Podstawowe zasady postępowania ratownika na miejscu wypadku
Czy masz świadomość, że od twojego zachowania może zależeć zdrowie, a nawet życie osoby poszkodowanej? Być może w najmniej spodziewanej chwili zajdzie potrzeba ratowania człowieka w sytuacji zagrożenia. Twoje działania w trakcie tzw. złotej godziny lub platynowych minut są na wagę nie tylko szlachetnych kruszców, lecz życia!
W celu zrozumienia poniższego materiału zastanów się, jak duża jest liczba miejsc, w których może dojść do groźnego wypadku. Spróbuj wskazać, w jakich miejscach dochodzi do nich najczęściej. Możesz w tym celu skorzystać z innego e‑materiału
pt. Zagrożenia w domu i w szkoleZagrożenia w domu i w szkole.
Postaraj się też wymienić pierwsze czynności, które powinieneś wykonać będąc świadkiem takiego zdarzenia, uwzględniając zarówno bezpieczeństwo własne, jak i osoby poszkodowanej. Zarys informacji na ten temat znajdziesz w e‑materiale Pierwsza pomoc - podstawyPierwsza pomoc - podstawy.
objaśniać terminy: pierwsza pomoc, kwalifikowana pierwsza pomoc i medyczne czynności ratunkowe;
wymieniać numery alarmowe i zasady wzywania służb ratowniczych;
objaśniać pojęcia złotej godziny i platynowych minut;
opisywać ogniwa łańcucha przeżycia.
1. Podstawy prawne udzielania pierwszej pomocy
W Polsce, zgodnie z ustawą z 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, ratowanie życia i zdrowia ludzkiego odbywa się na 3 poziomach:
pierwsza pomocpierwsza pomoc,
kwalifikowana pierwsza pomockwalifikowana pierwsza pomoc,
medyczne czynności ratunkowemedyczne czynności ratunkowe.
Pierwszą pomocą nazywamy czynności podejmowane w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnegostanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, wykonywane przez osoby znajdujące się w miejscu zdarzenia (świadków zdarzenia). Osoby udzielające pierwszej pomocy nie muszą mieć żadnych kwalifikacji, ukończonych szkoleń czy kursów. Każdy, kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, ma obowiązek udzielenia pomocy. Za nieudzielenie pomocy Kodeks karnyKodeks karny przewiduje karę pozbawienia wolności do lat 3. Oczywiście, udzielając pierwszej pomocy, nie musimy narażać swojego życia i zdrowia.
Podstawowa czynność, którą każdy z nas powinien wykonać, widząc osobę potrzebującą pomocy, to wezwanie odpowiednich służb ratowniczych.
Osoby udzielające pierwszej pomocy nie muszą obawiać się odpowiedzialności karnej za nieumiejętne jej udzielenie bądź popełnienie jakiegoś błędu w czasie ratowania osoby poszkodowanej. Ratowanie życia i zdrowia to stan wyższej konieczności, a życie jest zawsze cenniejsze od zdrowia. Jeżeli osoba udzielająca pierwszej pomocy poniesie jakąś szkodę na mieniu, przysługuje jej roszczenie o naprawienie tej szkody od skarbu państwa reprezentowanego przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce powstania szkody.
Czynności podejmowane wobec osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywane przez ratownika to kwalifikowana pierwsza pomoc. Ratownikiem zostaje osoba, która ukończyła kurs w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP). Kurs KPP trwa 66 godzin i kończy się egzaminem, po którego zaliczeniu osoba otrzymuje zaświadczenie. Takie zaświadczenie jest ważne 3 lata od dnia jego wydania, zatem, aby nie stracić uprawnień, egzamin należy powtarzać. Kwalifikowanej pierwszej pomocy udzielają m.in. strażacy, ratownicy wodni, górscy itp.
Medyczne czynności ratunkowe to świadczenia zdrowotne podejmowane wobec osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, udzielane przez lekarzy, pielęgniarki i ratowników medycznych. Osoby wykonujące medyczne czynności ratunkowe mają obowiązek doskonalenia zawodowego w różnych formach kształcenia.
2. Numery alarmowe
Wezwanie służb ratunkowych to podstawowa czynność, jaką powinien wykonać każdy z nas, widząc osobę potrzebującą pomocy. Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym w art. 4 stwierdza, że: kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego
. W celu powiadomienia służb ratunkowych należy skorzystać z numeru alarmowego 112.
Numer 112 jest jednolitym numerem alarmowym obowiązującym na terenie całej Unii Europejskiej. Służy do powiadamiania w sytuacjach zagrożenia zdrowia, życia lub mienia. Kierowanie połączeń pod numer alarmowy 112 jest bezpłatne (zarówno dla telefonów stacjonarnych, jak i komórkowych) i można go wybrać w telefonie komórkowym nieposiadającym karty SIM. Numer ten służy wyłącznie do powiadamiania w nagłych sytuacjach zagrożenia zdrowia, życia lub mienia, jak np.:
pożary,
wypadki drogowe,
kradzieże i włamania,
użycie przemocy,
rozpoznanie osoby poszukiwanej przez policję,
nagła utraty przytomności,
zatrzymanie krążenia i oddechu,
inne nagłe sytuacje zagrażające zdrowiu, życiu lub bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu.
Na system numeru alarmowego 112 składa się 17 Centrów Powiadamiania Ratunkowego - po jednym w każdym mieście wojewódzkim oraz w Radomiu. Są na niego przekierowywane połączenia wykonane na numer 997, od 2021 roku stopniowo na numer 998. Docelowo będą przekierowywane również połączenia na numer 999Indeks górny 11 Indeks górny koniec11.
Dzwoniąc pod numer alarmowy bez potrzeby, blokujesz linię telefoniczną osobie, która właśnie w tej chwili może potrzebować natychmiastowej pomocy.
3. Wzywanie służb ratunkowych
Gdy wybierasz numer alarmowy 112, twoje zgłoszenie zostaje skierowane do najbliższego Centrum Powiadamiania Ratunkowego (CPR) - jednego z 17 w całym kraju. Pamiętaj, żeby zachować spokój w czasie rozmowy. Jeśli to możliwe, połączenie powinno być wykonane przez osobę znajdującą się bezpośrednio w miejscu zagrożenia lub inną osobę będącą świadkiem danego zdarzenia.
Wzywając służby ratunkowe:
mów spokojnie – pamiętaj, że osoba przyjmująca wezwanie musi cię zrozumieć;
powiedz, gdzie zdarzenie ma miejsce;
poinformuj, co się stało, krótko opisz zdarzenie lub sytuację, której byłeś świadkiem;
podaj swoje imię, nazwisko i numer telefonu;
odpowiadaj ściśle na pytania dyspozytora;
po podaniu wszystkich informacji nie rozłączaj się pierwszy, poczekaj, aż zrobi to dyspozytor.
4. Łańcuch przeżycia
Sprawne ratowanie życia i zdrowia wymaga szybkiego działania, które pozwoli zminimalizować skutki nagłego urazu, a czasem nawet zapobiec śmierci. Rolą ratowników medycznych nie jest leczenie, ale utrzymanie człowieka przy życiu, zmniejszenie powikłań i jak najszybszy transport do właściwego szpitalnego oddziału ratunkowego. Czynnik, który w ratownictwie medycznym jest kluczowy, to czas, a jego zakres wyznacza tzw. złota godzinazłota godzina, która (na przekór nazwie) nie zawsze stanowi 60 minut. Jest to czas od wystąpienia jakiegoś zdarzenia (wypadku, urazu, utraty przytomności) do znalezienia się poszkodowanego na stole operacyjnym (oddziale intensywnej opieki medycznej). Im krótszy jest ten okres, tym większe Zależność szans na przeżycie od czasu przedstawia w uproszczeniu poniżej.
Ilustracja przedstawia wykres wskazujący czas określany złota godzina. Oś pozioma wykresu to czas. Początek przy słowie śmierć. Oś pionowa wykresu wskazuje na dole śmierć, a u góry życie. Prostopadle do osi poziomej dwie czerwone linie, jedna podpisana Wypadek, druga, udzielenie specjalistycznej pomocy. Od słowa życie na osi pionowej wyprowadzona równoległa do osi X niebieska linia. Na przecięciu z czerwoną linią podpisaną Wypadek zaczyna opadać z czasem w kierunki punktu 0 osi czasu, równoważnego śmierci. Po drodze mija drugą z czerwonych linii, podpisaną Udzielenie specjalistycznej pomocy. Obszar pomalowany na kolor pomarańczowy ograniczony od dołu osią czasu, na bokach czerwonymi liniami podpisanymi Wypadek - Udzielenie specjalistycznej pomocy, od góry wspomnianą niebieską linią z początkiem przy słowie życie, został oznaczony jak złota godzina. Sens wykresu jest taki, że pokazuje w uproszczeniu funkcję życie w zależności od czasu. W momencie, kiedy mija więcej niż godzina od wypadku do udzielenia pomocy, wykres funkcji zaczyna gwałtownie opadać w kierunku śmierci jej wartość równej 0.
Edukacja w zakresie pierwszej pomocy pomaga skrócić złotą godzinę, a to daje możliwość uniknięcia dużej liczby zgonów.
Najpoważniejszy stan, jaki może spotkać każdego z nas, to nagłe zatrzymanie krążenia (NZK). Osoba poszkodowana przestaje wtedy oddychać, a krew przestaje krążyć w jej organizmie. Stan ten jest odwracalny, jeśli trwa nie dłużej niż ok. 3‑6 min. Jeśli pomoc nie nadejdzie w tym czasie, następuje bardzo szybka śmierć mózgu, a tym samym nieodwracalne zmiany w organizmie poszkodowanego. W ratownictwie medycznym czas ten nazywany jest platynowymi minutamiplatynowymi minutami. Służby ratunkowe, wezwane nawet natychmiast po zdarzeniu, bardzo rzadko dojadą do osoby poszkodowanej w tak krótkim czasie. Europejska Rada Resuscytacji szanse na przeżycie osoby z NZK przedstawia jako tzw. łańcuch przeżyciałańcuch przeżycia. Składa się on z czterech ogniw (ilustracja poniżej), które muszą być jednakowo mocne.
Ilustracja przedstawia 4 piktogramy w kształcie koła. Powyżej każdego koła mniejsze piktogramy. Cztery duże koła ułożone poziomo, jedno obok drugiego. Dwie trzecie górnej powierzchni każdego koła w kolorze białym. Jedna trzecia dolnej powierzchni zacieniowana. Kolory zacieniowania to, idąc od lewej, czerwony, ciemny pomarańczowy, ciemny żółty i jasny żółty. W każdym kole informacja.
Koło 1:
Informacja: wczesne rozpoznanie i wezwanie pomocy, aby zapobiec NZK.
Piktogram: przedstawia dwie stojące osoby. Biała osoba, z przodu, ma na klatce piersiowej czerwony symbol serca. Za nią, pomarańczowa druga osoba jedną ręką przytrzymuje telefon przy uchu.
Koło 2:
Informacja: wczesne rozpoczęcie RKO, aby zyskać czas.
Piktogram: przedstawia leżącą białą osobę z symbolem czerwonego serca. Druga pomarańczowa osoba stoi za nią. Ręce wsparte na klatce piersiowej osoby leżącej.
Koło 3:
Informacja: wczesna defibrylacja, aby przywrócić czynność serca.
Piktogram przedstawia białą osobę leżącą. Powyżej symbolu czerwonego serca żółta błyskawica.
Koło 4:
Informacja: opieka poresuscytacyjna, aby przywrócić jakość życia.
Piktogram: przedstawia białą osobę nadal leżącą. Nad symbolem czerwonego serca biały symbol butelki z kroplówką.
ogniwo 1 – szybkie rozpoznanie zagrożenia życia oraz wezwanie pogotowia ratunkowego może zapobiec wystąpieniu NZK;
ogniwo 2 – szybkie rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo‑oddechowej (RKO) przez świadków zdarzenia może dwu-, a nawet trzykrotnie zwiększyć szanse przeżycia osób z zatrzymaniem krążenia;
ogniwo 3 – w wielu przypadkach szybka defibrylacja elektryczna zwiększa szanse na przeżycie;
ogniwo 4 – wczesne wdrożenie specjalistycznych zabiegów resuscytacyjnych, opieka i leczenie poresuscytacyjne mają duży wpływ na jakość życia po NZK.
Trzy pierwsze ogniwa wdrożone przez osoby udzielające pierwszej pomocy jeszcze przed przyjazdem zespołu ratownictwa medycznego stanowią o przeżyciu i niejednokrotnie o jakości życia po NZK – stanie, który kiedyś niewątpliwie spotka każdego z nas.
Udzielając pierwszej pomocy, nigdy nie należy zapominać o bezpieczeństwie na miejscu wypadku i o tym, że sprawne i prawidłowe zgłoszenie zdarzenia służbom ratowniczym skróci czas dojazdu karetki i zwiększy szanse na przeżycie ofiar.
5. Podsumowanie
W Polsce ratowanie życia i zdrowia ludzkiego odbywa się na 3 poziomach: pierwsza pomoc, kwalifikowana pierwsza pomoc i medyczne czynności ratunkowe.
Podstawowe znaczenie dla przeżycia osób poszkodowanych ma pierwsza pomoc, w ramach której alarmujemy służby ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom poszkodowanym. Służby te po przybyciu na miejsce zdarzenia udzielają kwalifikowanej pierwszej pomocy lub podejmują medyczne czynności ratunkowe.
Kwalifikowanej pierwszej pomocy udzielają ratownicy pełniący służbę w policji, straży pożarnej, lub osoby pracujące w takich organizacjach, jak WOPR, GOPR, TOPR itp.
Medyczne czynności ratunkowe są podejmowane przez zespoły ratownictwa medycznego (w tym specjalistyczne i podstawowe) oraz zespoły lotniczego pogotowia ratunkowego, w których pracują lekarze, pielęgniarki i ratownicy medyczni.
Udzielanie pierwszej pomocy jest obowiązkiem każdego z nas, a jej nieudzielenie jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.
W pierwszej pomocy najważniejszy jest czas określany jako złota godzina i platynowe minuty.
Europejska Rada Resuscytacji podsumowując czynności niezbędne do przeprowadzenia skutecznej resuscytacji, opracowała łańcuch przeżycia składający się z czterech ogniw.
Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychnumerach alarmowych.
6. Słownik
czynności podejmowane wobec osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywane przez ratownika
działania, na które składają się:
szybkie rozpoznanie zagrożenia życia oraz wezwanie pogotowia ratunkowego;
natychmiastowe rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo‑oddechowej (RKO) przez świadków zdarzenia;
wczesna defibrylacja elektryczna (w razie konieczności);
wczesne wdrożenie specjalistycznych zabiegów resuscytacyjnych, opieka i leczenie poresuscytacyjne
świadczenia zdrowotne podejmowane wobec osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, udzielane przez lekarzy, pielęgniarki i ratowników medycznych
czynności podejmowane w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, wykonywane przez osoby znajdujące się w miejscu zdarzenia (świadków zdarzenia)
pierwsze kilka minut po nagłym zatrzymaniu krążenia, w ciągu których podjęcie działań ratowniczych znacznie podnosi szanse poszkodowanego na przeżycie
stan polegający na nagłym lub przewidywanym w krótkim czasie pojawieniu się objawów pogarszania zdrowia, którego bezpośrednimi następstwami mogą być poważne uszkodzenie funkcji organizmu lub uszkodzenie ciała albo utrata życia; wymagający podjęcia natychmiastowych medycznych czynności ratunkowych i leczenia
czas od wystąpienia zdarzenia do przetransportowania poszkodowanego do szpitala i udzielenia mu specjalistycznej pomocy (niestety, nie zawsze wynosi
60 minut lub mniej)
7. Zadania
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe.
Prawda | Fałsz | |
Ratowanie życia i zdrowia ludzkiego odbywa się na trzech poziomach: wczesne rozpoznanie, wczesna RKO, wczesna defibrylacja. | □ | □ |
Medyczne czynności ratunkowe to świadczenia zdrowotne udzielane przez lekarzy, pielęgniarki i ratowników medycznych. | □ | □ |
Gdy wybierasz jeden z numerów alarmowych, twoje zgłoszenie zostaje skierowane do najbliższego centrum zarządzania kryzysowego. | □ | □ |
Platynowe minuty to czas od momentu zaistnienia zdarzenia, do przyjazdu pogotowia ratunkowego. | □ | □ |
W łańcuchu przeżycia najważniejsze jest jego trzecie ogniwo. | □ | □ |
Rozwiąż krzyżówkę.
- Wcześnie wykonana, zwiększa szanse na przeżycie.
- Potocznie ambulans.
- Ratuje życie w najwyższych górach w Polsce.
- Może być zegarowa lub złota.
- Łańcuch przeżycia składa się z czterech...
- Gdy wybierasz numer alarmowy 112, twoje zgłoszenie zostaje skierowane do najbliższego centrum powiadamiania...
- Jest cenniejsze od zdrowia.
- Nagłe zatrzymanie...
1 | |||||||||||||||
2 | |||||||||||||||
3 | |||||||||||||||
4 | |||||||||||||||
5 | |||||||||||||||
6 | |||||||||||||||
7 | |||||||||||||||
8 |