Położenie - szachy

Poniższy materiał jest dobrym wprowadzeniem do zajęć dotyczących układu współrzędnych. Warto z niego skorzystać przy realizacji lekcji Układ współrzędnychDnDmrdK1CUkład współrzędnych.

Od połowy XVI wieku jedną z najpopularniejszych na świecie gier planszowych jest gra w szachy, rozgrywana przez dwóch graczy za pomocą zestawu białych oraz czarnych bierek na 64 polach szachownicy. Na początku XX wieku bardzo popularne były korespondencyjne rozgrywki szachowe. Wcześniej, bo już w XI w., partie szachowe rozgrywano na odległość, a przesunięcia bierek przekazywane były przez posłańców. W drugiej połowie XX wieku można było już grać w szachy z komputerem lub z przeciwnikiem za pośrednictwem Internetu.

RxfwWMM6OPXoQ1
Animacja przedstawia jak określa się położenie figur podczas gry w szachy na szachownicy.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RxfwWMM6OPXoQ

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Animacja przedstawia jak określa się położenie figur podczas gry w szachy na szachownicy.

1
Przykład 1

Każde pole na szachownicy zakodowane jest jednoznacznie za pomocą pary uporządkowanej, której pierwszym elementem (pierwszą współrzędną) jest litera, a drugim elementem (drugą współrzędną) jest liczba. Zwyczajowo parę uporządkowaną zapisujemy, używając nawiasu, np. f,5, gdzie f – pierwszy element pary, 5 – drugi element pary. Pozycja f,5 oznacza pole leżące na przecięciu kolumny oznaczonej literą f i wiersza oznaczonego liczbą 5.

RlzHKULBFY0fp1
Aplet przedstawia planszę szachów składającą się z sześćdziesięciu czterech kwadratowych czarno białych pól leżących naprzemiennie kolorami, to znaczy czarne pole sąsiaduje w pionie i w poziomie tylko z polami białymi, a białe pole sąsiaduje w pionie i w poziomie tylko z polami czarnymi. Dowolnie zmieniając położenie punktu na planszy, należy odczytać współrzędne tego punktu. Pola są jednoznacznie określone. W poziomie na górze i na dole planszy każde pole ma przyporządkowaną małą literę alfabetu od lewej: a, b, c, d, e, f, i h. Czyli pierwsza kolumna to kolumna a, druga to kolumna b i tak do h. W pionie z lewej i z prawej strony planszy każde pole ma przyporządkowaną cyfrę. Od dołu mamy: wiersz pierwszy ma numer 1, wiersz drugi ma numer 2 i tak do najwyżej położonego numeru osiem. Każde pole ma więc swoją niepowtarzalną nazwę, w której pierwszą składową jest litera, a drugą cyfra, na przykład pole a,1 czy pole c,8.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P16VTqfKB

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
1
Polecenie 1

Podaj współrzędne bierek.

RBoS8Oe03mEyv11
Aplet pokazuje planszę szachów wraz z umieszczonymi na niej figurami. Należy podać współrzędne położenia każdej z figur.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P16VTqfKB

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1a6gIAMmV2TK
Wybierz prawidłowo określone pola szachownicy. Możliwe odpowiedzi: 1. b,1, 2. e,7, 3. h,3, 4. g,5, 5. i,5, 6. 2,c
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
1
Polecenie 2

Ustaw bierkę na wskazanym polu, przeciągając ją.

RhBSRBlfQcYYO11
Aplet pokazuje planszę szachów. Należy umieścić sześć bierek w podanym, dla każdej z nich, miejscu.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P16VTqfKB

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1dqgN44xSFLP
Wybierz pola, które określają przekątne szachownicy. Możliwe odpowiedzi: 1. a,1, b,2, c,3, d,4, e,5, f,6, g,7, h,8, 2. a,8, b,7, c,6, d,5, e,4, f,3, g,2, h,1, 3. a,2, b,3, c,4, d,5, e,6, f,7, g,8, h,9, 4. h,8, g,7, f,6, e,5, d,4, c,3, b,2, a,1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3

Dowiedz się, jak można poruszać się skoczkiem po szachownicy. Ustaw skoczka na dowolnym polu szachownicy i podaj jego możliwe do osiągnięcia położenia w jednym ruchu.