1. Podstawy prawne udzielania pierwszej pomocy

W Polsce, zgodnie z ustawą z 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, ratowanie życia i zdrowia ludzkiego odbywa się na 3 poziomach:

• pierwsza pomocpierwsza pomocpierwsza pomoc,

• kwalifikowana pierwsza pomockwalifikowana pierwsza pomockwalifikowana pierwsza pomoc,

• medyczne czynności ratunkowemedyczne czynności ratunkowemedyczne czynności ratunkowe.

Pierwszą pomocą nazywamy czynności podejmowane w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnegostan nagłego zagrożenia zdrowotnegostanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, wykonywane przez osoby znajdujące się w miejscu zdarzenia (świadków zdarzenia). Osoby udzielające pierwszej pomocy nie muszą mieć żadnych kwalifikacji, ukończonych szkoleń czy kursów. Każdy, kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, ma obowiązek udzielenia pomocy. Za nieudzielenie pomocy Kodeks karnyiSr5MkD6M4_d653e163Kodeks karny przewiduje karę pozbawienia wolności do lat 3. Oczywiście, udzielając pierwszej pomocy, nie musimy narażać swojego życia i zdrowia.

RhzN671g0EPOj1

Ilustracja przedstawia piramidę poziomów ratowania życia i zdrowia ludzkiego. Pierwszy dolny poziom to Pierwsza pomoc. Drugi poziom powyżej to Kwalifikowana pierwsza pomoc. Najwyższy poziom to Medyczne czynności ratunkowe.

Osoby udzielające pierwszej pomocy nie muszą obawiać się odpowiedzialności karnej za nieumiejętne jej udzielenie bądź popełnienie jakiegoś błędu w czasie ratowania osoby poszkodowanej. Ratowanie życia i zdrowia to stan wyższej konieczności, a życie jest zawsze cenniejsze od zdrowia. Jeżeli osoba udzielająca pierwszej pomocy poniesie jakąś szkodę na mieniu, przysługuje jej roszczenie o naprawienie tej szkody od skarbu państwa reprezentowanego przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce powstania szkody.

Czynności podejmowane wobec osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywane przez ratownika to kwalifikowana pierwsza pomoc. Ratownikiem zostaje osoba, która ukończyła kurs w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP). Kurs KPP trwa 66 godzin i kończy się egzaminem, po zaliczeniu którego osoba otrzymuje zaświadczenie. Takie zaświadczenie jest ważne 3 lata od dnia jego wydania, zatem aby nie stracić uprawnień, egzamin należy powtarzać. Kwalifikowanej pierwszej pomocy udzielają m.in. strażacy, ratownicy wodni, górscy itp.

Medyczne czynności ratunkowe to świadczenia zdrowotne podejmowane wobec osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, udzielane przez lekarzy, pielęgniarki i ratowników medycznych. Osoby wykonujące medyczne czynności ratunkowe mają obowiązek doskonalenia zawodowego w różnych formach kształcenia.

2. Numery alarmowe

Wezwanie służb ratunkowych to podstawowa czynność, jaką powinien wykonać każdy z nas, widząc osobę potrzebującą pomocy. Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym w art. 4 stwierdza, że: kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. W celu powiadomienia służb ratunkowych należy skorzystać z jednego z kilku numerów alarmowych (zob. ilustracja 2.).

Numer 112 jest jednolitym numerem alarmowym obowiązującym na terenie całej Unii Europejskiej.  Służy do powiadamiania w sytuacjach zagrożenia zdrowia, życia lub mienia. Kierowanie połączeń pod numer alarmowy 112 jest bezpłatne (zarówno dla telefonów stacjonarnych, jak i komórkowych) i można go wybrać w telefonie komórkowym nieposiadającym karty SIM. Numer ten służy wyłącznie do powiadamiania w nagłych sytuacjach zagrożenia zdrowia, życia lub mienia, jak np.:

• pożary,

• wypadki drogowe,

• kradzieże i włamania,

• użycie przemocy,

• rozpoznanie osoby poszukiwanej przez policję,

• nagła utraty przytomności,

• zatrzymanie krążenia i oddechu,

• inne nagłe sytuacje zagrażające zdrowiu, życiu lub bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu.

R1ZI2r2dtkYYz1

Ilustracja przedstawia 4 numery alarmowe. Białe numery znajdują się na 4 czerwonych prostokątach ułożonych poziomo, po dwa w rzędzie, jeden nad drugim. Górny rząd. Na lewo numer 112. Poniżej napis: telefon alarmowy. Na prawo numer 999. Poniżej napis: pogotowie ratunkowe. Dolny rząd. Na lewo numer 998. Poniżej napis: straż pożarna. Na prawo numer 997. Poniżej napis: policja. W tle, w głębi, zamglone zdjęcie karetki pogotowia.

3. Wzywanie służb ratunkowych

Gdy wybierasz jeden z numerów alarmowych, twoje zgłoszenie zostaje skierowane do najbliższego centrum powiadamiania ratunkowego (CPR) lub Wojewódzkiego Centrum Powiadamiania Ratunkowego (WCPR) albo do jednostki straży pożarnej lub policji właściwej ze względu na miejsce, z którego dzwonisz. Pamiętaj, że miejsce rozmowy powinno znajdować się w pobliżu miejsca zdarzenia, a jednocześnie pozwalać na przeprowadzenie spokojnej rozmowy z dyspozytoremdyspozytordyspozytorem (bez zakłóceń). Jeśli to możliwe, powinno być wykonane przez osobę znajdującą się bezpośrednio w miejscu zagrożenia lub inną osobę będącą świadkiem danego zdarzenia.

R1IeCpA8LvBr41

Zdjęcie przedstawia duże jasne pomieszczenie biurowe. Na pierwszym planie biurko. Na biurku, po lewej stronie zdjęcie, trzy monitory komputera. Naprzeciw monitorów, po prawej stronie, dyspozytor tyłem do obserwatora. Dyspozytor siedzi przy biurku, na głowie zestaw słuchawkowy. W głębi kilkanaście stanowisk dyspozytorów. Stanowiska oddzielone szybami do wysokości 2 metrów.

Wzywając służby ratunkowe:

• mów spokojnie – pamiętaj, że osoba przyjmująca wezwanie musi cię zrozumieć;

• powiedz, gdzie ma miejsce zdarzenie;

• poinformuj, co się stało, krótko opisz zdarzenie lub sytuację, której byłeś świadkiem;

• podaj swoje imię, nazwisko i numer telefonu;

• odpowiadaj ściśle na pytania dyspozytora;

• po podaniu wszystkich informacji nie rozłączaj się pierwszy, poczekaj, aż zrobi to dyspozytor.

R1ULBWQsWQxeF1

Film prezentuje sposób postępowania podczas powiadamiania służb medycznych o wypadku. Rozpoczyna go ujęcie znaku drogowego Przejście dla pieszych na tle budynku starej kamienicy. Poniżej napis Przed szkołą znajdują się oznaczone miejsca przejść dla pieszych, zawsze z nich korzystaj. W przeciwnym razie kierowca może cię nie zauważyć i dojdzie do wypadku. Następuje zainscenizowana scena wypadku. Kamera ukazuje młodą dziewczynę przechodzącą przez jezdnię, która zostaje potrącona przez samochód. Odwraca głowę w kierunku ostro hamującego samochodu. Zbliżenie na przestraszoną twarz dziewczyny i kierowcy. Nastolatka wystawia ręce przed siebie, chcąc „zatrzymać” nadjeżdżające auto. Nie jest pokazany moment uderzenia, następuje rozjaśnienie ekranu, słychać głuche uderzenie, a potem następuje cisza. Zmiana ujęcia, inna dziewczyna podchodzi do tego samego skrzyżowania, a widząc co się stało przestraszona podbiega do leżącej na ulicy przed samochodem koleżanki. Z samochodu wysiada kierowca i również podchodzi do ofiary wypadku, widać, że jest przestraszony. Ofiara wypadku jest przytomna, ma otwarte oczy, mówi, co ją boli. Koleżanka, która dobiegła, prosi kierowcę o zabezpieczenie miejsca wypadku, kierowca potwierdza i odbiega w stronę auta i otwiera bagażnik. Następuje stopklatka, pojawia się tablica informacyjna z napisem: Zawsze zadbaj o swoje bezpieczeństwo, gdyż w przeciwnym razie sam będziesz potrzebował pomocy. Po wypadku miejsce zdarzenia można oznaczyć światłami awaryjnymi pojazdu, trójkątem ostrzegawczym i kamizelką odblaskową ubraną przez kierowcę. Zmiana ujęcia. Potrącona nastolatka leży na drodze, pytając co się stało i powtarzając, że boli ją noga. W międzyczasie kierowca zakłada kamizelkę odblaskową, włącza światła awaryjne i ustawia trójkąt odblaskowy. Zmiana ujęcia, dziewczyna udzielająca pomocy wyciąga telefon wybiera numer 112, co pokazane zostaje na zbliżeniu. Następuje stopklatka, pojawia się tablica z napisem: Numery do służb ratunkowych są bezpłatne i nie trzeba wybierać numerów kierunkowych. Pamiętaj, 999 to pogotowie ratunkowe, 998 to straż pożarna, 997 to policja, 112 to numer alarmowy. Dziewczyna przykłada telefon do ucha i rozmawia z dyspozytorem. Następuje stopklatka, pojawia się tablica z napisem: Pamiętaj, aby skutecznie i szybko wezwać karetkę pogotowia, musisz dyspozytorowi medycznemu podać następujące informacje: co się stało, miejsce zdarzenia, stan i przybliżony wiek poszkodowanego, przybliżony wiek poszkodowanego, swoje dane. Następuje koniec rozmowy, dziewczyna uspokaja ofiarę wypadku.

Film prezentuje sposób postępowania podczas powiadamiania służb medycznych o wypadku. Rozpoczyna go ujęcie znaku drogowego Przejście dla pieszych na tle budynku starej kamienicy. Poniżej napis Przed szkołą znajdują się oznaczone miejsca przejść dla pieszych, zawsze z nich korzystaj. W przeciwnym razie kierowca może cię nie zauważyć i dojdzie do wypadku. Następuje zainscenizowana scena wypadku. Kamera ukazuje młodą dziewczynę przechodzącą przez jezdnię, która zostaje potrącona przez samochód. Odwraca głowę w kierunku ostro hamującego samochodu. Zbliżenie na przestraszoną twarz dziewczyny i kierowcy. Nastolatka wystawia ręce przed siebie, chcąc „zatrzymać” nadjeżdżające auto. Nie jest pokazany moment uderzenia, następuje rozjaśnienie ekranu, słychać głuche uderzenie, a potem następuje cisza. Zmiana ujęcia, inna dziewczyna podchodzi do tego samego skrzyżowania, a widząc co się stało przestraszona podbiega do leżącej na ulicy przed samochodem koleżanki. Z samochodu wysiada kierowca i również podchodzi do ofiary wypadku, widać, że jest przestraszony. Ofiara wypadku jest przytomna, ma otwarte oczy, mówi, co ją boli. Koleżanka, która dobiegła, prosi kierowcę o zabezpieczenie miejsca wypadku, kierowca potwierdza i odbiega w stronę auta i otwiera bagażnik. Następuje stopklatka, pojawia się tablica informacyjna z napisem: Zawsze zadbaj o swoje bezpieczeństwo, gdyż w przeciwnym razie sam będziesz potrzebował pomocy. Po wypadku miejsce zdarzenia można oznaczyć światłami awaryjnymi pojazdu, trójkątem ostrzegawczym i kamizelką odblaskową ubraną przez kierowcę. Zmiana ujęcia. Potrącona nastolatka leży na drodze, pytając co się stało i powtarzając, że boli ją noga. W międzyczasie kierowca zakłada kamizelkę odblaskową, włącza światła awaryjne i ustawia trójkąt odblaskowy. Zmiana ujęcia, dziewczyna udzielająca pomocy wyciąga telefon wybiera numer 112, co pokazane zostaje na zbliżeniu. Następuje stopklatka, pojawia się tablica z napisem: Numery do służb ratunkowych są bezpłatne i nie trzeba wybierać numerów kierunkowych. Pamiętaj, 999 to pogotowie ratunkowe, 998 to straż pożarna, 997 to policja, 112 to numer alarmowy. Dziewczyna przykłada telefon do ucha i rozmawia z dyspozytorem. Następuje stopklatka, pojawia się tablica z napisem: Pamiętaj, aby skutecznie i szybko wezwać karetkę pogotowia, musisz dyspozytorowi medycznemu podać następujące informacje: co się stało, miejsce zdarzenia, stan i przybliżony wiek poszkodowanego, przybliżony wiek poszkodowanego, swoje dane. Następuje koniec rozmowy, dziewczyna uspokaja ofiarę wypadku.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film prezentuje sposób postępowania podczas powiadamiania służb medycznych o wypadku. Rozpoczyna go ujęcie znaku drogowego Przejście dla pieszych na tle budynku starej kamienicy. Poniżej napis Przed szkołą znajdują się oznaczone miejsca przejść dla pieszych, zawsze z nich korzystaj. W przeciwnym razie kierowca może cię nie zauważyć i dojdzie do wypadku. Następuje zainscenizowana scena wypadku. Kamera ukazuje młodą dziewczynę przechodzącą przez jezdnię, która zostaje potrącona przez samochód. Odwraca głowę w kierunku ostro hamującego samochodu. Zbliżenie na przestraszoną twarz dziewczyny i kierowcy. Nastolatka wystawia ręce przed siebie, chcąc „zatrzymać” nadjeżdżające auto. Nie jest pokazany moment uderzenia, następuje rozjaśnienie ekranu, słychać głuche uderzenie, a potem następuje cisza. Zmiana ujęcia, inna dziewczyna podchodzi do tego samego skrzyżowania, a widząc co się stało przestraszona podbiega do leżącej na ulicy przed samochodem koleżanki. Z samochodu wysiada kierowca i również podchodzi do ofiary wypadku, widać, że jest przestraszony. Ofiara wypadku jest przytomna, ma otwarte oczy, mówi, co ją boli. Koleżanka, która dobiegła, prosi kierowcę o zabezpieczenie miejsca wypadku, kierowca potwierdza i odbiega w stronę auta i otwiera bagażnik. Następuje stopklatka, pojawia się tablica informacyjna z napisem: Zawsze zadbaj o swoje bezpieczeństwo, gdyż w przeciwnym razie sam będziesz potrzebował pomocy. Po wypadku miejsce zdarzenia można oznaczyć światłami awaryjnymi pojazdu, trójkątem ostrzegawczym i kamizelką odblaskową ubraną przez kierowcę. Zmiana ujęcia. Potrącona nastolatka leży na drodze, pytając co się stało i powtarzając, że boli ją noga. W międzyczasie kierowca zakłada kamizelkę odblaskową, włącza światła awaryjne i ustawia trójkąt odblaskowy. Zmiana ujęcia, dziewczyna udzielająca pomocy wyciąga telefon wybiera numer 112, co pokazane zostaje na zbliżeniu. Następuje stopklatka, pojawia się tablica z napisem: Numery do służb ratunkowych są bezpłatne i nie trzeba wybierać numerów kierunkowych. Pamiętaj, 999 to pogotowie ratunkowe, 998 to straż pożarna, 997 to policja, 112 to numer alarmowy. Dziewczyna przykłada telefon do ucha i rozmawia z dyspozytorem. Następuje stopklatka, pojawia się tablica z napisem: Pamiętaj, aby skutecznie i szybko wezwać karetkę pogotowia, musisz dyspozytorowi medycznemu podać następujące informacje: co się stało, miejsce zdarzenia, stan i przybliżony wiek poszkodowanego, przybliżony wiek poszkodowanego, swoje dane. Następuje koniec rozmowy, dziewczyna uspokaja ofiarę wypadku.

4. Łańcuch przeżycia

Sprawne ratowanie życia i zdrowia wymaga szybkiego działania, które pozwoli zminimalizować skutki nagłego urazu, a czasem nawet zapobiec śmierci. Rolą ratowników medycznych nie jest leczenie, ale utrzymanie człowieka przy życiu, zmniejszenie powikłań i jak najszybszy transport do właściwego szpitalnego oddziału ratunkowego. Czynnik, który w ratownictwie medycznym jest kluczowy, to czas, a jego zakres wyznacza tzw. złota godzinazłota godzinazłota godzina, która (na przekór nazwie) nie zawsze stanowi 60 minut. Jest to czas od wystąpienia jakiegoś zdarzenia (wypadku, urazu, utraty przytomności) do znalezienia się poszkodowanego na stole operacyjnym (oddziale intensywnej opieki medycznej). Im krótszy jest ten okres, tym większe są szanse poszkodowanego na przeżycie. Zależność szans na przeżycie od czasu przedstawia w uproszczeniu ilustracja 4.

R10yVXqqkwqRH1

Ilustracja przedstawia wykres wskazujący czas określany „złota godzina”. Oś pozioma wykresu to czas. Oś pionowa wykresu wskazuje na dole śmierć u góry życie. W miejscu przecięcia osi znak ostrzegawczy. Poniżej znaku napis „uraz, wypadek”. Niebieska linia przebiega ukośnie w dół. Lewy koniec niebieskiej linii sięga górnej granicy z napisem „życie”. Ukośnie niebieska linia skierowana jest w dół. Dwa centymetry nad osią czasu załamuje się i styka się z osią czasu. Powierzchnia pomiędzy osiami i niebieską linią wykresu w kolorze pomarańczowym. Na środku piktogram zegara. Poniżej odległość między osią pionową a załamaniem wykresu zaznaczone czerwoną linią zakończoną grotami. Napis poniżej „złota godzina”.

Najpoważniejszy stan, jaki może spotkać każdego z nas, to nagłe zatrzymanie krążenia (NZK). Osoba poszkodowana przestaje wtedy oddychać, a krew przestaje krążyć w jej organizmie. Stan ten jest odwracalny, jeśli trwa nie dłużej niż ok. 3‑6 min. Jeśli pomoc nie nadejdzie w tym czasie, następuje bardzo szybka śmierć mózgu, a tym samym nieodwracalne zmiany w organizmie poszkodowanego. W ratownictwie medycznym czas ten nazywany jest platynowymi minutamiplatynowe minutyplatynowymi minutami. Służby ratunkowe, wezwane nawet natychmiast po zdarzeniu, bardzo rzadko dojadą do osoby poszkodowanej w tak krótkim czasie. Europejska Rada Resuscytacji szanse na przeżycie osoby z NZK przedstawia jako tzw. łańcuch przeżyciałańcuch przeżyciałańcuch przeżycia. Składa się on z czterech ogniw (ilustracja 5.), które muszą być jednakowo mocne.

Rv0LlaqroSEAj1

Ilustracja przedstawia 4 piktogramy w kształcie koła. Powyżej każdego koła małe piktogramy. Cztery duże koła ułożone poziomo, jedno obok drugiego. Dwie trzecie górnej powierzchni każdego koła w kolorze białym. Jedna trzecia dolnej powierzchni zacieniowana. Kolory zacieniowania to, idąc od lewej, czerwony, ciemny pomarańczowy, ciemny żółty i jasny żółty. W każdym kole informacja. Koło 1: wczesne rozpoznanie i wezwanie pomocy aby zapobiec NZK. Mały piktogram przedstawia dwie stojące osoby. Biała osoba, z przodu, ma na klatce piersiowej czerwony symbol serca. Za nią, pomarańczowa druga osoba jedną ręką przytrzymuje telefon przy uchu. Koło 2: wczesne rozpoczęcie RKO aby zyskać czas. Mały piktogram przedstawia leżącą białą osobę z symbolem czerwonego serca. Druga pomarańczowa osoba stoi za nią. Ręce wsparte na klatce piersiowej osoby leżącej. Koło 3: wczesna defibrylacja aby przywrócić czynność serca. Mały piktogram przedstawia białą osobę leżącą. Powyżej symbolu czerwonego serca żółta błyskawica. Koło 4: opieka poresuscytacyjna aby przywrócić jakość życia. Mały piktogram przedstawia białą osobę nadal leżącą. Nad symbolem czerwonego serca biały symbol butelki z kroplówką.

• ogniwo 1 – szybkie rozpoznanie zagrożenia życia oraz wezwanie pogotowia ratunkowego może zapobiec wystąpieniu NZK;

• ogniwo 2 – szybkie rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo‑oddechowej (RKO) przez świadków zdarzenia może dwu-, a nawet trzykrotnie zwiększyć szanse przeżycia osób z zatrzymaniem krążenia;

• ogniwo 3 – w wielu przypadkach szybka defibrylacja elektryczna zwiększa szanse na przeżycie;

• ogniwo 4 – wczesne wdrożenie specjalistycznych zabiegów resuscytacyjnych, opieka i leczenie poresuscytacyjne mają duży wpływ na jakość życia po NZK.

Trzy pierwsze ogniwa wdrożone przez osoby udzielające pierwszej pomocy jeszcze przed przyjazdem zespołu ratownictwa medycznego stanowią o przeżyciu i niejednokrotnie o jakości życia po NZK – stanie, który kiedyś niewątpliwie spotka każdego z nas.

Udzielając pierwszej pomocy, nigdy nie należy zapominać o bezpieczeństwie na miejscu wypadku i o tym, że sprawne i prawidłowe zgłoszenie zdarzenia służbom ratowniczym skróci czas dojazdu karetki i zwiększy szanse na przeżycie ofiar.

Podsumowanie

• W Polsce ratowanie życia i zdrowia ludzkiego odbywa się na 3 poziomach: pierwsza pomoc, kwalifikowana pierwsza pomoc i medyczne czynności ratunkowe.

• Podstawowe znaczenie dla przeżycia osób poszkodowanych ma pierwsza pomoc, w ramach której alarmujemy służby ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom poszkodowanym. Służby te po przybyciu na miejsce zdarzenia udzielają kwalifikowanej pierwszej pomocy lub podejmują medyczne czynności ratunkowe.

• Kwalifikowanej pierwszej pomocy udzielają ratownicy pełniący służbę w policji, straży pożarnej, lub osoby pracujące w takich organizacjach, jak WOPR, GOPR, TOPR itp.

• Medyczne czynności ratunkowe są podejmowane przez zespoły ratownictwa medycznego (w tym specjalistyczne i podstawowe) oraz zespoły lotniczego pogotowia ratunkowego, w których pracują lekarze, pielęgniarki i ratownicy medyczni.

• Udzielanie pierwszej pomocy jest obowiązkiem każdego z nas, a jej nieudzielenie jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.

• W pierwszej pomocy najważniejszy jest czas określany jako złota godzina i platynowe minuty.

• Europejska Rada Resuscytacji podsumowując czynności niezbędne do przeprowadzenia skutecznej resuscytacji, opracowała łańcuch przeżycia składający się z czterech ogniw.

• Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychiSr5MkD6M4_1443525398189_0numerach alarmowych.

iSr5MkD6M4_1443525398189_0

R48sVWEvdwa6W1

Ogólnopolskie numery alarmowe

Słowniczek

Zadania