Poetycki symbolizm inspirowany folklorem i pejzażem Bretanii – Paul Gauguin
Ważne daty
07 czerwca 1848 – narodziny Paula Gauguina w Paryżu
1888 – powstanie obrazu Wizja po kazaniu – walka Jakuba z aniołem
1889 – powstanie obrazu Żółty Chrystus
1892 – powstanie obrazu Kiedy wychodzisz za mąż?
1895 – przeprowadzka Gauguina na Tahiti
1897 – powstanie obrazu Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
08 maja 1903 – śmierć Gauguina w Polinezji Francuskiej
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;
12. wskazuje w dziele sztuki symbol i alegorię, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych.
rozróżniać cechy stylistyczne malarstwa Paula Gauguina;
przedstawiać tematykę dzieł i zawartą w nich symbolikę;
rozróżniać najważniejsze obrazy Gauguina.
Wczesny etap twórczości Paula Gauguina – inspiracje impresjonizmem
Paul Gauguin urodził się w Paryżu dnia 7 czerwca 1848 r. Pierwsze, amatorskie próby malarskie podejmować zaczął dopiero w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Początkowo tworzył pod wpływem Camilla Pissarra, z którym zawarł znajomość, nawet eksponował swoje dzieła na wystawach impresjonistów. Jego głównym zajęciem była jednak wówczas posada maklera na giełdzie. W 1873 r. poślubił Dunkę Mette‑Sophie Gad, z którą miał piątkę dzieci. Przez krótki czas w latach 1884‑1885 mieszkali w Kopenhadze, jednak małżeństwo rozpadło się i Gauguin wrócił do Paryża. Wówczas postanowił całkowicie poświęcić się malarstwu.
W 1886 r. udał się do miejscowości Pont‑Aven w Bretanii, gdzie osiadł w kolonii artystycznej. Malował tam głównie lokalne pejzaże, gdzie jako sztafaższtafaż występowali pasterze i mieszkańcy okolicznych wsi. Przykładem dzieła z tego okresu twórczości jest obraz Bretońska pastereczka. Przedstawia on widok łąki, na której pasą się owce, a po prawej stronie leży wypoczywająca dziewczyna pilnująca stada. Na pierwszy rzut oka gubi się jednak ona wśród silnie oddziaływujących kolorystycznie krzewów, drzew oraz ukwieconej trawy. Dopiero dokładny ogląd płótna ujawnia, że po lewej stronie znajduje się rolnik w błękitnym stroju i żółtym kapeluszu na głowie, zmierzający w stronę krytego słomą domu. Z tego czasu pochodzi także malowidło Świniopas. Uderza w nim zastosowanie przez malarza dużych plam barwnych wypełnionych czystymi kolorami. Zwraca także uwagę wyraźny kontur, zaznaczony grubą kreską i powodujący, że schematycznie oddani młody pasterz i towarzyszące mu zwierzęta, a także elementy architektury zdają się być „naklejone” na krajobraz. Zastosowanie wyraźnego konturu, który obwodził plamy barwne inspirowane było witrażami oraz emalią komórkowąemalią komórkową zwaną cloisonné, skąd zaczerpnięto nazwę dla tego sposobu malowania: cloisonizm.
Działalność w Pont‑Aven
Pod wpływem sztuki innych kultur, zwłaszcza Japonii, Gauguin odrzucił tradycyjną perspektywę oraz światłocień. Podkreślał wymóg dekoracyjności dzieła sztuki, ale także jego symboliczne znaczenie. Odszedł tym samym od założeń impresjonizmu, którym inspirował się na wczesnym etapie twórczości. Wokół Gauguina powstała wówczas cała grupa artystów zafascynowanych jego sposobem malowania i naśladujących go, tak zwana szkoła z Pont‑Aven. Znaczącym malowidłem Gauguina z tego okresu jest Wizja po kazaniu znana też pod tytułem Walka Jakuba z aniołem z 1888 roku.
Gdy zaś wrócił i został sam jeden, ktoś zmagał się z nim aż do wschodu jutrzenki, a widząc, że nie może go pokonać, dotknął jego stawu biodrowego i wywichnął Jakubowi ten staw podczas zmagania się z nim. A wreszcie rzekł: «Puść mnie, bo już wschodzi zorza!» Jakub odpowiedział: «Nie puszczę cię, dopóki mi nie pobłogosławisz!» Wtedy [tamten] go zapytał: «Jakie masz imię?» On zaś rzekł: «Jakub». Powiedział: «Odtąd nie będziesz się zwał Jakub, lecz Izrael, bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi, i zwyciężyłeś». Potem Jakub rzekł: «Powiedz mi, proszę, jakie jest Twe imię?» Ale on odpowiedział: «Czemu pytasz mnie o imię?» - i pobłogosławił go na owym miejscu. Jakub dał temu miejscu nazwę Penuel, mówiąc: «Mimo że widziałem Boga twarzą w twarz, jednak ocaliłem me życie».
Źródło: Księga Rodzaju 32, 25‑31. Cyt. za: Biblia tysiąclecia, Poznań 2003
Innym reprezentacyjnym obrazem z okresu Pont‑Aven jest Żółty Chrystus z 1889 roku, uznawany za jedno z najważniejszych dzieł symbolizmu. Stanowi ono doskonały przykład techniki stosowanej przez malarza zwanej syntetyzmemsyntetyzmem, a polegającej na uproszczeniu form i kładzeniu płaskich plam czystego koloru. Artysta sam uważał dzieło za jedno ze swoich największych osiągnięć: dał temu wyraz malując w latach 1890‑1891 swój autoportret z obrazem Żółty Chrystus w tle.
Twórczość Gauguina z czasu pobytu w Polinezji Francuskiej
Wciąż skory do podróżowania i zafascynowany sztuką pozaeuropejskich kultur Gauguin kilkukrotnie wyjeżdżał na zamorskie wyspy należące do Francji: Martynikę w 1887 roku oraz Tahiti w latach 1891‑1893. Tworzył tam dzieła inspirowane lokalnym pejzażem oraz kobiece portrety. Malowidło Manao Tupapau (Duch zmarłych czuwa) przedstawia tahitańską kochankę malarza leżącą nago na łóżku, brzuchem do dołu. Jej twarz, skierowana w stronę widza, wyraża przerażenie, ale powodu tego uczucia możemy się tylko domyślać. Czy wystraszyła się ona kobiety ubranej na czarno, siedzącej za łóżkiem? A może samego Gauguina? Poza dziewczyny jest bardzo wyzywająca, obraz ma ewidentnie seksualne konotacje. Zwracano uwagę na jego podobieństwa z Olimpią .
Egzotyczne obrazy nie spotkały się z dużym zainteresowaniem we Francji, malarz stopniowo popadał w ubóstwo. W 1895 roku, w dużej mierze za sprawą zbiórki wśród przyjaciół i miłośników jego sztuki, udało mu się zebrać pieniądze na ponowny wyjazd do Polinezji Francuskiej. Początkowo mieszkał na Tahiti, a od 1901 r. na Markizach, gdzie zmarł dnia 8 maja 1903 r. Najbardziej znanym obrazem z tego etapu twórczości Gauguina jest Skąd przyszliśmy? Kim jesteśmy? Dokąd idziemy? z roku 1897.
Wskaż nazwę kolonii artystów, której teoretykiem i przywódcą został Paul Gauguin, gdy w drugiej połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku osiadł w Bretanii.
- Szkoła z Pont-Aven
- Grupa Gauguina
- Bractwo Cloisonistów
Wskaż nazwę nurtu malarskiego, zapoczątkowanego przez Paula Gauguina i polegającego na operowaniu płaskimi plamami barwnymi, często obwiedzionymi wyraźnym konturem, przy jednoczesnej rezygnacji ze szczegółów na rzecz wyeksponowania idei odtwarzanego przedmiotu.
- cloisonizm
- syntetyzm
- surrealizm
Uszereguj dzieła Paula Gaugina według dat ich powstania.
Do jakich nurtów zaliczany jest Paul Gauguin?
- impresjonizm i secesja
- postimpresjonizm i realizm
- postimpresjonizm i symbolizm
Wybierz określenia trafnie opisujące kompozycję obrazu Świniopas.
- statyczna
- otwarta
- zamknięta
- dynamiczna
Nazwij gatunki malarskie zaprezentowanych dzieł.
Dokonaj analizy obrazu Wizja po kazaniu według podanych punktów.
Kompozycja i relacje przestrzenne
Kolorystyka
Sposób obrazowania i środki malarskie
Wyjaśnij, na czym polegało nowatorstwo Gauguina.
Słownik pojęć
technika emalierska, w której istotną czynnością jest zamocowanie na metalowym podłożu giętego paska metalu, tworzącego rysunek kompozycyjny. Paskiem tym – zwykle złotym – ustawianym na sztorc i przylutowanym do tła, otaczano całą plakietkę, a później wykonywano „komórki” wnętrza, napełniane następnie emalią. Jest to jedna z najstarszych technik emalierstwa, znana już w starożytności.
jeden z malarskich wariantów symbolizmu. Jego właściwym inspiratorem był Paul Gauguin. Nazwę przejęli uczniowie i admiratorzy Gauguina zgrupowani w tzw. Szkole z Pont‑Aven. Syntetycy malowali płaszczyznowo, wyraźnie kontrastując plamy barwne i często otaczając je konturem. Eliminowali szczegóły po to, aby zachować „istotny kształt” rzeczywistości czyli jej ideę. Niejednokrotnie inspirowali się sztuką egzotyczną bądź ludową.
uzupełniające składniki kompozycji, luźno związane z tematem obrazu. Mogą to być grupy ludzi lub pojedyncze, niewielkie postacie malowane jedynie dla ożywienia krajobrazu bądź dla podkreślenia jego głębi.
Źródło:
K. Zwolińska, Z. Malicki, Mały słownik terminów plastycznych, Warszawa 1990
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
A. Barska, Paul Gauguin, Warszawa 2006
G. Crepaldi, Gauguin, Warszawa 2006
Gauguin 1848‑1903, Warszawa 2006
H. Perruchot, Gauguin, Warszawa 1976
I. Walter, Gauguin, Köln 2004