Płodozmian w ekologicznej uprawie roślin

bg‑yellow

W gospodarstwie ekologicznym prawidłowo ułożony płodozmian, czyli rozplanowane na kilka lat następowanie po sobie roślin na danym terenie, pełni dwie istotne role. Po pierwsze zapobiega wyczerpaniu się gleby, kształtując bilans azotu i materii organicznej, i w ten sposób dodatnio wpływa na jakość oraz wielkość plonu. Po drugie ogranicza rozwój szkodników i chorób, a także reguluje zachwaszczenie terenu. Najważniejszą rolę w płodozmianie odgrywają dobór gatunków, właściwe następstwo roślin oraz długość trwania całego cyklu.

W rolnictwie ekologicznym ważnym źródłem azotu są kompost oraz obornik, ale warto postawić na uprawę roślin motylkowatych, które zwiększają ilość tego pierwiastka w glebie. Rośliny te mogą być wysiewane jako główny plon, międzyplon albo poplon. Zaleca się, aby ich udział w płodozmianie wynosił 20‑25% w plonie głównym i 15‑30% w międzyplonach.

Wśród roślin motylkowatych wyróżniamy drobnonasienne (pastewne) i grubonasienne (strączkowe). Wśród tych pierwszych najwartościowsza jest koniczyna czerwona i lucerna mieszańcowa, a także uprawiana na pastwiskach koniczyna biała oraz rzadziej komonica zwyczajna. Do grupy drugiej należą np. łubiny (żółty, wąskolistny i biały), groch siewny i pastewny (peluszka), bobik, seradela, jak również wyka siewna (jara) i kosmata (ozima). Poniższa tabela przedstawia wpływ obu grup na żyzność gleby:

Cecha	Motylkowate jednoroczne (strączkowe)	Motylkowate wieloletnie i ich mieszanki z trawami
ilość azotu pozostała po zbiorze na 1 ha	łubiny, grochy: 50‑60 kg bobik: 100 kg	koniczyna czerwona: 120‑150 kg lucerna: 150‑200 kg
ocienienie gleby	słabe (szerokie rzędy)	bardzo dobre
wpływ na strukturę gleby	gleba zbita – słabe przerośnięcie korzeniami	znakomity – nadanie struktury gruzełkowatej
wpływ na stan zachwaszczenia	pod koniec wegetacji rośnie zachwaszczenie	chwasty jednoroczne zostają zebrane wraz z pierwszym pokosem

Indeks górny Tabela. Porównanie wpływu roślin motylkowatych strączkowych i wieloletnich na glebę.
Źródło: B. Sazońska, Podstawy agrotechniki w produkcji ekologicznej, tekst dostępny na stronie http://biblio.modr.mazowsze.pl/Biblioteka/Ekologia/Podstawy_agrotechniki_w_produkcji_ekologicznej.pdf Indeks górny koniec

Kolejna tabela jest przykładem stosowania siedmioletniego płodozmianu w ekologicznym gospodarstwie warzywniczym:

rok	schemat ogólny	przykład 1	przykład 2
rok 1	kapustne lub liściowe*	kalafior późny* lub sałata + poplon	kapusta późna* lub szpinak + poplon
rok 2	zboża jare + wysiew roślin strukturotwórczych	jęczmień z wsiewką lucerny	pszenica jara z wsiewką koniczyny
rok 3	roślina strukturotwórcza	lucerna	koniczyna
rok 4	cebulowe**	cebula	por**
rok 5	korzeniowe	marchew	pietruszka
rok 6	bobowate + zboża ozime	fasola szparagowa + pszenica ozima	groch zielony + jęczmień ozimy
rok 7	zboża ozime	pszenica ozima	jęczmień ozimy

Indeks górny Tabela. Przykłady siedmioletnich płodozmianów dla gospodarstw warzywniczych Indeks górny koniec

Indeks górny *pełna dawka obornika Indeks górny koniec
Indeks górny **pół dawki obornika Indeks górny koniec

Indeks górny Źródło: M. Jankowska, Warzywa na ekozagonie, Warmińsko‑Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Olsztynie, Olsztyn 2019, s. 18 (dane za: Uprawa warzyw metodą zintegrowaną 1995, praca zbiorowa). Indeks górny koniec

Uprawianie roślin motylkowych zapewnia też nawozy zielone tym gospodarstwom, które nie dysponują wystarczającą ilością kompostu czy obornika. W rolnictwie ekologicznym ważne jest dążenie do zrównoważonej produkcji, czyli prowadzenia w gospodarstwie zamkniętego obiegu materii. W przypadku hodowanych zwierząt właściwy płodozmian pozwala zadbać o rośliny na paszę, jak i zagospodarować odpady roślinne i zwierzęce, a przez to zminimalizować zewnętrzne dopływy materii do gospodarstwa i odpowiednio troszczyć się o jakość gleby.

Poniżej w galerii zamieszczono przykładowe płodozmiany dla różnych rodzajów gospodarstw i typów gleb: