Pochodne formy tańców – marsz, scherzo, barkarola

Zapoznanie uczniów z następującymi formami muzycznymi: marszem, scherzem i barkarolą. Omówienie budowy tych form oraz ich pochodzenia. Wskazanie najważniejszych czynników kształtujących te formy. Przedstawienie twórców zajmujących się pisaniem marszów, scherz i barkaroli. Wysłuchanie wybranych utworów. Dokonanie muzycznej analizy dzieł.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. Wyjaśnić pochodzenie form: marsza, scherza, barkaroli.

2. Omówić formalną budowę, takich form jak: marsz, scherzo, barkarola.

3. Wskazać rodzaje tych form.

4. Wskazać kompozytorów piszących owe formy.

5. Sporządzić muzyczną analizę wybranych utworów wysłuchanych na lekcji.

Metoda pracy

Metoda pogadanki z elementami opisu. Percepcja muzyczna. Analiza muzyczna.

3. 6. Podręcznik – Wójcik D., A B C form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999

   7. Stanowisko do odtwarzania muzyki.

   8. Nagrania utworów:

1. Fryderyk Chopin – „Marsz z Sonaty b – moll, op. 35”

2. Ludwik van Beethoven – „Scherzo z Sonaty C – dur, op.2, nr 3”

3. Fryderyk Chopin – „Barkarola”

4. Karta pracy ucznia

5. Partytura wyżej wymienionych utworów.

4. Przebieg lekcji

3. 9. Sprawdzenie obecności.

   10. Sprawdzenie zadania domowego.

   11. Wspólne zaśpiewanie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.

   12. Podanie tematu do zeszytu.

(10 min)

4. 13. Metodą pogadanki, zapoznanie uczniów z muzycznymi formami pochodnymi od tańców. Omówienie pochodzenia marsza i wymienienie jego charakterystycznych cech. Wskazanie najważniejszych elementów budowy tej formy oraz przedstawienie kompozytorów piszących utwory w formie marsza. Wysłuchanie utworu Fryderyka Chopina – „Marsz z Sonaty b – moll, op. 35”.

• Notatka:

Marsz – forma muzyczna występująca jako samodzielny utwór muzyczny lub jako część utworu cyklicznego, np. symfonii, sonaty lub serenady. Marsz może mieć charakter radosny, triumfalny lub żałobny. Zawsze jest w metrum parzystym. Jego rytmika, podobnie jak rytmika tańców, pozostaje w związku z określonymi ruchami ciała. Praktyczne zastosowanie mają marsze wojskowe. Pod względem formalnym marsze na ogół odznaczają się rozmiarową symetrią, która bywa jednak przełamywana w stylizacjach. Najczęstszą formą jest forma ABA, niekiedy poprzedzona wstępem. Marsze komponowali: Fryderyk Chopin, Verdi, Beethoven.

14. Omówienie pochodzenia scherza i wymienienie jego charakterystycznych cech. Wskazanie najważniejszych elementów budowy tej formy oraz przedstawienie kompozytorów piszących utwory w formie scherz. Wysłuchanie „Scherza z Sonaty C – dur, op.2, nr 3” Ludwika van Beethovena i dokonanie muzycznej analizy dzieła.

• Notatka:

Scherzo to forma muzyczna występująca samodzielnie lub jako część utworu cyklicznego, np. symfonii, sonaty lub serenady. Scherzo podobne jest w formie do menueta, jednakże grane jest w szybszym tempie, często z zastosowaniem rytmu synkopowanego i z wykorzystaniem rozwiniętej artykulacji. Przeważnie wykonywany jest w metrum 3/4. Scherzo ma budowę pieśni trzyczęściowej A + B + A. Ważną rolę odgrywa tu rytm ćwierćnutowy.

Znane utwory w formie scherza:

• Ludwik van Beethoven – „Scherzo z III i IX Symfonii”, „Scherzo z Sonaty Es, op.31”, „Scherzo z Sonaty C, op.2”.

• Feliks Mendelssohn – „Scherzo G”.

• Fryderyk Chopin – „Cztery scherza - E, cis, b i h”.

• Johaness Brahms – „Capriccio” (kaprys).

  15. Omówienie budowy barkaroli i wyjaśnienie jej pochodzenia. Wskazanie jej formalnych elementów oraz wymienienie kompozytorów piszących barkarole.

• Notatka:

Barkarola – rodzaj pieśni śpiewanej przez weneckich gondolierów w celu zabawiania pasażerów. Pieśni te stały się modne w XIX wieku i zostały zaadaptowane przez kompozytorów romantycznych jako miniatury, zwykle w formie wokalno‑instrumentalnej lub instrumentalnej. Komponowane w metrum 6/8 lub 12/8, co wywołuje u słuchaczy wrażenie łagodnego falowania. Do najbardziej znanych barkaroli należy jedna z pieśni z operetki „Opowieści Hoffmana” Jakuba Offenbacha. Fryderyk Chopin skomponował na fortepian „Barkarolę, op. 60”.

(25 min)

5. 16. Zapisanie notatki do zeszytu.

   17. Wysłuchanie „Barkaroli” Fryderyka Chopina i dokonanie muzycznej analizy dzieła.

(10 min)

6. 6. Wójcik D., A B C form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999

Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji pt. Pochodne formy tańców: marsz, scherzo, barkarola.

Zadanie domowe