Rtytbcf8BvsjG1
Zorientowana pionowo reprodukcja barwna obrazu Leona Chwistka „Miasto Fabryczne”. Obraz w pierwszej chwili może sprawiać wrażenie abstrakcyjnego szkicu. Można jednak rozpoznać w nim elementy charakterystyczne dla nowoczesnego miasta. W górnej części kompozycji malarz za pomocą śmiałych pociągnięć farby w odcieniach błękitów, fioletów, brązów i żółci pokrył tło, a na nim ciemnymi liniami zarysował przenikające się wzajemnie kontury gęstej zabudowy centrum dużego miasta. Składają się na nią wieżowce o różnych kształtów i wysokości. Złożoność miejskiego krajobrazu przypomina nowojorski Manhattan z lat trzydziestych ubiegłego wieku. Żeby dodać tej części obrazu dynamiki, pod górną krawędzią autor namalował w tle krąg tarczy słonecznej i wyprowadził z niej ochrowej barwy promienie, które jak szprychy koła pojazdu z obręczą łączą się z okrągłą, zawisającą ponad dachami galerią architektoniczną. Zza dolnej krawędzi obrazu wyłaniają się arterie komunikacyjne miasta. Z lewej, w pewnym oddaleniu od boku obrazu, w jego głąb prowadzi ulica, a na jej jasnym tle na pierwszym planie wznosi się ostrosłup dachu budynku. Zrazu prosta, zwężająca się w perspektywie jezdnia, z której lewej strony wznosi się wysoka, pionowa tafla szklanych ścian, niknie łagodnym łukiem za przykrytym kopułą budynkiem po jej prawej stronie. Poniżej zwartej przysadzistej bryły, tego być może teatru, jasny łuk estakady kolei miejskiej, dominujący w dolnej części kompozycji z jej prawej strony. Szerszy, bliższy widza koniec wiaduktu, z widocznymi czerwonymi wagonami, wyłania się zza środka dolnej krawędzi, po czym, skręcając w prawo, niknie za krawędzią obrazu. Usytuowana poniżej droga wije się w cieniu estakady esowatym kształtem, dochodząc równolegle do prawego boku malowidła, by w jego górnej części zniknąć za budynkami. Część ciemnych i jasnych linii i szerszych pociągnięć pędzla stanowi jedynie aluzje do jakichś obrysów architektury, ale ich obecność wzmaga wrażenie tymczasowości i ruchu panującego w nowoczesnym mieście.
Miasto fabryczne
Źródło: Leon Chwistek, Miasto fabryczne, domena publiczna.

Nowoczesność przyniosła wiele nowego. Jednym z najbardziej doniosłych zjawisk był rozwój wielkich aglomeracji. Doświadczenie wielkiego miasta spowodowało całkowitą przemianę relacji międzyludzkich. Nic dziwnego, że pisarze bardzo szybko uczynili z wielkomiejskiego doświadczenia ważny temat swoich książek.

Częstym motywem, który podejmowali polscy poeci okresu międzywojennego, między innymi Julian Tuwim czy Kazimierz Wierzyński, było miasto postrzegane jako miejsce zadziwiające swoją dynamiką i przestrzenią. Bohaterem poezji stał się tzw. szary człowiek, przeciętny mieszkaniec współczesnego rozwijającego się miasta. Świat współczesny poeci określali mianem 3 x M: miasto, masa, maszyna. Artyści zafascynowani byli również kulturą popularną, tzw. codziennym życiem mieszkańca miasta (inteligenta, robotnika), w poezji wykorzystywali mowę potoczną, np. gwarę uliczną. Dostrzegali również piękno sportu (Kazimierz Wierzyński był w 1926 roku redaktorem naczelnym Przeglądu Sportowego i wprowadził do poezji słownictwo sportowe).

Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:

Jakimi cechami można określić kulturę wysoką i kulturę popularną? Z którą z nich masz kontakt i która jest ci bliższa? Uzasadnij swoją odpowiedź.

RwguwYDSvxm5D
(Uzupełnij).
j00000004AB2v27_0000000F
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Laur poetycki Kazimierza Wierzyńskiego

Ra4fN8qKR6OK71
Kazimierz Wierzyński, 1928 r.
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Kazimierz Wierzyński1969Londyn1894Drohobycz

Kazimierz Wierzyński

poeta, prozaik, eseista. Autor m.in. następujących tomów poetyckich: Wiosna i wino (1919), Wróble na dachu (1921), Wielka Niedźwiedzica (1923), Pieśni fanatyczne (1929), Wolność tragiczna (1936), Krzyże i miecze (1946).
Nowością tematyczną było pisanie wierszy o sporcie. Tom Wierzyńskiego zatytułowany Laur olimpijski zdobył złoty medal na Konkursie Literackim towarzyszącym IX Igrzyskom Olimpijskim w Amsterdamie w 1928 roku.

Ciekawostka

Skamandryci05Skamandryci na wiele sposobów usiłowali obniżać tradycyjną, nazbyt poważną, pozycję poety i poezji. Przygotowali na przykład taki oto żartobliwy cennik:
„a) zwyczajna rozmowa (od 3 do 5 minut) z prawem podania ręki – mkj00000004AB2v27_000tp001mk 50;
b) ofiarowanie przeczytanego utworu – mk 75;
c) ofiarowanie rękopisu:

  1. bez dedykacji mk 150

  2. z dedykacją mk 500 Uwaga: za dodanie w dedykacji słowa Kochanemu – mk 100. Propozycje matrymonialne – tylko w czwartki.
    Uwaga 1. Poeta Tuwim podobnych zgłoszeń nie przyjmuje.
    Uwaga 2. Do pozostałych poetów mogą się zgłaszać tylko interesantki posiadające przeszło 75 000 mk posagu (bez różnicy płci, narodowości i wyznania)”.
    (cyt. za: Andrzej Zawada, Dwudziestolecie literackie, Wrocław 2005.)

j00000004AB2v27_000tp001
05
j00000004AB2v27_00000019
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

W mieście

Aleje Ujazdowskie, niedzielne południeKazimierz Wierzyński
Kazimierz Wierzyński Aleje Ujazdowskie, niedzielne południe

Aleje Ujazdowskie, niedzielne południe,
Koniec września – już wiecie? – tak, jak wtedy bywa:
Bez troski i niebiesko, tak ciepło i cudnie,
Że dusza się zanosi od słońca szczęśliwa.

Mieszam się w gwarnym tłumie, i chodzę, i brodzę,
Uśmiechnę się do siebie, przez zęby zagwiżdżę,
Za spojrzeniami dziewcząt oczyma zawodzę,
Bezczelnie w twarz zaglądam i śmiesznie się mizdrzę.

Znajomym się uprzejmie kłaniam aż do ziemi,
I ognia z wdziękiem proszę u złych lowelasówj00000004AB2v27_000tp002lowelasów,
Dzieciom trącam obręcze01obręcze i kłócę się z niemi
I nie drażni mnie nawet grzech krzywych obcasów.

A po południu idę tra‑la‑la z wizytą,
Gdzie na mnie wiernie czeka ktoś sam jeden w domu
Na cienkich kostkach, czarny, ze szyją odkrytą,
Lecz tu kropka. Bo dalej – co do tego komu?!

unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Kazimierz Wierzyński, Aleje Ujazdowskie, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Krzysztof Dybciak, Wrocław 1991, s. 22.
R1JeJ436bOxHT
Plik audio. Wiersz Kazimierza Wierzyńskiego Aleje Ujazdowskie, niedzielne południe czyta Krzysztof Kulesza.

Po przeczytaniu wiersza wykonaj polecenia:

Ćwiczenie 1

Udowodnij, że podmiot liryczny w wierszu Aleje Ujazdowskie, niedzielne popołudnie wypowiada się w tonie humorystycznym i kreuje atmosferę swobody i beztroski. Poprzyj tezę cytatami z utworu.

RK4VHaXMp6gIQ
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj obraz wielkomiejskiej ulicy przedstawionej w liryku Aleje Ujazdowskie, niedzielne popołudnie. Zapisz swoją odpowiedź.

RKUbf0sVW50tL
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 3

Napisz, co charakteryzuje zachowanie podmiotu lirycznego przechadzającego się po Alejach Ujazdowskich. Określ, co go fascynuje w pejzażu miasta.

RTLzpFCeQVzhF
(Uzupełnij).
j00000004AB2v27_000tp002
01
j00000004AB2v27_00000022
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Kultura fizyczna i wysoka

Match footballowyKazimierz Wierzyński
Kazimierz Wierzyński Match footballowy

Oto tu jest największe Colosseumj00000004AB2v27_000tp003Colosseum świata,
Tu serce żądz i życia bije najwymowniej,
Tu tajemny sens wiąże i entuzjazm brata
Milion ludzi na wielkiej rozsiadłych widowni.

Zamorraj00000004AB2v27_000tp004Zamorra wsparty w bramce o szczyt Pirenejów,
Piękniejszy niż Don Juanj00000004AB2v27_000tp005Don Juan, obciśnięty w swetrze,
Jak dumny król, w chaosie center i wolejówj00000004AB2v27_000tp006center i wolejów,
Śledzi kulę świetlistą, prującą powietrze.

Z Uralu w bój posłaną, jak z lufy moździerza,
Trzyma w oczach i więzi, a gdy kula spada,
Jak pająk się nad dziuplą bramki rozczapierza,
Jak krzak wystrzela w niebo, człowiek‑barykada.

Pocisk skacze kozłami od miasta do miasta,
Z jednej strony jest Moskwa, z drugiej Barcelona,
Już steruje ku siatce, już spod stóp wyrasta,
Trybuny tracą oddech, cały stadion kona.

I pokażcie mi teraz – gdzie, w jakich teatrach
Milion widzów wystrzeli takim wielkim głosem:
Zamorra, lecąc w górę, jak żagiel na wiatrach,
Za Atlantyk wybija piłkę jednym ciosem!

Widownia oszalała, krzyczy, bije brawo,
Półkole trybun płonie niczym aureola,
I jak wielka tęsknota za zwycięską sławą
Tętni okrzyk stadionu: gola, gola, gola!

unikatowy_nr_id_wpisu_02 Źródło: Kazimierz Wierzyński, Match footballowy, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Krzysztof Dybciak, Wrocław 1991, s. 81–82.
RLUulQp6Rf6Th
Plik audio. Wiersz Kazimierza Wierzyńskiego Match footballowy czyta Krzysztof Kulesza.

Po przeczytaniu wierszy wykonaj polecenia:

Ćwiczenie 4

Napisz, jaki obraz meczu piłkarskiego został przedstawiony w wierszu Wierzyńskiego  Match footballowy. W swojej wypowiedzi zwróć też uwagę na to, jakie są różnice w sposobie postrzegania meczu futbolowego dawniej i obecnie.

R1VexXiI2Vvm8
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 5

Opisz nastrój panujący w utworze Wierzyńskiego Match footballowy.

RL6KlqhY0xgzC
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 6

Oceń i uzasadnij, w jaki sposób podmiot liryczny w utworze Wierzyńskiego Match footballowy przedstawia postać bramkarza hiszpańskiego, Zamory.

R168phfDbbcU8
(Uzupełnij).
RSrfUepE1mwhi
Ricardo Zamora, bramkarz hiszpański (po prawej)
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Ćwiczenie 7
  • Opisz, powołując się na właściwe cytaty z wiersza Kazimierza Wierzyńskiego Match footballowy, atmosferę panującą na stadionie.

  • Zinterpretuj obraz poetycki ukazany w ostatniej strofie wiersza  Wierzyńskiego Match footballowy. Wskaż – z perspektywy widzów (kibiców)
    – jakie są zalety widowiska sportowego.

R1M6poWrbzM10
(Uzupełnij).
Polecenie 1

Porównaj zdjęcie Zamory ze zdjęciami Gianluigiego Buffona06Gianluigiego Buffona. Wskaż, co łączy, a co dzieli przywołane osoby na fotografiach. Zapisz swoją odpowiedź.

R1Ghu7ZQT7DX4
(Uzupełnij).
Polecenie 1

Wypisz emocje, jakie towarzyszą widowiskom sportowym.

RgcrJ5B1EOgmK
(Uzupełnij).
R1IC0LNLxEt4v
Gianluigi Buffon, włoski bramkarz
Źródło: Walerij Dudusz, licencja: CC BY-SA 3.0.
j00000004AB2v27_000tp003
j00000004AB2v27_000tp004
j00000004AB2v27_000tp005
j00000004AB2v27_000tp006
06
j00000004AB2v27_0000003P
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Olimpijska poezja

DyskobolKazimierz Wierzyński
Kazimierz Wierzyński Dyskobol

Rzut mój w rozwartej zaczyna się dłoni,
Rzut mój się kończy nie wiadomo gdzie,
Dysk, niby dukat połyskliwy, dzwoni
Poza światami, za metami, w mgle.

Dysk mój upada na ziemię, i dźwięczy,
I znów się zrywa i wykreśla łuk,
To serce skute w złocistej obręczy
Tętni i bije i przyśpiesza stuk.

Z placów na place jak pstrąg się przerzuca,
Jak lotne przęsło, jak skaczący most,
Rzut, który światom wyolbrzymia płuca,
Który wymierza gwiazdom wielkim wzrost.

Rzut, który miarę wytkniętą już przerósł,
Minął granice i wzbił się jak duch,
Rzut ten mam w dłoni – dyskobol i heros02heros,
Ja, który wszczynam niewstrzymany ruch.

unikatowy_nr_id_wpisu_03 Źródło: Kazimierz Wierzyński, Dyskobol, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Krzysztof Dybciak, Wrocław 1991, s. 87–88.
R1VpyuEbwCpR7
Nagranie. Recytacja wiersza Kazimierza Wierzyńskiego Dyskobol.
100 mKazimierz Wierzyński
Kazimierz Wierzyński 100 m

Każdy muskuł się zwinął w kłębek, jak sprężyna,
I na cięciwie ciała niecierpliwie drży,
Motor serca już w uszach walić mi zaczyna,
Gotowe! Starter, strzelać! Raz – dwa – trzy!

Ach – stopy już poderwał alarmowy sygnał,
Klin powietrza się w gardło aż do bólu wbił,
Galop ruchu mnie poniósł, oddech z piersi wygnał
I z wszystkich żył pompuje coraz więcej sił.

Burza kroków mych teraz zniszczy cię, rozgniecie,
Milionem razów zgnębi, nim dojdziesz do stu –
Przestrzeni nienawistna! – rozpięta na mecie
Białym pasmem, co krzyczy, że to jest już tu!

Ostatnim jeszcze susem dopaść cię drapieżnie,
Z taśmą na piersiach poczuć się lekkim, jak puch,
I z uśmiechem cię w sercu pomieścić, jak bieżnię,
Jak treść twą tajemniczą, nieustanny ruch.

unikatowy_nr_id_wpisu_04 Źródło: Kazimierz Wierzyński, 100 m, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Krzysztof Dybciak, Wrocław 1991, s. 82–83.

Po przeczytaniu obu wierszy wykonaj polecenia.

Ćwiczenie 8

Określ, co jest tematem przywołanych wierszy Kazimierza Wierzyńskiego Dyskobol i 100 m.

RtU4tV1f4eaZv
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 9

Napisz, w jaki sposób przedstawione zostały w utworach Wierzyńskiego Dyskobol
100 m takie dziedziny sportu, jak: rzut dyskiem i bieg na określonym dystansie.

RudLsWdo04lxB
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 10

Wypisz – w odniesieniu do utworów Wierzyńskiego Dyskobol100 M – po jednym przykładzie porównania i metafory. Następnie określ funkcję tych środków stylistycznych w kontekście wierszy.

R18e6BOi3jg7v
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 11

Oceń i uzasadnij – na podstawie utworów Wierzyńskiego Dyskobol100 m – jakim człowiekiem jest sportowiec.

RLynY7jVNXbHE
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Porównaj poetycki opis dyskobola w ujęciu Wierzyńskiego z rzeźbą Dyskobol. Zwróć uwagę na to, jakie elementy są wspólne między tymi tekstami kultury, a co je różni. Swoją wypowiedź przedstaw w formie krótkiej notatki lub w formie tabeli.

RSa0B89JwxhnF
(Uzupełnij).
RGgZoknBnt9rv
Dyskobol
Źródło: a. nn., Dyskobol, I w. n.e., Muzeum Narodowe, Rzym, domena publiczna.
j00000004AB2v27_0000004Y
JPOL_E3_E4_Konteksty

Nowi herosi

Jacques Drillon Zidane

Jeśli powiecie młodemu obywatelowi Wybrzeża Kości Słoniowej, że jesteście z Francji, usłyszycie: „Z i d a n ej00000004AB2v27_000tp007Z i d a n e”. Gdy powiecie to staremu mieszkańcowi Ekwadoru, usłyszycie: „Z i d a n e”. I tak na całym świecie. Byli przecież w dziejach inni piłkarze, od Pelégo po Platiniego, którzy wsławili się bardziej niż Zidane. Ten ostatni spowodował jednak, że nowa wartość – elegancja – pojawiła się w świecie dotychczas zupełnie jej pozbawionym. Zidane wkroczył niczym tancerz pomiędzy zabijaków i brutali, niczym człowiek oszczędny pomiędzy marnotrawców, niczym pomocnik między napastników, niczym esteta03esteta pomiędzy profanów04profanów. Wspiął się na piedestał porzucony niemal całkowicie przez wielkich stylistów literatury, muzyki i malarstwa. Można się z tego powodu słusznie oburzać i odmawiać piłkarzowi prawa podszywania się pod Szekspira i Beethovena. Czy znamy jednak kogoś, kto mógłby wspiąć się tam zamiast niego – lub też osadzić na powrót na piedestale te szacowne postaci? Udowadniając setkom milionów ludzi, że skuteczność to nie wszystko i że piękno ruchów, określane jednakże przez tę skuteczność, może ją zastąpić w skali wartości, Zidane dokonał tego, co najważniejsze. Pamiętamy, że Materazzij00000004AB2v27_000tp008Materazzi, który miał zaszczyt otrzymać najbardziej bohaterski i w sumie najbardziej grecki cios głową w tym stuleciu, nosi przydomek „Rzeźnik”. Na to, aby całkiem współczesny rzeźnik został powalony na ziemię przez anachronicznego07anachronicznego artystę, nadziei mieć nie możemy.

unikatowy_nr_id_wpisu_05 Źródło: Jacques Drillon, Zidane, [w:] Nowe mitologie, red. J. Garcin, tłum. A. Kocot, Kraków 2010, s. 37.

Po przeczytaniu tekstu wykonaj polecenia.

Ćwiczenie 12

Wyjaśnij, na czym polega – zdaniem felietonisty Jacquesa Drillon'a– fenomen Zinedine’a Zidane’a.

RJz5etJooCTpy
(Uzupełnij).
R7yqMH6ORoqpH
Zinedine Zidane (po prawej) i Pavel Nedvěd podczas charytatywnego meczu pomiędzy drużynami: Ronaldo, Zidane & Friends a YB & Friends
Źródło: Ludovic Péron, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3

Zredaguj wypowiedź argumentacyjną, w której wyjaśnisz, dlaczego to Zidane stał się postacią prawdziwie kultową, a nie Pelé albo Platini, którzy wsławili się bardziej od niego. W swojej wypowiedzi zwróć uwagę na porównanie określające tego francuskiego piłkarza: „Zidane wkroczył niczym tancerz pomiędzy zabijaków i brutali, niczym człowiek oszczędny pomiędzy marnotrawców, niczym pomocnik między napastników, niczym esteta pomiędzy profanów”.

R15s1WQSB2J0W
(Uzupełnij).
RDCqHUFMjhJt7
Pelé w 1960 roku
Źródło: a. nn., domena publiczna.
RkpumQCuIOBaL
Diego Maradona i Michel Platini [czyt. miszel platini] (po prawej) po meczu Napoli z Juventusem 
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Polecenie 4

Zastanów się i powiedz, dlaczego w sporcie zazwyczaj przeciwstawia się sobie skuteczność i piękno. W jaki sposób Zidane’owi udawało się połączyć te wartości? Uzasadnij swoją odpowiedź.

R1SjCVUSPQrgE
(Uzupełnij).
j00000004AB2v27_000tp007
j00000004AB2v27_000tp008
02
03
04
07
j00000004AB2v27_00000062
JPOL_E3_E4_Preteksty

Preteksty

Płynna nowoczesnośćZygmunt Bauman
Zygmunt Bauman Płynna nowoczesność

Według klasycznej definicji Richarda Sennettaj00000004AB2v27_000tp009Richarda Sennetta, miasto to „taka osada ludzka, w której na każdym kroku dochodzi do spotkań obcych sobie osób”. Oznacza to, pozwolę sobie dodać, że obcy spotykają się tam jako obcy i jako obcy się rozstają, gdy przypadkowe spotkanie kończy się – równie nagle, jak nagle się zaczęło. Obcy spotykają się tak, jak przystało na obcych. Ich spotkania nie przypominają w niczym spotkań krewnych, przyjaciół lub znajomych. Są to n i b y‑spotkania. Obcy nie nawiązują do wcześniej poruszanych tematów, nie informują się o troskach i radościach, których doświadczyli od „zeszłego razu”, nie odwołują się do wspólnych wspomnień. Stoją naprzeciw siebie, nie wiedząc, na czym się oprzeć i czym się kierować. Spotkanie obcych jest z d a r z e n i e m  b e z  p r z e s z ł o ś c i . Z reguły bywa także z d a r z e n i e m  b e z  p r z y s z ł o ś c i  (wolnym, w miarę możności, od przyszłych zobowiązań), historią, w której „ciąg dalszy nie nastąpi”, produktem jednorazowego użytku, który należy spożyć na miejscu – w całości, niezwłocznie i bez odkładania na później. Jak pająk, który cały swój świat buduje z nici wysnutej z własnego wnętrza, tak obcy, spotkawszy się ze sobą, mogą liczyć jedynie na to, co uda im się upleść z cienkiej i wątłej przędzy własnych spojrzeń, słów i gestów. Podczas spotkania nie ma miejsca na próby i pomyłki, uczenie się na błędach i liczenie na następną okazję.

W efekcie życie w mieście wymaga dość szczególnych i wyrafinowanych umiejętności, a raczej całego szeregu umiejętności, które łącznie składają się na postawę zwaną „uprzejmością”. Uprzejmość, wyjaśnia Sennett, to:

Takie zachowanie, które chroni człowieka przed innymi, a jednocześnie pozwala mu się cieszyć obecnością innych. Istotą uprzejmości jest noszenie maski. Maski pozwalają na czystą towarzyskość, niezależnie od pozycji, usposobienia i prywatnych uczuć tych, którzy je noszą. Uprzejmość służy ochranianiu innych przed obarczaniem ich moją osobą.

(…) We współczesnych miastach istnieje wiele miejsc, które można nazwać „miejscami publicznymi”. Miejsca te różnią się charakterem i wielkością, lecz większość z nich da się zaliczyć do jednej z dwóch kategorii. Każda z kategorii odbiega od idealnego modelu gościnnej przestrzeni publicznej na dwa różne, lecz wzajemnie dopełniające się sposoby.

Miejsce zwane La Défensej00000004AB2v27_000tp00ALa Défense, wielki plac na prawym brzegu Sekwany, pomyślany, zaprojektowany i zrealizowany jako trwały pomnik prezydentury François Mitterranda08François Mitterranda – w której świetność i dostojeństwo urzędu oddzielono starannie od osobistych słabości i wad piastującej go osoby – zawiera w sobie wszystkie cechy pierwszej z dwóch kategorii publicznej wprawdzie, lecz nie‑gościnnej przestrzeni miejskiej. Osobę odwiedzającą La Défense uderza przede wszystkim nieprzytulność miejsca: wszystko dokoła budzi respekt, zniechęcając zarazem do pozostania. Budynki o fantastycznych kształtach otaczające wielki i pusty plac wydają się wzniesione po to, aby je podziwiać, a nie po to, aby z nich korzystać. Całkowicie przeszklone lustrzane tafle fasad wydają się pozbawione okien i drzwi wejściowych, przez co sprawiają wrażenie, jakby odwracały się tyłem do placu, przy którym stoją. Są władcze i obojętne – władcze, g d y ż obojętne – a obie te cechy uzupełniają się i wzmacniają wzajemnie. Te hermetycznie zamknięte fortece/pustelnie stoją tam, ale nie należą do tego miejsca, a ich widok sprawia, że każdy, kto znajdzie się na płaskiej przestrzeni, na jakiej się wznoszą, czuje się podobnie. Nic nie łagodzi ani nie zaburza jednostajnej i monotonnej pustki placu. Nie ma ławek, na których można by przysiąść, ani drzew, w których cieniu można by znaleźć ochłodę i schronienie przed słoneczną spiekotą. (…) Co pewien czas, z monotonną regularnością odmierzaną rozkładem jazdy paryskiego metra, z przejścia podziemnego wyłaniają się podobne mrówkom szeregi poruszających się szybko przechodniów, wysypują się na kamienny chodnik oddzielający wyjście ze stacji metra od jednego z lśniących potworów otaczających (oblegających) plac i po chwili znikają. Wtedy plac pustoszeje znowu – aż do przyjazdu następnego pociągu.

Druga kategoria publicznej, lecz nie‑gościnnej przestrzeni ma służyć konsumentom, czy może raczej ma przeistaczać mieszkańców miasta w konsumentów. Jak zauważa Liisa Uusitaloj00000004AB2v27_000tp00BLiisa Uusitalo, „konsumenci znajdują się często w tej samej przestrzeni fizycznej – w salach koncertowych lub wystawowych, kurortach turystycznych, halach sportowych, pasażach handlowych i barach szybkiej obsługi – nie wchodząc ze sobą w żadne interakcje społeczne”. Tego rodzaju miejsca zachęcają do działania, lecz nie do w s p ó ł‑działania. Wspólne przebywanie w tej samej przestrzeni z innymi osobami, które poświęcają się podobnym co my zajęciom, wystawia im świadectwo „powszechnej aprobaty”, a tym samym potwierdza ich sensowność i uzasadnia je niejako a priorij00000004AB2v27_000tp00Ca priori. Wszelkie kontakty interpersonalne odwracałyby jednak uwagę jednostki od wykonywanego zadania, stając się dla niej nie ulgą, lecz ciężarem. Odwodzenie ducha i ciała od tego, co je pochłania, nie umilałoby w żaden sposób naszych zakupów.

Zadaniem, które pochłania konsumenta, jest oczywiście konsumpcja, ta zaś, z natury rzeczy jest rozrywką w pełni i nieodwołanie indywidualną, łańcuchem wrażeń, których można doświadczyć i zaznać wyłącznie na własny rachunek. Tłumy wypełniające wnętrza Ritzerowskichj00000004AB2v27_000tp00DRitzerowskich „świątyń konsumpcji” to nie zgromadzenie, ale mrowie, nie drużyna, ale zgraja, nie całość, lecz zbieranina. W miejscach zbiorowej konsumpcji, nawet najbardziej zatłoczonych, niczego nie robi się „zbiorowo”. (…) Spotkania, nieuniknione w zatłoczonej przestrzeni, przeszkadzają w realizacji celu. Muszą być zatem krótkie i powierzchowne, nie dłuższe i nie bardziej intymne, niż sobie tego życzymy. Miejsca, o których mowa, są dobrze chronione przed tymi, którzy chcieliby złamać ową regułę: przed wszelkiej maści intruzami, natrętami, sabotażystami i intrygantami, którzy mogliby zakłócić konsumencką splendid isolationj00000004AB2v27_000tp00Esplendid isolation. Właściwie nadzorowana, starannie monitorowana i strzeżona świątynia konsumpcji jest wyspą ładu i porządku, wolną od żebraków, włóczęgów i typów spod ciemnej gwiazdy – a przynajmniej taką być powinna. Ludzie nie garną się do tych świątyń, aby rozmawiać i nawiązywać relacje społeczne. Towarzystwo, z którym chcą przebywać (lub które skłonni są tolerować), zabierają ze sobą, tak jak ślimaki zabierają ze sobą swoje domy.

unikatowy_nr_id_wpisu_06 Źródło: Zygmunt Bauman, Płynna nowoczesność, tłum. T. Kunz, Kraków 2000, s. 141–152.

Po przeczytaniu fragmentów książki wykonaj polecenia:

Ćwiczenie 13

Wyjaśnij, jak w przywołanym fragmencie tekstu Zygmunta Baumana Płynna nowoczesność definiuje miasto Richard Sennett.

RHkIZAxIwyurB
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 14

Na podstawie fragmentu tekstu Zygmunta Baumana Płynna nowoczesność zinterpretuj i oceń słuszność opinii mówiącej, że miasto jest miejscem spotkania obcych z obcymi.

R1ODJ2BRIbq9g
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 15

Na podstawie fragmentu tekstu Zygmunta Baumana Płynna nowoczesność określ, w jakim sensie spotkania w mieście są „zdarzeniami bez przeszłości” i „bez przyszłości”.

RVWkzCTHi8v2u
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 16

Na podstawie tekstu Zygmunta Baumana Płynna nowoczesność opisz sposób działania – według Sennetta – „postawy uprzejmości”.

R3fI1QN5fbryJ
(Uzupełnij).
Polecenie 5

Czy zgadzasz się, że uprzejmość to „tylko tyle”, ile sugeruje amerykański socjolog. Uzasadnij swoje stanowisko.

R35u4r0GxBx7q
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 17

Na podstawie tekstu Zygmunta Baumana Płynna nowoczesność wyjaśnij, dlaczego niektórzy socjologowie postrzegają miejskie przestrzenie publiczne jako miejsca niegościnne.

R1Nx4NBogePdk
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 18

Wskaż, jakie dwa rodzaje „niegościnnych miejsc” w mieście wyróżnia Zygmunt Bauman we fragmencie tekstu Płynna nowoczesność.

RZDgyvOlZrhLj
(Uzupełnij).
Polecenie 6

Zastanów się i zapisz, czy przebywając w takich niegościnnych przestrzeniach, odbierasz je tak samo, jak sugeruje Zygmunt Bauman we fragmencie tekstu Płynna nowoczesność. Uzasadnij swoją odpowiedź.

Rk5k0rhrzmQry
(Uzupełnij).

Obejrzyj zdjęcia lub zapoznaj się z opisem paryskiej dzielnicy La Défense, a następnie wykonaj polecenia:

Polecenie 7

Oceń, czy podoba ci się miejsce ukazane na fotografiach. Wskaż te elementy paryskiej przestrzeni miejskiej, które cię zachwyciły najbardziej, a także te, które nie wzbudziły twojego zachwytu.

R1agpb5B8OtCp
(Uzupełnij).
Polecenie 7

Na podstawie opisu dzielnicy La Défense wskaż te elementy paryskiej dzielnicy, które cię najbardziej zachwyciły, a także te, które nie wzbudziły twojego zachwytu.

R1OvU3AYz1Px0
(Uzupełnij).
Polecenie 8

Zakładając, że nigdy nie byłeś/ byłaś w Paryżu, czy chciałbyś/ chciałabyś zwiedzić dzielnicę La Défense, gdyby pojawiła się taka możliwość? Uargumentuj swoją decyzję.

Rw7J7XoV8Tagn
(Uzupełnij).
Polecenie 9

W jakim stopniu charakterystyka dzielnicy La Défense dokonana przez Zygmunta Baumana we fragmencie tekstu Płynna nowoczesność jest – według ciebie – trafna? Uzasadnij odpowiedź.

R1XXU59nAtfCu
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 19

Na podstawie tekstu Zygmunta Baumana Płynna nowoczesność wyjaśnij, dlaczego galerie handlowe nie tyle służą konsumentom, co przekształcają ludzi w konsumentów.

RcoBG22XVamQ8
(Uzupełnij).
Polecenie 10

Wyjaśnij, jak rozumiesz pojęcie „powszechnej aprobaty”.

RQGJqgs5mHgSN
(Uzupełnij).
Polecenie 11

Zastanów się i zapisz, czy lektura fragmentów książki Płynna nowoczesność Zygmunta Baumana zniechęciła cię do bywania w pasażach handlowych. A może spowodowała, że, przebywając w takich miejscach, zaczniesz się zachowywać nieco inaczej?

R2n5CC7NCHqGx
(Uzupełnij).
j00000004AB2v27_000tp009
j00000004AB2v27_000tp00A
j00000004AB2v27_000tp00B
j00000004AB2v27_000tp00C
j00000004AB2v27_000tp00D
j00000004AB2v27_000tp00E
08
j00000004AB2v27_0000008M
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Polecenie 12

Napisz wiersz o swoim idolu sportowym.

R1GdC6zYCifsJ
(Uzupełnij).
Polecenie 13

Scharakteryzuj, inspirując się tekstem Zygmunta Baumana, dzisiejszych spacerowiczów w galeriach handlowych.

RB0RN3By1jP52
(Uzupełnij).
RfbhKTV0YtEj11
Należy zaproponować własną kolejność słów‑kluczy z tego tematu: poezja, miasto, spacerowicz, sport. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.

Słowa klucze: poezja, miasto, spacerowicz, sport.

R1M1kWTWzU2PR
(Uzupełnij).