Pojedyncze czy złożone – bez problemu określone
Zaznacz w cytowanych zdaniach orzeczenia.
czerwony
„Już był w ogródku, już witał się z gąską”.
„Wtem chmura cienia chleb ziemi kraje,/ Listek listkowi krople podaje/ I mały deszczyk poszedł ukośnie,/ Zapłakał chłopczyk żałośnie.
„Patrzy, a tu aniołowie zebrali się i na coś czekają”.
„Fiknął kozła, plackiem spadł,/ Skoczył, zawiał, zaszybował,/ Świdrem w górę zakołował/ I przewrócił się, i wpadł/ Na szumiący senny sad”.
„Ziemia się kręci/ w sekrecie”.
„Kiedy nie miałem imienia, rozumiesz, biegałem tylko i najwyżej przeczuwałem to czy owo na temat tego czy owego, a wydarzenia trzepotały wokół mnie”.
Zdanie pojedyncze to zdanie, które zawiera jedno orzeczenie, np. Prometeusz stworzył człowieka.
Zdanie złożone zawiera więcej niż jedno orzeczenie, np. Odyseusz myślał*, że za kilka tygodni* wróci do domu.
W zdaniu złożonym można wydzielić zdania składowe, czyli zdania pojedyncze, z których zostało utworzone zdanie złożone, np. (1)Odyseusz myślał*, (2)że za kilka tygodni* wróci do domu.
W zdaniu złożonym jest tyle zdań składowych, ile orzeczeń.
Połącz podane pary zdań pojedynczych w jedno zdanie złożone. Wykorzystaj wybrane spójniki spośród podanych: albo, i, więc, ale, lub, dlatego, lecz.
Wygrasz. Przegrasz.
Wziąłem lekarstwa. Szybko wyzdrowieję.
Dostałam gitarę. Nie gram na niej.
Idą ulicą. Oglądają wystawy sklepowe.
Denerwujemy się. Musimy czekać.
Tutaj lub w zeszycie ułóż zdania złożone, wykorzystując podane słowa: ponieważ, żeby, który, kiedy, że.
Ułóżcie przysłowia. Wyjaśnijcie ich znaczenie. Zastanówcie się, w jakiej sytuacji można ich użyć.
karawana idzie dalej., kto szybko daje., matkę po sercu głaszcze., a w sobotę łeb ucięli., od miecza ginie., ponieśli i wilka., tym na starość trąci.
| Kto dziecko chwali, | |
| Kto mieczem wojuje, | |
| Dwa razy daje, | |
| Czym skorupka za młodu nasiąknie, | |
| Nosił wilk razy kilka, | |
| Pies szczeka, | |
| Indyk myślał o niedzieli, |
Zdania składowe mogą być wobec siebie w stosunku współrzędności, gdy nie określają się wzajemnie, np. Świeci słońce i pada deszcz. Takie zdania nazywamy złożonymi współrzędnie.
Zdania składowe są wówczas połączone spójnikami: i, oraz, a, ani, ni; albo, lub, czy, bądź; a, ale, lecz, jednak, zaś; więc, toteż, dlatego, albo bezspójnikowo.
Zdania składowe mogą też być wobec siebie w stosunku nadrzędno‑podrzędnym, kiedy jedno ze zdań określa drugie, np. Śpieszę się, bo zaraz mam pociąg.
Takie zdania nazywamy złożonymi podrzędnie. Zdania składowe są wówczas połączone spójnikami: ponieważ, że, żeby, bo, jeśli, aby itp., lub zaimkami, np.: który, kiedy, ile, gdzie, tym, kto.
W podanych zdaniach złożonych podrzędnie zaznacz żółtym kolorem zdanie nadrzędne (określane). W zdaniach złożonych współrzędnie na fioletowo oznacz łączący zdania składowe spójnik.
żółty fioletowy
Poszedł do apteki, bo chciał kupić lekarstwo.
Poczułem straszny głód, kiedy się obudziłem.
Umówiłem się, więc cierpliwie czekałem.
Dzisiaj na matematyce strasznie się denerwowaliśmy, bo pisaliśmy trudną klasówkę.
Po prostu powiedz jej, o której przychodzisz ze szkoły.
Historii uczy nas pani, która świetnie opowiada o przeszłości.
Zdawałem egzamin, ale nie mam nadziei.
Zbieraj grzyby z dorosłymi, jeśli nie chcesz zebrać muchomorów.
Uczysz się czy idziesz na podwórko?
Uzupełnij zdania, odpowiadając na pytania umieszczone w nawiasach tak, aby powstały wypowiedzenia złożone podrzędnie. Zapisz je tu lub w zeszycie.
Nie odrobiłem lekcji, (dlaczego?).
Marek czekał na kolegę, (jakiego?).
Codziennie opowiadała nam, (o czym?).
Mecz wygra ten, (kto?).
Okazało się, (co?).
Poszliśmy tam, (gdzie?).
(Kiedy?), gram na komputerze.
(Mimo co?), chodził boso.