemem wdrażania funduszy europejskich oraz infrastrukturą transportową (drogi, kolej, ruch lotniczy i żegluga). Do jego zadań należą też sprawy związane ze wspieraniem budownictwa i mieszkalnictwa.

pracy i polityki społecznej – za przeciwdziałanie bezrobociu, kwestie związane z zatrudnianiem pracowników oraz fundusze emerytalne. Zajmuje się pomocą społeczną i świadczeniami na rzecz rodziny.

rolnictwa i rozwoju wsi – za bezpieczeństwo żywnościowe. Realizuje zadania dotyczące m.in. hodowli roślin i zwierząt. Do jego kompetencji należy też rozwój obszarów wiejskich, w tym płatności bezpośrednie.

skarbu państwa – gospodaruje mieniem skarbu państwa. Inicjuje strategię przekształcania przedsiębiorstw państwowych w spółki prawa handlowego. Odpowiada za prywatyzację.

Cykl koniunkturalny

Stabilizowanie koniunktury wiąże się z pojęciem cyklu koniunkturalnego, czyli regularnie występującymi wahaniami w rozwoju gospodarczym. W gospodarce krajów rozwiniętych można zauważyć okresy wzrostu (fazy rozkwitu) i recesji (fazy spadkowe).

RFPtBEAuL1zL41

wykres Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Faza spadkowa trwająca długo połączona z dotkliwymi skutkami społeczno‑ekonomicznymi określana jest mianem kryzysu. Jego objawami są, m.in.:

• spadek produkcji,

• spadek płac,

• spadek zatrudnienia / wzrost bezrobocia,

• spadek dochodów,

• spadek konsumpcji,

• spadek inwestycji,

• spadek PKB.

Poza tymi cyklicznymi wahaniami występują kryzysy:

• spowodowane wydarzeniami jednorazowymi, np. konfliktami zbrojnymi czy klęskami żywiołowymi,

• sezonowe, np. związane z porami roku, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie rolnictwa czy budownictwa.

RYmJuke9i5c43

Budynek Lehman Brothers (amerykańskiego banku inwestycyjnego)– jeden z symboli globalnego kryzysu finansowego, który rozpoczął się w 2007 r. od zapaści na rynku pożyczek hipotecznych w Stanach Zjednoczonych. Źródło: David Shankbone, Budynek Lehman Brothers (amerykańskiego banku inwestycyjnego)– jeden z symboli globalnego kryzysu finansowego, który rozpoczął się w 2007 r. od zapaści na rynku pożyczek hipotecznych w Stanach Zjednoczonych., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powszechnie stosowaną miarą wzrostu gospodarczego jest Produkt Krajowy Brutto (PKB), który określa całkowitą wartość (rynkową, wyrażoną w pieniądzu) dóbr i usług wytworzonych w określonym czasie (najczęściej w ciągu roku) na obszarze danego kraju. Osiąganie i powiększanie dobrobytu wymaga zapewnienia wzrostu dochodu narodowego w przeliczeniu na głowę mieszkańca (PKB per capita). PKB per capita to jeden z częściej stosowanych na świecie wskaźników zamożności obywateli danego państwa. Oblicza się go, dzieląc wartość PKB tego państwa przez liczbę jego mieszkańców.

Mechanizm rynkowy nie zaspokaja wszystkich potrzeb społeczeństwa, zwłaszcza zbiorowych. W tym celu wykorzystywany jest mechanizm administracyjny (podejmowanie decyzji przez aparat państwa), w którym istotnym elementem składowym są fundusze publiczne. Państwo, aby realizować swoje funkcje, potrzebuje zasobów pieniężnych. W tym celu realizuje politykę fiskalną (głównie podatkową). To podatki stanowią główne źródło dochodów państwa.

Ile płacimy podatku, zależy od stawki podatku (także ulg czy zniżek), która może być wyrażona kwotowo (płacimy określoną kwotę, np. przy podatku od nieruchomości) lub, częściej, procentowo (np. w podatkach dochodowych).

Najstarszy podział, wyróżniający podatki pośrednie i bezpośrednie, jest związany ze sposobem pobierania podatków oraz podmiotami faktycznie obciążonymi kosztem tej daniny.

• Podatki pośrednie. W Polskim systemie podatkowym podstawowym podatkiem pośrednim jest podatek od towarów i usług (PTU), czyli VAT (ang. Value Added Tax). Podatek VAT wliczony jest w cenę bardzo wielu artykułów, np. samochodów. Od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. stawka podstawowa podatku od towarów i usług wynosi 23% (stawki obniżone to 5% i 8%).

• Podatki bezpośrednie są związane z osiąganym przez podmiot gospodarczy (osobę fizyczną bądź prawną) dochodem lub majątkiem. Im większy jest dochód lub zgromadzony majątek, tym większa jest kwota płaconego podatku. W konstrukcji podatku bezpośredniego można zastosować rozwiązania podatku progresywnego (im wyższy dochód lub majątek, tym wyższa krańcowa stawka opodatkowania podatkiem) albo liniowego (krańcowa stawka opodatkowania jest jednolita i nie zależy od wysokości dochodu lub majątku).

W Polsce zdecydowana większość podatków ma charakter bezpośredni:

• podatek dochodowy od osób fizycznych (ang. Personal Income Tax, PIT),

• podatek dochodowy od osób prawnych (ang. Corporate Income Tax, CIT).

Podatek PIT płacony jest w formie zaliczek przez płatnika (czyli np. zakład pracy). Natomiast podatnik ma obowiązek do 30 kwietnia kolejnego roku złożyć w urzędzie skarbowym odpowiedni formularz podatkowy.

Wszystkie formularze podatkowe można pobrać ze strony internetowej Ministerstwa Finansów i wydrukować. Zarówno takie formularze, jak i formularze kserowane są honorowane w urzędach skarbowych. Należy pamiętać, aby rozliczyć się na formularzu aktualnym dla danego roku podatkowego. Zeznanie można także złożyć przez internet.

Podatek oblicza się następująco:

Kwota zmniejszająca podatek (556,02 zł) odpowiada dochodowi, od którego nie jest pobierany podatek (3091 zł).

Aby obliczyć podatek, podatnik musi dysponować następującymi informacjami:

• ile osiągnął przychodu w danym roku podatkowym (z uwzględnieniem różnych źródeł, np. pracy czy emerytury),

• jaka jest kwota kosztów poniesionych do uzyskania tych przychodów (kwota dochodu to przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania),

• jaką kwotę zaliczki na poczet podatku PIT pobrał płatnik w trakcie roku podatkowego,

• jaka jest kwota pobranego ubezpieczenia społecznego (którą odlicza się od kwoty dochodu),

• jaka jest kwota pobranego ubezpieczenia zdrowotnego (odliczanego od wartości podatku).

Podsumowanie

Państwo zawsze było i do dzisiaj pozostaje istotnym podmiotem polityki gospodarczej. Prowadzenie tej polityki za pomocą różnorodnych narzędzi ma służyć społeczeństwu – zapewnieniu dobrobytu przez wzrost i zrównoważony rozwój gospodarczy.

Przydatne linki

Kalkulator PIT