Historia starożytnej Grecji

Mieszkańcy starożytnej Grecji określali swój kraj jako Helladę. Przed tysiącami lat obszar ten zamieszkiwali mykeńczycyMykeńska kulturamykeńczycy. To oni, jak podaje mit, próbowali zdobyć Troję i odbić mieczem Parysowi piękną Helenę. Budując swoje pałace m.in. w Tyrynsie, Mykenach i Atenach przejmowali od Kreteńczyków, których podbili umiejętności zdobienia ścian barwnymi mozaikami i polichromiami. Gdy ich cywilizacja upadła wraz z najazdem Dorów (co nastąpiło około 1100 roku p.n.e.) piękne, dekorowane mozaikami i malowidłami ściennymi pałace i miasta obróciły się w ruinę. Mykeńczycy swoje twierdze zakładali na wzgórzach zwanych Akropolami. Gdy ich cywilizacja została zniszczona, zapomniano o umiejętności budowy kamiennych świątyń, domów i murów oraz o ich dekorowaniu. Nie wiadomo, co działo się w tym czasie na PeloponeziePeloponezPeloponezie. Archeolodzy ten okres, trwający do około 900 roku p.n.e. nazywają wiekami ciemnymi. Mieszkańcy górzystego półwyspu hodowali kozy, uprawiali oliwki, a mieszkali w zwykłych domach z drewna i słomy. Były one bardzo długie i wąskie. Jedna z czołowych ścian takiego domu była zakończona półkoliście. Część tak zbudowanych świątyń i domów prywatnych odnaleziono w Smyrnie.

Po wiekach ciemnych nastąpił okres zwany wczesnoarchaicznym, który trwał do VIII wieku, kiedy to odrodziła się kultura i sztuka. Zaczęły powstawać pierwsze miasta, które były oddzielnymi państwami – zwanymi polis. Były to m.in. Ateny, Sparta i Korynt. Budowano, jak na Delos, sanktuaria poświęcone np. Apollinowi. W VII wieku rozwija się sztuka datowana na okres dojrzałego archaizmuArchaiczny okresokres dojrzałego archaizmu a następnie rozpoczyna się okres późnego archaizmu, który trwa do około 480 roku, kiedy to wypędzono Persów z półwyspu peloponeskiego. Ich panowanie zakończyła m.in. wielka bitwa pod Salaminą. W Delfach buduje się skarbce: Knidjczyków, Syfnijczyków i Ateńczyków, na Sycylii w Agrygencie, powstają świątynie poświęcone Atenie oraz pierwszy teatr (w Syrakuzach). W Efezie powstaje jeden z cudów świata – świątynia poświęcona Artemidzie (w latach 580‑560 p.n.e.). W Paestum (Posejdonii) wzniesiono kompleks świątyń poświęconych Herze i Posejdonowi. W Olimpii wznoszona jest świątynia dedykowana Zeusowi.

Grecja po niszczycielskich najazdach Persów pod wodzą Kserksesa I była zrujnowana. Wielki grecki polityk Perykles, który był strategiem (politykiem i dowódcą wojskowym) udał się do Delf i zabrał stamtąd część złota poświęconą Apollinowi, by móc sfinansować odbudowę Akropolu. Na tym wzgórzu najpierw znajdowała się cytadela mykeńczyków. Potem Ateńczycy wznieśli tu pierwsze świątynie ku czci Ateny oraz bohatera Peloponezu Erechteusza. W dedykowanej mu świątyni przechowywano święte drzewko oliwne, które „spadło z nieba”. Był to kawałek drewna przypominający postać kobiety. Taką prostą rzeźbę kultową nazywano xoanonem. Persowie zniszczyli Akropol z nadzieją, że gdy Grecy stracą świątynię Ateny, wtedy, zgodnie z ich wierzeniami, sama bogini opuści miasto. Jej wizerunek jednak przetrwał.

Wraz z odbudową Akropolu (od 447 roku p.n.e.) rozpoczął się tzw. okres klasycznyKlasyczny okresokres klasyczny, trwający do śmierci Aleksandra Wielkiego w 323 roku p.n.e. Ten dzieli się na okres zwany surowym, potem pięknym a następnie późnoklasycznym. To wtedy, poza Atenami, gdzie pracuje Fidiasz, Mnesikles czy Myron powstaje mauzoleum w Halikarnasie, czy świątynia Apolla w Didymie. Po śmierci Aleksandra Wielkiego następuje w kulturze i sztuce okres nazywany jest okresem hellenistycznymHellenistyczny okresokresem hellenistycznym. To okres rozbudowy miast w Azji mniejszej, w tym Pergamonu i Miletu oraz sanktuariów Asklepiosa np. w wyspie Kos. Najsłynniejszym miastem tego okresu jest Aleksandria, wzniesiona przez Aleksandra Wielkiego a zaprojektowana według urbanistycznych zasad Hippodamosa z Miletu. Najwybitniejszymi rzeźbami okresu hellenistycznego są takie dzieła jak Ołtarz Pergamoński, Umierający Gall, Nike z Samotraki czy Grupa Laookona.

Audiobook „O Pięknie”

R3ZOa6HuccDZ51

Audiobook O Pięknie. Mieszkańcy starożytnej Grecji sztukę określali mianem techno, czyli umiejętnością wiernego odtwarzania natury. Nie nadawali sztukom plastycznym szczególnego znaczenia. Architekci czy rzeźbiarze byli postrzegani jako rzemieślnicy, którzy tworzą poprzez naśladownictwo tego, co w Niebie (na co wskazywał Platon) albo tego, co na ziemi (na co z kolei wskazywał Arystoteles). Sztuki plastyczne nie były traktowane jako działalność intelektu. Prawdziwą i godną pochwały twórczość dostrzegali w twórczości poetów, filozofów i pisarzy. Zbudowanie świątyni według określonych zasad, ze względu na wysiłek fizyczny, było oceniane niżej niż stworzenie dzieła literackiego lub filozoficznego. Piękno w architekturze, rzeźbie, malarstwie miało być uchwycone za pomocą liczb i geometrii. Stąd odszukiwali je w harmonii poszczególnych elementów składowych, w ich proporcjach i w wiernym oddaniu niebiańskiego pierwowzoru. Ważne było naśladownictwo natury oraz umiejętności odwzorowania jej doskonałości. Dlatego Pitagorasa ceniono za zdefiniowanie złotego podziału odcinka. Złoty podział oznaczał, że stosunek długości krótszego odcinka do dłuższego równy jest stosunkowi dłuższego odcinka do całości. A więc piękno to matematyka i geometria wytyczone za pomocą linijki i cyrkla. Złoty podział stał się kluczem do odczytania harmonii ciała, tworzenia harmonii budowli i do poszukiwania kanonu piękna, czyli zbioru reguł, wyznaczających wzorzec piękna, na przykład proporcji ludzkiego ciała. Dla starożytnych Greków idea piękna doskonałego, pozwalająca odczytać boskie proporcje świata, ukryta była właśnie w podziale dokonanym przez Pitagorasa. Wznoszono budynki świątyń, w których stosunek wysokości do szerokości wyrażano w złotych proporcjach. Wzorce te również pomagały wyrzeźbić postaci bogów i ludzi tak, aby ich ciała osiągnęły idealne proporcje. Za moduł, czyli element, którego wymiar miał być pomocny w ustaleniu takiego kanonu, obierali sobie części ciała. W starożytnej Grecji była to głowa. Grecki rzeźbiarz Myron uważał, że jej wysokość musi mieścić się w ciele 6,5 razy (czyli dodane sześć i pół wysokości głowy daje nam idealny wzrost człowieka). Ale był też kanony opracowane przez Polikleta oraz Lizypa. W rzeźbie ciała bogów należało pokazywać jako idealne, a nie ziemskie. Dlatego gdy Praksyteles wyrzeźbił Afrodytę, wzorując się na ciele zmysłowej dziewczyny, został oskarżony o to, że piękno absolutne bogini chciał opisać ziemską, przemijającą powłoką. Tak jak nieśmiertelności nie można było wpisać w śmiertelność, tak piękna nie można było łączyć tylko z ciałem, ale także z dobrem, moralnością i rozumem. Gdzie zatem tkwi idea piękna świątyni greckiej i zdobiących ją rzeźb? Miał to wyjaśnić Arystoteles w jednej ze swoich ksiąg, ale niestety nigdy jej nie odnaleziono.

Audiobook O Pięknie. Mieszkańcy starożytnej Grecji sztukę określali mianem techno, czyli umiejętnością wiernego odtwarzania natury. Nie nadawali sztukom plastycznym szczególnego znaczenia. Architekci czy rzeźbiarze byli postrzegani jako rzemieślnicy, którzy tworzą poprzez naśladownictwo tego, co w Niebie (na co wskazywał Platon) albo tego, co na ziemi (na co z kolei wskazywał Arystoteles). Sztuki plastyczne nie były traktowane jako działalność intelektu. Prawdziwą i godną pochwały twórczość dostrzegali w twórczości poetów, filozofów i pisarzy. Zbudowanie świątyni według określonych zasad, ze względu na wysiłek fizyczny, było oceniane niżej niż stworzenie dzieła literackiego lub filozoficznego. Piękno w architekturze, rzeźbie, malarstwie miało być uchwycone za pomocą liczb i geometrii. Stąd odszukiwali je w harmonii poszczególnych elementów składowych, w ich proporcjach i w wiernym oddaniu niebiańskiego pierwowzoru. Ważne było naśladownictwo natury oraz umiejętności odwzorowania jej doskonałości. Dlatego Pitagorasa ceniono za zdefiniowanie złotego podziału odcinka. Złoty podział oznaczał, że stosunek długości krótszego odcinka do dłuższego równy jest stosunkowi dłuższego odcinka do całości. A więc piękno to matematyka i geometria wytyczone za pomocą linijki i cyrkla. Złoty podział stał się kluczem do odczytania harmonii ciała, tworzenia harmonii budowli i do poszukiwania kanonu piękna, czyli zbioru reguł, wyznaczających wzorzec piękna, na przykład proporcji ludzkiego ciała. Dla starożytnych Greków idea piękna doskonałego, pozwalająca odczytać boskie proporcje świata, ukryta była właśnie w podziale dokonanym przez Pitagorasa. Wznoszono budynki świątyń, w których stosunek wysokości do szerokości wyrażano w złotych proporcjach. Wzorce te również pomagały wyrzeźbić postaci bogów i ludzi tak, aby ich ciała osiągnęły idealne proporcje. Za moduł, czyli element, którego wymiar miał być pomocny w ustaleniu takiego kanonu, obierali sobie części ciała. W starożytnej Grecji była to głowa. Grecki rzeźbiarz Myron uważał, że jej wysokość musi mieścić się w ciele 6,5 razy (czyli dodane sześć i pół wysokości głowy daje nam idealny wzrost człowieka). Ale był też kanony opracowane przez Polikleta oraz Lizypa. W rzeźbie ciała bogów należało pokazywać jako idealne, a nie ziemskie. Dlatego gdy Praksyteles wyrzeźbił Afrodytę, wzorując się na ciele zmysłowej dziewczyny, został oskarżony o to, że piękno absolutne bogini chciał opisać ziemską, przemijającą powłoką. Tak jak nieśmiertelności nie można było wpisać w śmiertelność, tak piękna nie można było łączyć tylko z ciałem, ale także z dobrem, moralnością i rozumem. Gdzie zatem tkwi idea piękna świątyni greckiej i zdobiących ją rzeźb? Miał to wyjaśnić Arystoteles w jednej ze swoich ksiąg, ale niestety nigdy jej nie odnaleziono.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D4hV6enbC

Odbudowa Akropolu

Kierowanie odbudową Akropolu zostało powierzone Fidiaszowi, rzeźbiarzowi z Olimpii, który stanął na czele zespołu architektów, rzeźbiarzy, malarzy, pozłotników, brązowników i wielu robotników. Perykles chcąc sfinansować odbudowę świętego wzgórza sięgnął po wspomniane wyżej skarby zgromadzone w Delfach. Prace przy świątyniach dawały też pracę Ateńczykom, którzy pracując przy wznoszeniu PartenonuPartenonPartenonu, Erechtejonu czy Propylejów mogli utrzymać rodziny i powoli podnosili ze zniszczeń miasto, które ucierpiało podczas najazdu Persów. Ruiny świątyń zepchnięto do głębokiego dołu nazwanego później rumowiskiem perskim (dzięki temu archeologowie odkryli tam w XIX i XX wieku wiele cennych, choć zniszczonych częściowo, polichromowanych rzeźb datowanych na okres archaiczny). Odbudowa zaczęła się w 447 roku p.n.e., kiedy to ruszyła budowa doryckiego w stylu Partenonu. Trwała ona do 332 roku p.n.e. Obok stanęła jońska w stylu świątynia zw. Erechtejonem z tzw. Gankiem Kor, który służył kapłanom do błogosławienia procesji zw. Panatejską. W Erechtejonie użyto postaci kobiet (kor) jako podpór (kariatyd) dla podtrzymania belkowania. Budowa Erechtejonu trwała pomiędzy 421 a 406 rokiem p.n.e.

Architektowi Mnesiklesowi powierzono zaprojektowanie i wybudowanie doryckich Propylejów – bramy chroniącej wejście na Akropol. Propyleje, wznoszone od 437 roku p.n.e. mieściły m.in. pinakotekę - pomieszczenie gdzie eksponowano obrazy Polignota, Aglaofona i Timajnetosa. Obok Propylejów zbudowano wcześniej (w latach 450‑421 p.n.e.) świątynię poświęconą Nike Apteros, w której oddawano cześć Atenie Zwycięskiej. Jej figurka pozbawiona była skrzydeł, aby bogini nigdy nie opuściła Aten.

Gdy ukończono odbudowę Akropolu, jego najważniejsza budowla - Partenon stała się bardzo okazałą świątynią, zdobioną m.in. imponujący zespół polichromowanych rzeźb i płaskorzeźb umieszczonych na fryzie w polach przyczółków. Rozmiar budowli był podyktowany wielkością ustawionego wewnątrz posągu Ateny Partenos. Obecnie, aby zniwelować ślady rabunków, późniejszych przekształceń w kościół chrześcijański, następnie w meczet, wybuchu ulokowanego we wnętrzu magazyny prochu oraz grabieży dokonanej przez lorda Elgina, podjęto próbę jego odbudowy. Zrabowane ze ścian świątyni dzieła można oglądać w British Muzeum. Wzniesiona pod Ratyzboną przez niemieckiego architekta Leona von Klenze Walhalla pokazuje dziś jak mógł wyglądać kiedyś Partenon w całej swej okazałości.

Posąg Ateny Partenos

ROCSD8g8NsZin1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Ateny Warwakion”. Na zdjęciu znajduje się marmurowy posąg stojącej, pełnej majestatu bogini w długiej, pełnej fałd sukni. Głowę wieńczy hełm ozdobiony figurami sfinksów i gryfa. Spod niego, na ramiona opadają pukle kręconych włosów. W lewej, opuszczonej wzdłuż tułowia ręce trzyma tarczę. Prawa, wyciągnięta do przodu oparta jest na kolumnie. Na dłoni ustawiona jest figurka Nike. Spod szaty wystają stopy. Cała postać ujęta jest w lekkim kontrapoście. Rzeźba ustawiona jest w dużej szklanej gablocie.

Wewnątrz Partenonu znajdował się posąg Ateny PartenosAtena PartenosAteny Partenos. Powstał on w latach 447‑438 p.n.e. Był jedną z największych rzeźb sakralnych, jej wysokość wynosiła 12 metrów. Atena odziana została w sandały dekorowane scenami centauromachii, szatę zwaną peplosem i narzuconą na ramiona egidę zdobioną głową meduzy. Głowę osłaniał hełm dekorowany dwoma sfinksami i figurką gryfa. W prawej, podpartej kolumną dłoni Atena trzymała figurkę bogini zwycięstwa Nike, lewą podtrzymywała tarczę zdobioną scenami amazonomachii i gigantomachii. Pomiędzy bohaterami tych scen miały się znaleźć twarze Fidiasza i Peryklesa, co stało się później podstawą do oskarżenia obydwu o świętokradztwo.

Fidiasz wykonał rzeźbę Ateny przy użyciu techniki zwanej chryzelefantynąChryzelefantynachryzelefantyną, czyli łączącą kość słoniową ze złotem. Wnętrze rzeźby stanowił drewniany szkielet. Płyty ze złota, które ważyły około 1151 kilogramów w razie potrzeby demontowano i przetapiano na pieniądze, by opłacić armię, a w czasie pokoju odnawiano (odlewano ze złota brakujące elementy). Dzięki temu była nie tylko rzeźbą, ale także skarbcem. Było to możliwe, ponieważ wizerunek Ateny Partenos nie był posągiem kultowym, tylko rzeźbą, która miała reprezentować obecność Ateny wśród obywateli miasta. Oryginalna rzeźba Ateny nie zachowała się. W czasach chrześcijańskich wywieziono ją do Konstantynopola, gdzie w nieznanym czasie została rozebrana. Dzieło znamy z opisów oraz z niewielkiej kopii – figurki, którą nazywa się Ateną Varvakeion (Ateną Warwakion).

R40pa9HTRFixm

Ćwiczenie 1

Do poniższych opisów dobierz odpowiednie nazwy: Erechtejon, Świątynia Ateny Nike. Opis 1: czteropoziomowa świątynia Akropolu, ozdobiona kariatydami, czyli kolumnami w formie postaci kobiecej. Opis 2: niewielka świątynia Akropolu ozdobiona fryzem ciągłym, czyli poziomym pasem z dekoracją figuralną, przedstawiającym sceny religijne i historyczne.

Do poniższych opisów dobierz odpowiednie nazwy: Erechtejon, Świątynia Ateny Nike. Opis 1: czteropoziomowa świątynia Akropolu, ozdobiona kariatydami, czyli kolumnami w formie postaci kobiecej. Opis 2: niewielka świątynia Akropolu ozdobiona fryzem ciągłym, czyli poziomym pasem z dekoracją figuralną, przedstawiającym sceny religijne i historyczne.

Zapoznaj się z opisami dwóch budowli Akropolu i na ich podstawie podpisz zdjęcia odpowiednimi nazwami. Zwróć uwagę na poprawność zapisu. Erechtejon – czteropoziomowa świątynia Akropolu, ozdobiona kariatydami, czyli kolumnami w formie postaci kobiecej. Świątynia Ateny Nike – niewielka świątynia Akropolu ozdobiona fryzem ciągłym, czyli poziomym pasem z dekoracją figuralną, przedstawiającym sceny religijne i historyczne.

.................

.................

Trzy porządki architektoniczne

Grecy stosowali trzy porządki architektoniczne, z których każdy składał się z kolumn (tworzonych z trzech zasadniczych części: Baza kolumny, trzonu kolumnyTrzon kolumnytrzonu kolumny, głowicyGłowicagłowicy i belkowaniaBelkowaniebelkowania.

Porządek dorycki – to najstarszy z trzech porządków architektonicznych, charakteryzuje się ciężkimi proporcjami, monumentalnością i surowością, które przypominają, że to w tym właśnie porządku elementy drewniane zastąpiono kamiennymi. Masywne kolumny miały wybrzuszony trzon (wybrzuszenie to zwano enthasis), dużą średnicę (w środkowej części). Trzon pokrywało 16–20 żłobień (kanelury) z ostrymi zakończeniami. W przeciwieństwie do innych porządków, w porządku doryckim kolumna nie miała bazy, a głowica była bardzo prosta. Kształtem przypomina spłaszczoną poduszkę, na której znajduje się kwadratowa płyta. Ze względu na wymienione cechy (monumentalność i surowość) określa się ten porządek jako męski. Stosowano go najczęściej na Półwyspie Peloponeskim i na terenie tzw. Wielkiej Grecji, czyli na Sycylii i w południowej części Półwyspu Apenińskiego zasiedlonej przez Greków.

Porządek joński – charakteryzuje się lekkością, smukłością proporcji i większą niż to było w przypadku doryckiego ozdobnością. Kolumna jońska posiadała podstawę a jej trzon, również lekko wybrzuszony miał gęstsze i drobniejsze żłobkowania. Głowica w porządku jońskim posiadała charakterystyczne woluty w kształcie zwiniętych liści zwanych rogami baranimi. Styl joński, bardziej delikatny od doryckiego, bywa nazywany kobiecym. Stosowano go głównie w Azji Mniejszej.

Porządek koryncki – trzon i podstawa kolumny korynckiej są podobne do jońskich, ale głowica jest bardziej dekoracyjna, zdobiona liśćmi akantu (ozdobnego krzewu). Ze względu na swoją lekkość, smukłość i wyjątkową ozdobność porządek koryncki jest nazywany dziewczęcym. Miała zostać zaprojektowana przez Kallimacha, który naszkicował kosz porośnięty akantem, pozostawiony przez dziewczynę na grobie swego ukochanego.

R183VYhZMjsfj1

Ilustracja przedstawia porządki architektoniczne Grecji. Na czarno-białej grafice ukazane są fragmenty elementów architektonicznych w różnych stylach. Po lewej stronie znajduje się kolumna dorycka ze żłobkowanym trzonem bez bazy oraz prostą głowicą. Kolumna podtrzymuje belkowanie składające się z architrawu i fryzu podzielonego na tryglify i metopy. Wyżej mieści się fragment frontonu. Po środku grafiki przedstawiono kolumnę w stylu jońskim z bazą, żłobkowanym trzonem i ślimakową głowicą. Kolumna podtrzymuje belkowanie podzielone na architraw i fryz nad którym znajduje się fragment frontonu. Po prawej stronie ukazana została kolumna w porządku korynckim z bazą, żłobkowanym trzonem oraz zdobioną liśćmi akantu głowicą, która podtrzymuje belkowanie z trójdzielnym architrawem oraz fryzem zamkniętym u góry dentilem (ząbkowanym ornamentem). Całość belkowania wieńczy kamienna koronka zwana antefiksem.

Greckie Świątynie

Pierwsze świątynie greckie powstawały z drewna, a rolę kolumn pełniły pnie drzew, dach wykonywano z desek i płytek drewnianych zwanych gontami, natomiast strop powstawał z trzech zbijanych razem belek, które zwano tryglifami. Pomiędzy belkami były wolne miejsca. Aby chronić posąg bóstwa przed wiatrem i deszczem, pomiędzy belki wkładano gliniane polichromowane płytki, zwane metopamiMetopametopami. Gdy zaczęto budować świątynie kamienne, architekci i rzeźbiarze naśladowali starsze, drewniane budowle, które były uważane za święte i dlatego odtwarzali w kamieniu nawet gwoździe, zwane guttae, które kiedyś trzymały tryglify na swoim miejscu.

R1T8bPtkmFsPe1

Ilustracja przedstawia fryz podzielony z metopami i tryglifami. Zdjęcie ukazuje fragment belkowania podzielonego na architraw oraz fryz, podtrzymywanego przez kolumny doryckie. Na fryzie przy pomocy białych punktów zaznaczono tryglif (prostokątną, wystającą płytkę podzieloną na trzy) oraz metopę (płaską przestrzeń między tryglifami). Od punktów biegną przerywane linie do napisów „Metopa”, „Tryglif”.

Każda świątynia miała wydzielone pomieszczenie zwane naosem lub cellą, przeznaczone do ustawienia figury bóstwa, które otoczone kolumnami podtrzymującymi dach. Kolumnadą nazywa się połączony ze sobą belkowaniemBelkowaniebelkowaniem jeden lub kilka rzędów kolumn otaczających Z przodu krytej najczęściej dwuspadowym dachem świątyni, umieszczano fronton, którego najważniejszym elementem była trójkątna płyta zwana tympanonem. Chroniła ona wnętrze świątyni przed wiatrem i deszczem, a rzeźbiarze wykorzystywali jego powierzchnię do wykonania dekoracji rzeźbiarskich, które np. w Partenonie przedstawiały najważniejszych bogów i spór Ateny z Posejdonem o to, kto będzie najważniejszym bogiem dla Ateńczyków. Szczyt i boczne narożniki frontonu mógł wieńczyć akroterion, czyli dekoracja w formie figur, liści akantu, woluty. Środkowy, poziomy człon belkowania nazywamy fryzem. Fryz był gładki albo zdobiony – metopamiMetopametopami i tryglifamiTrygliftryglifami lub reliefemPłaskorzeźbareliefem o tematyce mitologicznej, religijnej czy historycznej. Najniższą część budowli antycznych stanowiła krepidoma – fundament w formie trzech stopni, obiegający budowlę dookoła. Najwyższy stopień kamiennej podstawy nazywany jest stylobatem.

Przyjrzyj się rozmieszczeniu elementów architektonicznych świątyni greckiej na przykładzie Świątyni Hery w Paestum.

R19D4LUE1pPeZ1

Ilustracja przedstawia ruiny Świątyni Hery. Na fotografii znajduje się budowla na planie prostokąta z zachowaną kolumnadą. Żłobkowane, doryckie kolumny podtrzymują belkowanie. Fragmentarycznie zachowały się tympanony po obu stronach świątyni. Obiekt pozbawiony jest dachu, który uległ całkowitemu zniszczeniu. Całość ustawiona jest na kamiennych schodach i otoczona drewnianym płotkiem. Na około fotografii znajdują się nazwy poszczególnych elementów ukazanej budowli. Podpisany jest „tympanon” - czyli trójkątna przestrzeń we frontonie, „stylobat” - czyli podstawa budowli, „krepidoma” - czyli schody, „kolumnada” oraz „dwuspadowy dach”.

RgqnbDesx9Brd1

Ilustracja przedstawia głowicę dorycką z Partenonu. Na zdjęciu ukazana jest górna część kolumny wspierającej belkowanie. Żłobkowany trzon kolumny zakończony jest prostą głowicą składającą się z echinusa w kształcie zwężającego się ku dołowi, płaskiego walca oraz leżącego na nim sześciennego abakusa.

RN7ywubJJXZEs

Ćwiczenie 3

Co to jest metopa?

Co to jest metopa?

Poniżej umieszczono schematy trzech kolumn. Przyporządkuj podane elementy przeciągając ich nazwy w odpowiednie miejsca na ilustracji.

Woluta, Metopa, Trzon

.................

.................

.................

Wybitni rzeźbiarze okresu klasycznej Grecji

Rzeźba w starożytnej Grecji była jedną z najważniejszych dziedzin twórczości. Już w okresie archaicznym powstawały liczne przedstawienia mężczyzn bohaterów zawodów olimpijskich czyli kurosówKuroskurosów i kobiecych figurek wotywnych korKorakor, które zdobiły wnętrza świątyń. Fundowano np. w podziękowaniu za zwycięstwo w zawodach olimpijskich, lub za szczególne łaski otrzymane od bogów. W okresie zwanym klasycznym tworzyło wielu rzeźbiarzy, takich jak: Kresilas, Myron, Fidiasz, Poliklet i Praksyteles.

Oto wybrani, wybitni rzeźbiarze klasyczni:

Rsdeo3sa7I4Fw

Ćwiczenie 4

Jak rozumiesz pojęcie efekt mokrych szat w rzeźbie?

Jak rozumiesz pojęcie efekt mokrych szat w rzeźbie?

Rzeźbiarze greccy, aby pokazać piękno ciał mieszkańców Olimpu, ukryte pod ich ubraniami stosowali tzw. efekt mokrych szat, którego mistrzem był Pajonis. Kliknij kursorem w rzeźby, które najlepiej pokazują ten styl.

• 1
• 2
• 3

ReepeuWXUSG6P

Ćwiczenie 7

Co to jest tryglif?

Co to jest tryglif?

Wpisz nazwy wybranych elementów architektonicznych.

.................

.................

Słownik pojęć

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

ROCSD8g8NsZin1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Ateny Warwakion”. Na zdjęciu znajduje się marmurowy posąg stojącej, pełnej majestatu bogini w długiej, pełnej fałd sukni. Głowę wieńczy hełm ozdobiony figurami sfinksów i gryfa. Spod niego, na ramiona opadają pukle kręconych włosów. W lewej, opuszczonej wzdłuż tułowia ręce trzyma tarczę. Prawa, wyciągnięta do przodu oparta jest na kolumnie. Na dłoni ustawiona jest figurka Nike. Spod szaty wystają stopy. Cała postać ujęta jest w lekkim kontrapoście. Rzeźba ustawiona jest w dużej szklanej gablocie.

R1T8bPtkmFsPe1

Ilustracja przedstawia fryz podzielony z metopami i tryglifami. Zdjęcie ukazuje fragment belkowania podzielonego na architraw oraz fryz, podtrzymywanego przez kolumny doryckie. Na fryzie przy pomocy białych punktów zaznaczono tryglif (prostokątną, wystającą płytkę podzieloną na trzy) oraz metopę (płaską przestrzeń między tryglifami). Od punktów biegną przerywane linie do napisów „Metopa”, „Tryglif”.

R19D4LUE1pPeZ1

Ilustracja przedstawia ruiny Świątyni Hery. Na fotografii znajduje się budowla na planie prostokąta z zachowaną kolumnadą. Żłobkowane, doryckie kolumny podtrzymują belkowanie. Fragmentarycznie zachowały się tympanony po obu stronach świątyni. Obiekt pozbawiony jest dachu, który uległ całkowitemu zniszczeniu. Całość ustawiona jest na kamiennych schodach i otoczona drewnianym płotkiem. Na około fotografii znajdują się nazwy poszczególnych elementów ukazanej budowli. Podpisany jest „tympanon” - czyli trójkątna przestrzeń we frontonie, „stylobat” - czyli podstawa budowli, „krepidoma” - czyli schody, „kolumnada” oraz „dwuspadowy dach”.

RgqnbDesx9Brd1

Ilustracja przedstawia głowicę dorycką z Partenonu. Na zdjęciu ukazana jest górna część kolumny wspierającej belkowanie. Żłobkowany trzon kolumny zakończony jest prostą głowicą składającą się z echinusa w kształcie zwężającego się ku dołowi, płaskiego walca oraz leżącego na nim sześciennego abakusa.

R1Mf1OZlj675K1

Ilustracja przedstawia grafikę ukazującą rzeźbę „Zeusa Olimpijskiego” autorstwa Fidiasza. Na czarno-białym obrazie znajduje się posąg brodatego mężczyzny siedzącego na tronie we wnętrzu świątyni, której wnętrze otoczone jest dwoma kondygnacjami kolumnady. Głowę postaci wieńczy wieniec, nogi okrywa kwiecista draperia, w prawej ręce trzyma statuę Nike a lewą wspiera na berle, na którego szczycie umieszczono ptaka. Stopy wsparte są na podnóżku. Poniżej potężnego posągu widoczne są małe postacie ubrane w togi.

R1bt6FarcuCBr1

Ilustracja przedstawia grafikę ukazującą rzeźbę „Atena i Marsjasz” autorstwa Myrona. Zdjęcie ukazuje dwupostaciową rzeźbę wykonaną w brązie. Ustawiona po lewej stronie postać Ateny z nasuniętym na czoło hełmie z wysokim pióropuszem oraz związanej na biodrach drobno pofałdowanej todze, wspiera się prawą ręką na włóczni. Pochylona głowa oraz gest wyciągniętej w dół lewej dłoni wskazują na to, że przed chwilą upuściła flet leżący na ziemi. Po prawej stronie ukazany został Marsjasz. Jest to nagi, brodaty mężczyzna. Ukazana w dynamicznej pozie postać odchylona jest do tyłu. Tułów wspiera się na ugiętej lewej nodze, głowa skierowana jest w dół. Marsjasz patrzy na flet, który właśnie ujrzał. Prawą rękę ma wzniesioną, jak gdyby chciał szybkim gestem go podnieść. Rzeźba umieszczona została na tle ściany w kolorze ciepłej czerwieni.

RbE138XYpNIV91

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Doryforos” autorstwa Polikleta. Zdjęcie ukazuje marmurowy, biały posąg muskularnego młodzieńca. Postać ustawiona jest w kontrapoście. Lekkie nachylenie linii bioder stanowi przeciwwagę dla nachylenia w przeciwnym kierunku linii ramion. Ciężar ciała opiera się na prawej nodze, druga zgięta w kolanie i odsunięta lekko w tył, zostaje w spoczynku. Prawa ręka ułożona jest luźno wzdłuż tułowia, natomiast lewa zgięta w łokciu. Palce dłoni ułożone są tak jakby trzymały włócznię. Skierowaną lekko w prawą stronę głowę wieńczą krótkie falowane włosy. Artysta z dużą dbałością o szczegół ukazał anatomiczną budowę muskulatury młodego mężczyzny. Posąg ustawiony jest na ciemnym, czerwonym tle.

RlLXkCoe05EFU1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Szalejąca Menada”. Autorem oryginału był Skopas. Na zdjęciu znajduje się marmurowa rzeźba kobiety w dwóch rzutach; z boku oraz z przodu. Postać jest dynamicznie wygięta do tyłu. Piersi, fragment brzucha oraz prawe udo okrywa mocno przylegająca do ciała draperia sukni, przepasana cienkim paskiem. Falowane włosy luźno opadają na ramię i plecy. Rzeźba jest niekompletna. Brakuje fragmentów nóg, od kolan w dół a także rąk. Również twarz nosi ślady zniszczeń. Posąg ustawiony jest na ciemnym, rozjaśniającym się ku dołowi tle.

RnJJAUeejS9HY1

Lustracja przedstawia rzeźbę „Afrodyta z Knidos”. Autorem oryginału był Praksyteles. Na zdjęciu widoczny jest marmurowy posąg młodej kobiety. Ciężar ciała nagiej postaci rozłożony został w lekkim kontrapoście wzdłuż linii o kształcie S. Głowa Afrodyty okolona drobnymi falami włosów, skierowana jest w lewą stronę. Oczy wzniesione ku górze. Palce prawej dłoni ułożonej z przodu ciała, opierają się na lewym udzie. Lewa, zgięta w łokciu ręka trzyma draperię, która spływa drobnymi fałdami na stojącą na podłożu amforę. Posąg odznacza się miękkim i delikatnym modelunkiem ciała. Rzeźba nosi na sobie ślady pęknięć.

RaZxYdxOeqBqh1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Woźnica z Delf ” nieznanego autorstwa. Na zdjęciu widnieje posąg młodego mężczyzny ubranego w szatę o drobnych fałdach, przepasaną w talii pasem. W prawej ręce trzyma lejce. Lewa ręka nie zachowała się. Na głowie ma przylegającą do czaszki czapkę spod której wystają kręcone włosy. Tułów postaci skierowany jest w prawą stronę.

RWz7KlTAowlaH1

Ilustracja przedstawia płaskorzeźbę „Nike zawiązująca sandał”, której autorstwo przypisuje się Kallimachosowi. Na zdjęciu znajduje się fragment reliefu z wyrzeźbioną w technice mokrych szat Nike. Postać kobiety ukazana jest w trakcie zdejmowania sandała. Zgięte, prawe kolano unosi się do góry, natomiast prawa ręka sięga ku stopie. Cała sylwetka pochyla się do przodu. Płaskorzeźba nie jest kompletna, nie zachowały się głowa i fragment lewej ręki z dłonią.

R1Mz3c1hHruhL1

Ilustracja przedstawia Świątynię Ateny Nike na Akropolu w Atenach. Na zdjęciu znajduje się niewielkich rozmiarów budowla na planie prostokąta. Fotografia ukazuje tylną część fasady z czterema żłobkowanymi kolumnami w stylu jońskim. U góry obiekt wieńczy belkowanie z trójdzielnym architrawem i ozdobionym płaskorzeźbą fryzem. Tympanon zachował się jedynie w szczątkowej formie w postaci małego gzymsu po prawej stronie. W kadrze, poniżej okalających świątynię schodów znajdują się korony zielonych drzew.

R5vFnScufZaUv1

Ilustracja przedstawia świątynię Erechtejon w Atenach. Na zdjęciu ukazane są ruiny czteropoziomowej świątyni greckiej na skalistym wzniesieniu. W budowli zachowały się kolumny w stylu jońskim ze żłobkowaniem. Po prawej stronie wybudowany został portyk z kariatydami podtrzymującymi belkowanie. Pierwotnie obiekt pokryty był dachem, który nie zachował się do dzisiejszych czasów.

Bibliografia

Anna Derwojedowa, Andrzej Dulewicz, Bożena Grochala (red.), Encyklopedia sztuki starożytnej., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.

Janina Kosińska, Krzysztof Plater (red.), W dawnych Atenach., Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wrocław 1971.

Kazimierz Michałowski, Jak Grecy tworzyli sztukę. Wiedza Powszechna, Warszawa 1970.