Jak wspomniano już wcześniej, ekologiczny system gospodarowania powinien opierać się na zrównoważonej produkcji oraz utrzymywaniu zamkniętego obiegu materii w gospodarstwie. Oznacza to, że poza gospodarstwo rolnik wywozi to, co chce sprzedać, natomiast odpady i produkty uboczne należy zagospodarowywać i wprowadzać ponownie do obiegu. Zamknięty obieg składników pokarmowych przedstawia poniższa grafika:

Ekologiczne nawożenie upraw polega na zastosowaniu naturalnych źródeł składników odżywczych w celu zapewnienia roślinom odpowiedniej ilości składników mineralnych. Główną zasadą ekologicznego nawożenia jest zapobieganie erozji gleby oraz utrzymanie jej struktury i składu chemicznego. Stosuje się wiele różnych metod nawożenia, w tym:

• naturalne nawozy organiczne, takie jak obornik, kompost, zielone nawozy czy osad z oczyszczalni ścieków;

• naturalne nawozy mineralne, takie jak wapno, fosfor i potas;

• naturalne preparaty roślinne, takie jak nawozy z roślin rosnących w okolicy, ekstrakty z alg czy bioaktywatory glebowe.

Głównym przesłaniem jest dobór nawozów w sposób racjonalny i przemyślany, aby nie zaburzać równowagi biologicznej gleby.

W gospodarstwie ekologicznym obornik jest podstawowym nawozem. Należy jednak dbać o to, aby podczas jego przechowywania i stosowania ograniczać straty materii organicznej oraz cennych składników pokarmowych. Dlatego istotna jest pora jego stosowania, jak i panujące warunki atmosferyczne. Obornik najlepiej wywozić w dni bezwietrzne i pochmurne, ponieważ w momencie, w którym jest on rozrzucany na polu, dochodzi do reakcji chemicznych i szybkiego jego przesuszania, jak również utraty azotu przede wszystkim w postaci amoniaku. Istotny jest także rodzaj gleby. Na glebach średnich i ciężkich w przypadku roślin wczesnego siewu obornik należy wywieźć jesienią, natomiast na glebach lekkich trzeba go stosować wyłącznie wiosną (te ostatnie łatwiej się nawozi, można też wcześniej wejść w pole).

Kompost warto stosować przede wszystkim do poprawienia bilansu materii organicznej w glebie w dłuższej perspektywie czasowej. Tu również obowiązuje zasada płytkiego zmieszania – rozsypanego kompostu nie przyorujemy, a mieszamy z glebą za pomocą brony, kultywatora lub wolnoobrotowej glebogryzarki. W zależności od zasobności gleby i uprawianych roślin stosuje się od 3 do 10 t kompostu na hektar, w uprawach warzywnych do 30 t/ha.

Poniższa tabela prezentuje oddziaływanie różnych form nawozów organicznych i resztek pożniwnych – także obornika i słomy – na właściwości gleby:

Indeks górny Tabela. Oddziaływanie różnych form nawozów organicznych i resztek pożniwnych na właściwości gleby Indeks górny koniec^{Tabela. Oddziaływanie różnych form nawozów organicznych i resztek pożniwnych na właściwości gleby}

Indeks górny Oddziaływanie: x‑słabe, xx‑średnie, xxx‑duże Indeks górny koniec^{Oddziaływanie: x‑słabe, xx‑średnie, xxx‑duże}

Indeks górny Źródło: M. Wróblewska, Zarządzanie gospodarstwem ekologicznym, Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie, s.10; tekst dostępny na stronie https://odr.pl/wp-content/uploads/2016/08/2015_g_ekolog.pdf (dane za: Kahnt G., 1981, Gründüngung, Frankfurt (Main), DLG‑Verlag). Indeks górny koniec^{Źródło: M. Wróblewska, Zarządzanie gospodarstwem ekologicznym, Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie, s.10; tekst dostępny na stronie https://odr.pl/wp-content/uploads/2016/08/2015_g_ekolog.pdf (dane za: Kahnt G., 1981, Gründüngung, Frankfurt (Main), DLG‑Verlag).}

W ekologicznym nawożeniu ważne jest również stosowanie technik związanych z ochroną gleby przed erozją, takich jak uprawa w pasach, uprawa w równoległych rzędach, stosowanie roślin okrywowych oraz zabiegów agrotechnicznych, takich jak uprawa bezorkowa czy późne wiosenne orki. Dzięki tym technikom ziemia zyskuje na strukturze i żyzności, a rośliny są lepiej chronione przed chorobami i szkodnikami.

Rolnictwo ekologiczne powinno także racjonalnie korzystać z wody, by umożliwić odnawianie zasobów wody dobrej jakości. Wspomniane już wyżej ograniczenie nawożenia, ale również odpowiedni płodozmian, który pozwala na ograniczenie wymywania azotanów z gleby, wspierają ochronę wód powierzchniowych i podziemnych. Temu też służy choćby tworzenie (albo utrzymywanie) sadzawek i stawów, regulujących stosunki wodne w całym gospodarstwie, a także tworzenie zadrzewień i miedz śródpolnych jako stref buforowych wzdłuż cieków wodnych, zatrzymujących więcej wilgoci w glebie. Należy pamiętać, że w gospodarstwie ekologicznym stosowanie nawadniania nie może ujemnie wpływać na żyzność gleby w dłuższym okresie. A jeśli działalność rolnicza prowadzona jest na obszarze, na którym zasoby wodne są ograniczone, to dodatkowo rolnik musi używać wydajnych systemów nawadniających (oszczędnie stosujących wodę) oraz przestrzegać planu zużycia wody.

Miejsce na notatki