Podstawowe zespoły i podzespoły środków transportu drogowego
ATLAS INTERAKTYWNY
Kabina samochodu ciężarowego to część nadwozia, która jest wyposażona w urządzenia i przyrządy niezbędne do kierowania samochodem. Wyposażona jest zarówno w to, co kluczowe podczas realizacji zadań związanych z wykonywaną pracą, jak i przydatne podczas wypoczynku. Rozróżnia się dwa rodzaje kabin. Pierwsza to Kabina wagonowa, gdzie miejsce kierowcy i pasażerów ulokowane jest nad jednostką napędową. Drugi nosi nazwę kabina klasyczna (long nose) i jest charakterystyczny dla pojazdów produkcji amerykańskiej. W tym przypadku miejsce kierowcy i pasażerów znajduje się za silnikiem.
Kabiny samochodów ciężarowych muszą sprostać wymaganiom, które opisano w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. z 2016 r. poz. 2022, z 2017 r. poz. 2338, z 2018 r. poz. 855, z 2019 r. poz. 2560, z 2020 r. poz. 1886 oraz z 2021 r. poz. 1877):
Kluczowe wytyczne związane z zewnętrznymi elementami kabiny kierowcy:
zderzaki samochodu, podobnie jak klamki, nie mogą przyczyniać się do powstania niebezpiecznych sytuacji związanych z potencjalnym zaczepieniem pozostałych uczestników ruchu,
elementy znajdujące się w najbliższym sąsiedztwie reflektora pojazdu (daszek lub inne wystające elementy) powinny być zaokrąglone.
Jakie są najważniejsze elementy wyposażenia kabiny kierowcy samochodu ciężarowego?
mechanizmy zaprojektowane z myślą o wentylacji i nagrzewaniu wnętrza kabiny,
drzwi kabiny muszą być wyposażone w zamki, których zadaniem jest zamykanie ich i zabezpieczenie przed niekontrolowanym otwarciem.
Jakie warunki powinny spełniać takie pomieszczenia jak kabina kierowcy (i inne pomieszczenia zaprojektowane z myślą o przewozie osób)?
pomieszczenia zamknięte powinny być szczelne i chronić wnętrze przed przedostawaniem się do niej opadów atmosferycznych i pyłów,
powinna być wyposażona w urządzenia służące wentylacji i ogrzewaniu wnętrza kabiny,
drzwi kabiny muszą być wyposażone w zamki, których zadaniem jest zamykanie ich i zabezpieczenie przed niekontrolowanym otwarciem.
fotele powinny być połączone z nadwoziem, nawet wtedy, gdy są przesuwne (wyposażone w odpowiednio skonstruowane prowadnice); ważne jest, żeby nie była możliwa niezamierzona zmiana ich położenia,
siedzenia powinny być skierowane frontem do kierunku jazdy,
bryła tablicy rozdzielczej musi być zaokrąglona przynajmniej w jej dolnej części,
z punktu widzenia bezpieczeństwa i wygody użytkowania powinny zawierać wyjścia takie jak drzwi albo okna (minimalnie jedno po jednej stronie pojazdu), by w razie potrzeby umożliwić opuszczenie kabiny,
powinny zawierać miejsca zaprojektowane z myślą o używaniu pasów bezpieczeństwa zgodnie z ich przeznaczeniem,
każde z siedzeń powinno mieć przypisany mu pas bezpieczeństwa wraz z elementem jego kotwiczenia,
przednie siedzenie samochodu ciężarowego o masie do tony (kategorii ) powinno mieć zagłówki,
powinno być odgrodzone wytrzymałą przegrodą oddzielającą miejsce dla kierowcy i pasażera (pasażerów) od przestrzeni ładunkowej.
Szyby pojazdu:
w przypadku rozbicia nie mogą tworzyć ostrych odprysków; szyba czołowa musi zapewniać kierowcy jak najlepszą widoczność; gdy jest rozbita lub spękana - przynajmniej dostateczną,
muszą być zamontowane tak albo wyprodukowane z takiego materiału, żeby w razie konieczności opuszczenia pojazdu pozwalały na wyjście z niego, jednak wymóg ten nie odnosi się do bankowozu,
powinny zawierać oznaczenia, umieszczone w widocznym miejscu, które wskazują na ważne dane dotyczące m.in. producenta szyby oraz roku i miejsca produkcji; przepis ten odnosi się do pojazdów wyprodukowanych po 31 grudnia 1968 r.,
minimalny współczynnik przepuszczania światła w przypadku szyb przednich i przednich bocznych powinien wynosić minimalnie ,
nie mogą odbijać światła tak, by oślepiało ono innych uczestników ruchu,
powinny być wyposażone w wycieraczki przedniej szyby, które zapewnią kierowcy widoczność w trakcie prowadzenia pojazdu oraz dysze podające płyn myjący, którego użycie umożliwili utrzymanie szklanej powierzchni w czystości.
Pojazd powinien być wyposażony w:
urządzenie mierzące prędkość pojazdu; powinno znajdować się w miejscu, gdzie będzie dobrze widoczne, tak umiejscowiony prędkościomierz powinien wskazywać prędkość pojazdu (wyrażoną w km/h i mph) oraz jego przebieg, czyli ilość przejechanych kilometrów (lub mil),
minimalnie dwa lusterka znajdujące się na zewnątrz pojazdu, zlokalizowane z jego prawej i lewej strony, by obserwować sytuację w pobliżu pojazdu
zlokalizowane ze strony pasażera lusterka klasy i powinny znajdować się w autobusie szkolnym, którego pierwsza rejestracja miała miejsce po dniu 30 czerwca 2017 r., samochodzie ciężarowym i pojeździe specjalnym zarejestrowanym pierwszy raz po 1 stycznia 2000 roku, którego dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 tony, z tymi wyjątkami, że:
przepis nie odnosi się do samochodu ciężarowego i pojazdu specjalnego o dopuszczalnej masie całkowitej do ,
montaż lusterek klasy jest niemożliwy z zapewnieniem szeregu warunków:
ani jeden element lusterka nie znajduje się w odległości mniejszej niż 2 metry od podłoża, przy czym nieważna jest w tym przypadku pozycja ustawienia lusterek, w przypadku, kiedy pojazd jest obciążony ciężarem o takiej samej wartości co dopuszczalna masa całkowita pojazdu,
lusterko jest dobrze widoczne z perspektywy osoby kierującej pojazdem.
ustawienie lusterek i ich ilość są właściwe wtedy (i zgodne z przepisami), kiedy ze strony pasażera kombinacja lusterek o szerokim kącie i tych zapewniających bliskie widzenie pozwala dostrzec co najmniej 95 procent pełnego pola widzenia na poziomie podłoża w przypadku lusterek klasy czwartej i co najmniej 85 procent pola widzenia na poziomie podłoża w przypadku lusterek klasy piątej; wszystko to musi być potwierdzone w dokumencie wydanym przez uprawnioną do tego instytucję,
jeśli nie można zainstalować lusterek klasy czwartej i piątej ze strony pasażera (albo taka instalacja powodowałaby zbyt duże koszty), ustawodawca uważa obowiązek za spełniony,
spełnienie wymagań musi być potwierdzone stosownym dokumentem.
Rama pojazdu jest elementem przenoszącym wszystkie siły wynikające z pracy układów samochodu i przewożonych ładunków. służy do połączenia wszystkich układów i elementów pojazdu.
Rama podłużnicowa jest złożona z dwóch podłużnych belek (tzw. podłużnic) i poprzecznych belek (tzw. poprzeczek), łączących ze sobą obie podłużnice. Odpowiedni kształt poprzeczek ułatwia mocowanie części podwozia i nadwozia. Rama podłużnicowa posiada zarówno swoje zalety, jak i wady. Do tych pierwszych należy tania i nieskomplikowana konstrukcja.
Wadą tego rodzaju ramy jest natomiast jej duży ciężar. Ramy podłużnicowe są powszechnie stosowane w samochodach ciężarowych. Podłużnice ułożone są równolegle lub nieznacznie równolegle do osi podłużnej samochodu. Ramy te mają zazwyczaj płaską powierzchnię górną i posiadają wsporniki oraz otwory, służące do połączenia z nią wszystkich mocowanych do niej układów i mechanizmów
Elementy mocowane do ramy łączy się z nią przy użyciu wsporników i łączników. Większość tych pierwszych jest mocowana do podłużnic, które zapewniają ramie wymaganą wytrzymałość. Funkcję zderzaków pojazdu pełnią specjalne belki montowane na końcach ramy. Do tylnej poprzeczki ramy może być umocowane urządzenie, które sprzęga samochód z przyczepą. Podłużnice wykonuje się zwykle z belek stalowych o przekroju ceowym. Mogą one być także wzmocnione wkładkami, które umieszcza się w miejscach szczególnie obciążonych.
Poprzeczki mają odpowiednio dobrane przekroje otwarte lub zamknięte, które są przynitowane lub przyspawane do podłużnic. Coraz częściej w tych miejscach stosuje się połączenia śrubowe. Połączenia poprzeczek z podłużnicami są wykonywane w taki sposób, aby uzyskać najkorzystniejszy rozkład naprężeń w materiale łączonych elementów. W tym celu końce poprzeczek zwykle kształtuje się tak, aby poprzeczka przylegała do podłużnicy na większej powierzchni niż powierzchnia przekroju poprzeczki. Dzięki temu naprężenia występujące w miejscach połączeń są rozłożone na większą powierzchnię i nie powodują tym samym niekorzystnego spiętrzenia naprężeń.
Często w miejscach łączenia podłużnic i poprzeczek stosuje się płaskie płyty stalowe, które pełnią funkcję lokalnych wzmocnień. Zwykle dąży się do uzyskania jak najniższego położenia ramy względem podłoża, co pozwala na uzyskanie niskiego położenia nadwozia. Obniżenie wysokości samej ramy osiąga się poprzez stosowanie podłużnic o małej wysokości przekroju. W połączeniach większych zespołów i elementów z ramą wykorzystuje się elementy metalowo‑gumowe. Ich zadaniem jest zmniejszenie dynamicznych obciążeń w miejscu połączenia. Często stosuje się obniżenie przedniej części ramy przez odpowiednie ukształtowanie podłużnic.
Wsporniki mocujące poszczególne podzespoły do ramy są wykonywane jako odlewy staliwne lub żeliwne oraz jako stalowe wytłoczki. Silnik mocuje się do ramy w kilku punktach. Wykorzystuje się do tego wsporniki i łączniki metalowo‑gumowe, których zadaniem jest tłumienie drgania silnika i ograniczanie przełożenia tych drgań na ramę samochodu. Wsporniki mocowania silnika do ramy są zwykle kształtowymi elementami stalowymi.
Często stosuje się dodatkową, odpowiednio profilowaną poprzeczkę ramy, podtrzymującą tylną część silnika. Podobnie jak silnik są mocowane do ramy skrzynia biegów i skrzynia rozdzielcza oraz wał napędowy. Kabinę, osie jezdne i mosty napędowe wiążą z ramą elementy ich zawieszenia. Skrzynię ładunkową łączy się z ramą za pomocą metalowych lub metalowo‑gumowych wsporników. Urządzenia specjalne, takie jak cysterny czy żurawie, są zwykle mocowane do ramy pośredniej połączonej z ramą samochodu obejmami i śrubami. Stosowanie ramy pośredniej ułatwia montowanie urządzeń na podwoziu samochodu i usztywnia konstrukcję nośną.
Ilustracja interaktywna przedstawia ramę podłużnicową. Składa się ona z dwóch długich równoległych listew połączonych ze sobą poprzecznymi krótkimi listwami. Dodatkowo między listwami zamontowano poprzecznie wiele drobnych elementów, na przykład prętów, śrub czy haków. Na grafice wymienione są poszczególne elementy ramy podłużnicowej. Po kliknięciu na nazwę elementu, element ten podświetla się oraz pojawia się dodatkowy opis tekstowy, grafika ze zbliżeniem na element oraz tożsame z nim nagranie dźwiękowe.
Układ hamulcowy służy do zmniejszenia prędkości lub zatrzymania pojazdu znajdującego się w ruchu oraz do jego unieruchomienia podczas postoju. W tym celu stosuje się hamulce robocze (zasadnicze), awaryjne i postojowe (pomocnicze). Układ hamulcowy powinien być przede wszystkim niezawodny, aby zapewnić wysoki poziom bezpieczeństwa czynnego. Składa się z mechanizmu uruchamiającego hamulce, w którym czynnikiem roboczym w samochodach użytkowych najczęściej jest sprężone powietrze oraz mechanizmów hamulcowych tarczowych lub szczękowo‑bębnowych. W samochodach użytkowych o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony stosuje się hydrauliczny mechanizm uruchamiania hamulców ze wspomaganiem podciśnieniowym. Koniecznym elementem współczesnych układów hamulcowych jest system zapobiegający zablokowaniu kół podczas hamowania, znany jako ABS.
Układ kierowniczy — zbiór elementów konstrukcyjnych, które współdziałając ze sobą, pozwalają nadawać pojazdowi kierunek zgodnie z potrzebami i zamysłami kierowcy.
Składa się z mechanizmu zwrotniczego, który służy do takiego ustawienia kół kierowanych względem siebie, aby ich toczenie po łuku odbywało się poprawnie, bez poślizgu oraz mechanizmu kierowniczego, służącego do ustawienia kół kierowanych pod kątem umożliwiającym uzyskanie wymaganego kierunku jazdy. Elementami mechanizmu zwrotniczego są drążki kierownicze, ramiona zwrotnic i zwrotnice kół. Mechanizmu kierowniczy składa się z kola kierownicy, kolumny kierownicy, wału kierownicy oraz przekładni kierowniczej.
Przyczepa — pojazd drogowy bez jednostki napędowej; zbudowany tak, że można łączyć go z samochodem osobowym, ciężarowym, ciągnikiem rolniczym, autobusem. Podział przyczep umożliwia rozróżnienie ich na te z dyszlem skrętnym (obrotnicą) oraz centralnoosiowe (jedno-, dwu- i trzyosiowe).
Ilustracja interaktywna przedstawia naczepę. Ma ona kształt długiego prostopadłościanu. W tylnej spodniej części znajdują się dwie pary kół jedna przy drugiej. W przedniej części znajdują się dwa metalowe słupki będące podporą naczepy. Przy dolnej krawędzi naczepa ma przyklejoną taśmę w naprzemiennie białe i czerwone prostokąty. Obok rysunku znajduje się lista elementów. Po kliknięciu wybranej pozycji lista znika, a na jej miejscu pojawia się nazwa wybranego elementu, krótki opis i tożsame z nim nagranie dźwiękowe, natomiast na grafice obok wybrany element zostaje wyróżniony. Lista elementów:
sworzeń naczepy: element konstrukcyjny dla połączeń typu naczepa — ciągnik siodłowy. Znajduje się on w dolnej części przodu naczepy. Jest to element składający się z tarczy i walca.
Opis: Wykonany z metalu element naczepy umożliwiający jej podpięcie do ciągnika siodłowego. Umożliwia jednoczesne ciągnięcie naczepy wraz ze skrętem ciągnika nie uszkadzając przy tym siodła.podpory (nogi/łapy): elementy służące do zabezpieczania operacji załadunkowych. Mają one formę słupka o prostokątnym przekroju opartego na płaskiej podstawce. Naczepa posiada dwie podpory ustawione równolegle poprzecznie do naczepy. Znajdują się one w przedniej spodniej części naczepy i służą podtrzymania niepodpiętej do ciągnika naczepy, ponieważ ma ona koła tylko w tylnej części.
Opis: Elementy służące do zabezpieczenia operacji załadunkowych prowadzonych na naczepie. Zapobiegają one przewróceniu się naczepy w wyniku np. wjazdu wózka widłowego w celu pobrania palety ze środka. Zastosowanie podpór pozwala na przeprowadzenie tych operacji bez konieczności udziału ciągnika siodłowego, więc kierowca może zostawić naczepę w doku przeładunkowym, a następnie zająć się transportem innego ładunku.rama: Znajduje się ona w podłodze naczepy. Składa się z dwóch długich metalowych belek połączonych ze sobą krótkimi poprzecznymi belkami.
Opis: Konstrukcja podtrzymująca naczepę.osłony przeciwnajazdowe: elementy chroniące m.in. rowerzystów przed dostaniem się pod naczepę. Są to metalowe płaskie pasy z wyciętym wewnątrz po całej długości mniejszym pasem. Zamontowane są do bocznej krawędzi podłogi pośrodku między tylnymi kołami a podporami.
Opis: Pojazd o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej trzech i pół tony powinien być wyposażony w homologowane osłony boczne zapobiegające dostaniu się niechronionego uczestnika ruchu drogowego między osie tego pojazdu.piasta.
Opis: To element zainstalowany na wale lub osi, który tę wał lub oś obejmuje. Kształtem przypomina zwężający się na zewnątrz walec; ulokowany jest we wnętrzu koła.tylna osłona przeciwnajazdowa: Zamontowana jest do tylnej krawędzi podłogi i ma podobną szerokość do szerokości naczepy.
Opis: Element, który — podobnie jak osłony boczne — chroni m.in. rowerzystów przed dostaniem się pod naczepę. To metalowy płaski pas z wyciętym wewnątrz po całej długości mniejszym pasem.ściana tylna: Najczęściej znajdują się w niej drzwi lub klapy.
Opis: Zabezpiecza ładunek.dach.
Opis: Zabezpiecza ładunek od góry przed czynnikami atmosferycznymi, może mieć postać zwijanej plandeki lub być trwale przymocowany do naczepy,ściana przednia.
Opis: Znajdują się na niej gniazdka do połączenia elektryki oraz układu hydraulicznego ciągnika siodłowego i naczepy.
Naczepa — pojazd drogowy, który nie posiada własnego napędu, przystosowany konstrukcyjnie do transportu różnego rodzaju towaru. Część pojazdu i duża część ładunku spoczywają na ciągniku siodłowym, czyli pojeździe silnikowym ciągnącym naczepę. Aby zamocować naczepę do ciągnika siodłowego, należy obniżyć tylne zawieszenie, podjechać siodłem pod naczepę i podpiąć przewody łączące instalację elektryczną układy pneumatyczny i hamulcowy. Po wykonaniu tych czynności pozostaje podniesienie zawieszenia ciągnika i schowanie nóżek naczepy.
Ilustracja interaktywna przedstawia układ przechylania skrzyni ładunkowej będącej wyposażeniem dodatkowym. Układ przechylenia składa się z metalowej skrzyni ładunkowej w kształcie prostopadłościanu, stanowiącej górną część układu. Pod nią znajduje się rama przyczepy, czyli podwozie. Ramę tą stanowi stelaż zbudowany z metalowych belek. Skrzynia ładunkowa zamontowana jest na końcu ramy w taki sposób, aby przechylając się, była stabilna. W ramę wbudowany jest siłownik hydrauliczny przypominający kształtem metalową rurkę teleskopową ustawioną w pozycji pionowej podpierającą skrzynię ładunkową. Obok rysunku znajduje się lista elementów. Po kliknięciu wybranej pozycji lista znika, a na jej miejscu pojawia się nazwa wybranego elementu, krótki opis i tożsame z nim nagranie dźwiękowe, natomiast na grafice obok wybrany element zostaje wyróżniony. Lista elementów:
Skrzynia ładunkowa: osadzona jest na ramie podwozia, dokładniej na ukształtowanych poprzeczkach mocowanych do podłogi. Wykonuje się ją najczęściej z przetłoczonej blachy. Boczne i tylne ściany łączy się zawiasami z podłogą; dzięki takiemu rozwiązaniu możliwe jest odchylanie skrzyni, co znacząco ułatwia ładowanie i rozładowanie. Wymiary są znormalizowane i podzielone na osiem grup, zależnie od ładowności.
Rama przyczepy (podwozia): najczęściej jest wykonana ze stali, co daje gwarancję wytrzymałości przez wiele lat użytkowania. Utrzymuje całą skrzynię na płaskiej powierzchni, pozwalając na stabilne przewiezienie towarów. Wytrzymałość ramy musi być dostosowana do używanej skrzyni, aby nie powstały przeciążenia.
Siłownik hydrauliczny: jego organem roboczym jest nurnik, tłok lub membrana. Wszystkie elementy umieszczone są w cylindrycznym korpusie. Przesuwanie tłoka lub nurnika odbywa się poprzez wtłoczenie cieczy roboczej do wnętrza cylindra, co powoduje posuwisty ruch tłoczyska. Siłowniki dzielą się na:
siłowniki jednostronnego działania — suw roboczy odbywa się tylko w jednym kierunku,
siłowniki dwustronnego działania — suwy robocze odbywają się w obu, przeciwstawnych kierunkach.
Żuraw przenośny (przeładunkowy) to dźwignica zamontowana na samochodzie ciężarowym pomiędzy kabiną kierowcy a skrzynią lub z tyłu pojazdu, służąca do załadunku towaru na samochód oraz jego rozładunku; w tym żurawie leśne służące do załadunku i rozładunku drewna (zalicza się tu również harvester’y i forwarder’y – specjalistyczne maszyny przeznaczone do zrywki lub/i transportu drewna).
Wszystkie żurawie przenośne (przeładunkowe) podlegają dozorowi technicznemu.
Jednak żurawie przenośne (przeładunkowe) o udźwigu do z wyłączeniem żurawi służących do przemieszczania osób ustalono formę dozoru uproszczonego (urządzenia nie wymagają zgłoszenia do UDT i badań, ale należy zapewnić konserwację i obsługę przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia; uprawnienia do obsługi nie są wymagane przy urządzeniach z napędem ręcznym).
Żuraw samochodowy — zaliczany jest do grupy żurawi samojezdnych. To dźwignica zainstalowana na podwoziu specjalistycznego samochodu ciężarowego. Wykorzystuje się ją głównie do prac załadunkowych, rozładunkowych i przeładunkowych oraz montażowych. Z żurawi samochodowych korzysta się także w budownictwie oraz przemyśle podczas montażu obiektów konstrukcyjnych. Są zbudowane głównie z wciągarek i wysięgnika wychylnego, który umożliwia transportowanie i manipulowanie ładunkami. Wszystkie żurawie samochodowe o udźwigu powyżej podlegają dozorowi technicznemu.
Winda załadowcza — ruchomy podest załadowczy osadzony na podwoziu samochodu ciężarowego, służący do zmiany położenia przewożonych przedmiotów (podnoszenia lub opuszczania) w trakcie ładowania i rozładowywania przestrzeni ładunkowej. Najczęściej wyposażony jest w napęd hydrauliczny i podlega dozorowi technicznemu.
- Ćwiczenie 5. - Rodzaje nadwoziTestĆwiczenie 5. - Rodzaje nadwozi
3Rodzaje nadwozi6970Brawo, dobrze poradziłeś sobie z testem. Oby tak dalej!Niestety nie udało Ci się udzielić wystarczającej ilości poprawnych odpowiedzi. Wróć do atlasu interaktywnego „Podstawowe zespoły i podzespoły środków transportu drogowego”, zapoznaj się z nim i spróbuj rozwiązać test ponownie.1 TestRodzaje nadwozi
Liczba pytań:6Limit czasu:9 minPozostało prób:1/1Twój ostatni wynik:-Rodzaje nadwozi
Pytanie 1/6Pozostało czasu 0:00Twój ostatni wynik - - Ćwiczenie 6. - Elementy instalacji elektrycznej pojazduTestĆwiczenie 6. - Elementy instalacji elektrycznej pojazdu
2Elementy instalacji elektrycznej pojazdu57.570Brawo! Wiesz już całkiem dużo o elementach instalacji elektrycznej pojazdu.Niestety nie udało Ci się udzielić wystarczającej ilości poprawnych odpowiedzi. Wróć do atlasu interaktywnego „Podstawowe zespoły i podzespoły środków transportu drogowego”, zapoznaj się z nim i spróbuj rozwiązać test ponownie. TestElementy instalacji elektrycznej pojazdu
Liczba pytań:5Limit czasu:7.5 minPozostało prób:1/1Twój ostatni wynik:-Elementy instalacji elektrycznej pojazdu
Pytanie 1/5Pozostało czasu 0:00Twój ostatni wynik - - Ćwiczenie 7. - Urządzenia dodatkoweZaznaczanie komórek tabeliĆwiczenie 7. - Urządzenia dodatkowe
RNVvLnBgyMiZv2