Przy sporządzaniu opisu drzewostanu należy brać pod uwagę kilka elementów.

Skład gatunkowy drzewostanu – procentowy udział poszczególnych gatunków drzew w danym drzewostanie. Określa się go albo na podstawie udziału ilościowego (w przypadku upraw), albo udziału miąższościowego (dla starszych drzewostanów). Stanowi podstawę do opracowywania zabiegów gospodarczych.

Wyróżniamy drzewostany:

• lite (albo jednogatunkowe) – gdy przeważa jeden gatunek drzew, a obecność innych gatunków w drzewostanie głównym nie przekracza 10% całej liczby drzew albo powierzchni drzewostanu;

• mieszane (wielogatunkowe) – w tym przypadku przeważający gatunek drzew określany jest jako gatunek główny (podstawowy), a te o mniejszym udziale – jako gatunki domieszkowe. Taka też jest kolejność w opisywaniu składu gatunkowego (przy czym suma liczb dla poszczególnych gatunków nie może przekroczyć liczby 10), np.: 7So, 3Św.

Wiek gatunków drzew występujących w poszczególnych warstwach drzewostanu pozwala na ustalenie m.in. wieku rębności i kolejności wyrębu, czyli planu cięć.

Zmieszanie określa sposób rozmieszczenia drzew w danym drzewostanie, np. zmieszanie gatunków jednostkowe i grupowe, rzędowe i pasowe (na przemian rzędami lub pasami), drobno- lub wielkokępowe (gdy gatunki zmieszane są kępami o różnej wielkości).

Przeciętna pierśnica określana jest na podstawie pomiarów od 5 do 10 drzew wykonanych w miejscach reprezentatywnych dla określonego drzewostanu (osobno dla każdego piętra); wynik podawany jest w zaokrągleniu do pełnych centymetrów.

Przeciętną wysokość drzewostanu określa się najczęściej na podstawie pomiaru tych samych drzew, na których mierzona była pierśnica – od 1 m wzwyż, przy zaokrągleniu wyniku do pełnych metrów.

Bonitacja drzewostanu (także klasa bonitacji) to wskaźnik pozwalający na określenie potencjalnych możliwości produkcyjnych danego gatunku drzewa rosnącego w określonym siedlisku leśnym.

W Polsce wyróżniono pięć klas bonitacji i oznacza się je cyframi rzymskimi. Klasa bonitacji I to najwyższe możliwości produkcyjne w danym siedlisku.

Klasę bonitacji określa się przez porównanie wysokości (przeciętnej) danego drzewostanu z przeciętną wysokością wzorcowego drzewostanu (obie wartości ustalane są dla tego samego wieku drzewostanu). Przy ustalaniu klasy bonitacji można sięgnąć po tablice zasobności drzewostanów albo tablice zasobności i przyrostu drzewostanów (np. tablice Bolesława Szymkiewicza). W nich też znajdują się krzywe bonitacyjne ukazujące przebieg wzrostu wysokości drzewostanu wraz z wzrostem jego wieku.

Znajomość zadrzewienia (inaczej: czynnika lub wskaźnika zadrzewienia) służy głównie do oceny produkcyjności drzewostanu. Wskaźnik ten wylicza się jako stosunek miąższości rzeczywistej danego drzewostanu do miąższości tabelarycznej (opisywanej np. w tablicach zasobności i przyrostu drzewostanów).

Aby móc ustalać wielkość pozyskania użytków drzewnych (określić zapas drzewostanów rębnych i przeszłorębnych), a w konsekwencji opracowywać szczegółowy plan cięć, powinniśmy znać miąższość drzewostanu. Miąższość drewna to jego objętość wyrażona w kubikach, a więc mIndeks górny 3³. Można ją wyliczać jako iloczyn długości sztuki drewna oraz powierzchni przekroju (średnicy) w połowie długości kłody. Miąższość można odczytać w tablicach miąższości publikowanych przez Lasy Państwowe lub wyliczać, korzystając ze specjalnych kalkulatorów miąższości drewna okrągłego. I tak np. według tablic miąższość grubizny sosny o przeciętnej wysokości 24,2 m i grubości pniaka (bez kory) 44 cm wynosi prawie 1,3 mIndeks górny 3³.

Miąższość drzewostanu liczona na jednym hektarze to zasobność.

Natomiast bieżący przyrost miąższości (przyrost roczny) obrazuje wielkość zmiany miąższości drzewostanu w danym okresie w wyniku wzrostu drzew, ale zależy on także od procesów zmiany liczby drzew w tym czasie.

Jeśli znamy miąższość drzewostanu głównego oraz bieżącą wartość sumy użytków przedrębnych, jesteśmy w stanie wyliczyć sumaryczną produkcję drewna.

Miejsce na notatki