Ważne daty

Wstęp

W 1918 r. wraz z zakończeniem I wojny światowej Polska odzyskuje niepodległość i powraca na mapę Europy po 123 latach zaborów. Mimo zabiegów dyplomatów z różnych krajów nie udało się wypracować mechanizmów chroniących świat przed kolejnymi konfliktami o charakterze globalnym. 1 września 1939 r. hitlerowskie Niemcy napadając na Polskę rozpoczęły II wojnę światową, w wyniku której nasz kraj znalazł się w sowieckiej strefie wpływów na blisko 50 lat. Okres dwudziestolecia międzywojennego był czasem szczególnym. Odrodzone Państwo Polskie podjęło wielki trud scalenia zróżnicowanych gospodarczo, etnicznie i kulturowo ziem trzech zaborów.

Okres międzywojnia to czas działalności wielu kompozytorów, posiadających zróżnicowane poglądy estetyczne. Aktywność twórcza jednych z nich osiąga wówczas swoje apogeum, inni dopiero wkraczają na arenę muzyczną, a ich najważniejsze dzieła powstaną już po II wojnie światowej. Kompozytorzy w tamtym okresie podejmują także działalność organizatorską i pedagogiczną, aktywnie włączając się w budowę polskich instytucji życia muzycznego.

Karol Szymanowski

Szczególnie znaczącą rolę w latach dwudziestolecia międzywojennego odgrywał Karol Szymanowski. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości osiedlił się w Warszawie i aktywnie włączył się w odbudowę życia muzycznego. Jednocześnie nie zrezygnował z licznych podróży. W latach 1927–1929 był dyrektorem Konserwatorium Muzycznego w Warszawie, a latach 1930–1932 był rektorem Wyższej Szkoły Muzycznej. Aktywnie wspierał młodych polskich kompozytorów, zachęcając ich do podjęcia dalszych studiów w zakresie kompozycji za granicą, zwłaszcza w Paryżu.

Na czas dwudziestolecia międzywojennego przypada trzeci okres twórczości Szymanowskiego, określany jako narodowy. W kompozycjach z tego okresu łączył pierwiastki narodowe z nowoczesnym językiem dźwiękowym. W latach 20. Szymanowski rozmiłował się w folklorze podhalańskim, co pozostawiło trwały ślad w jego twórczości. Ważnym dziełem tego nurtu jest balet‑pantomima Harnasie na tenor solo, chór mieszany i orkiestrę, w dwóch obrazach z epilogiem, powstały w latach 1926–1931. Należy nadmienić, że na początku lat 20. XX w. Szymanowski dokończył operę Król Roger, nawiązującą stylistycznie do wcześniejszego okresu twórczości.

W dwudziestu Mazurkach op. 50, powstałych w latach 1924–1925, Szymanowski nawiązał do twórczości Chopina, nadając jednocześnie mazurkom indywidualny styl. Połączył w nich XX‑wieczną technikę kompozytorską, silną uczuciowość oraz elementy folkloru podhalańskiego. Do gatunku tego powróci w ostatnich latach życia komponując Dwa Mazurki op. 62, które jednakże przejawiają znacznie mniejsze związki z muzyką ludową niż wcześniejsze z jego dorobku. Arcydziełem opartym na folklorze są także Pieśni kurpiowskie op. 58.

Z okresu dwudziestolecia międzywojennego pochodzą także kompozycje wokalno‑instrumentalne Szymanowskiego, w których podejmuje on tematykę religijną. Wielkim sukcesem okazała się premiera Stabat Mater na sopran, alt, baryton, chór mieszany i orkiestrę, która miała miejsce w styczniu 1929 r. w Warszawie. Do tego nurtu w twórczości Szymanowskiego należy także zaliczyć Veni Creator na sopran, chór mieszany, organy i orkiestrę oraz Litanię do Marii Panny na sopran, chór żeński i orkiestrę. W ostatnich latach życia Szymanowski zmagał się z problemami zdrowotnymi i finansowymi. Chcąc zaradzić tym drugim skomponował IV Symfonię koncertującą, w wykonaniach której uczestniczył jako pianista. Z tych lat pochodzi także II Koncert skrzypcowy. Kompozytor zmarł 29 marca 1937 r. w Lozannie.

R1RBGYv7BpgL11

Ilustracja przedstawia Karola Szymanowskiego. Na zdjęciu mężczyzna jest młody, ubrany w ciemny frak i białą koszulę. Twarz ma gładką, poważną. Mężczyzna siedzi na krawędzi łóżka.

Feliks Nowowiejski

Ważną postacią polskiego życia muzycznego w okresie dwudziestolecia międzywojennego był Feliks Nowowiejski. Urodził się w 1877 r. na Warmii w miejscowości Wartembork, obecnie Barczewo. Wykształcenie zdobył w Szkole Muzycznej w Świętej Lipce, w berlińskim Konserwatorium Sterna oraz w trakcie pobytu w Szkole Muzyki Kościelnej w Ratyzbonie i studiów kompozytorskich pod kierunkiem Maxa Brucha w Berlinie. Szczególnie ostatni etap edukacji był czasem licznych sukcesów. Zdobyta w 1902 r. Nagroda im. G. Meyerbeera za oratoriumOratoriumoratorium Powrót syna marnotrawnego stworzyła możliwość zapoznania się z życiem muzycznym wielu ważnych metropolii europejskich. W tym czasie powstaje doceniona na Konkursie im. Ludwiga van Beethovena w Bonn uwerturaUwerturauwertura Swaty polskie, w której Nowowiejski zaczerpie ze skarbnicy jaką są polskie melodie ludowe. Wielką popularność po obu stronach Atlantyku zapewniło mu oratorium Quo vadis. W latach 1909–1914 pełnił funkcję dyrektora Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. W okresie tym skomponował m. in. Rotę do tekstu Marii Konopnickiej. Podczas I wojny światowej przebywał w Berlinie. W pierwszych latach powojennych aktywnie działał w Warmińskim Komitecie Plebiscytowym, którego celem było włączenie Warmii do odrodzonej Polski.

Wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości Nowowiejski postanowił osiedlić się w stolicy Wielkopolski – Poznaniu, gdzie spędził okres międzywojnia. W mieście tym znalazł dogodne warunki do pracy twórczej i rozwoju swego talentu. W latach 1920–1927 pracował jako pedagog w Konserwatorium Poznańskim, gdzie uczył harmonii, kontrapunktuKontrapunktkontrapunktu, harmonizacji chorału i instrumentacjiInstrumentacjainstrumentacji. Od 1923 r. wykładał w klasie organów. Jednocześnie był dyrygentem Miejskiej Orkiestry Symfonicznej, z którą wykonywał nieznane wówczas w Polsce dzieła Maurice’a Ravela, Alberta Roussela, Igora Strawińskiego i innych. Propagował także twórczość rodzimych kompozytorów, zwłaszcza związanych z ośrodkiem poznańskim, m. in. Tadeusza Zygfryda Kasserna, Tadeusza Szeligowskiego. Nowowiejski udzielał się jako dyrygent chórów, założył m. in. 500‑osobowy Chór Narodowy oraz był kierownikiem artystycznym Chóru Męskiego Echo. Aktywnie włączał się w organizację ważnych uroczystości – m. in. Powszechnej Wystawy Krajowej w 1929 r. Pod koniec lat 20. nawiązał także aktywną współpracę z Polskim Radiem.

RP2Qt41i1C5uT1

Ilustracja przedstawia Feliksa Nowowiejskiego. Na zdjęciu mężczyzna jest w rozwichrzonych włosach, okularach z okrągłymi oprawkami i garniturze w kolorze ciemnym oraz białej koszuli. Ma zdziwiony i zaskoczony wyraz twarzy.

W okresie poznańskim, w 1924 r., powstało jedno z ważniejszych dzieł kompozytora – opera Legenda Bałtyku, która w pierwszym sezonie wystawiona była aż 50 razy. Cieszyła się niesłabnącym powodzeniem w całym okresie międzywojennym. Bywa uznawana za jedną z trzech oper narodowych. Nowowiejski czerpiąc z tradycji włoskiej i niemieckiej opery romantycznej, wprowadził elementy polskiego folkloru i prasłowiańskich legend oraz sięgnął po zabiegi archaizująceArchaizacjaarchaizujące. W tym czasie powstały także balety: Malowanki Ludowe i Leluja (Tatry). W bogatej twórczości pieśniarskiej, sięgał po poezję znakomitych polskich petów: Kazimierza Przerwy‑Tetmajera, Leopolda Staffa, Jarosława Iwaszkiewicza czy Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej. Szczególnym wyrazem zamiłowania do kultury antycznej są Róże dla Safo. Feliks Nowowiejski był człowiekiem głębokiej wiary. Za twórczość w dziedzinie muzyki kościelnej otrzymał rzadko przyznawany osobom świeckim tytuł szambelana papieskiego. Szczególne miejsce w literaturze chóralnej zajmują jego msze, zwłaszcza słynna Missa pro pace.

Nowowiejski słynął nie tylko jako kompozytor, ale także jako znakomity organista, niezrównany improwizator. Przez całe swoje życie prowadził aktywną działalność koncertową, uświetniając swą grą liczne poświęcenia nowo wybudowanych organów na terenie całego kraju. W 1931 r. otrzymał honorowe członkostwo działającego w Londynie The Organ Music Society. Pozostawił w swym dorobku twórczym bogaty zbiór kompozycji przeznaczonych na organy.

R1f2PshFT2ncB

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nut utworu Dumka. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. W różnych okresach życia komponował Nowowiejski mniejsze utwory organowe. Część z nich powstała w duchu założeń reformy cecyliańskiej, niektóre z nich są oparte na melodiach polskich pieśni kościelnych i śpiewów gregoriańskich. Kompozycje w tej grupie różnią się między sobą językiem muzycznym, w niektórych z nich można odnaleźć nowatorskie pomysły harmoniczne. Jedną z późniejszych kompozycji zaliczanych do mniejszych utworów jest „Dumka” op. 31 nr 1.

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nut utworu Dumka. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. W różnych okresach życia komponował Nowowiejski mniejsze utwory organowe. Część z nich powstała w duchu założeń reformy cecyliańskiej, niektóre z nich są oparte na melodiach polskich pieśni kościelnych i śpiewów gregoriańskich. Kompozycje w tej grupie różnią się między sobą językiem muzycznym, w niektórych z nich można odnaleźć nowatorskie pomysły harmoniczne. Jedną z późniejszych kompozycji zaliczanych do mniejszych utworów jest „Dumka” op. 31 nr 1.

1

1. W różnych okresach życia komponował Nowowiejski mniejsze utwory organowe. Część z nich powstała w duchu założeń reformy cecyliańskiej, niektóre z nich są oparte na melodiach polskich pieśni kościelnych i śpiewów gregoriańskich. Kompozycje w tej grupie różnią się między sobą językiem muzycznym, w niektórych z nich można odnaleźć nowatorskie pomysły harmoniczne. Jedną z późniejszych kompozycji zaliczanych do mniejszych utworów jest „Dumka” op. 31 nr 1.

Rw8KvLTcwn8uA

Ilustracja interaktywna przedstawia okładkę do zeszytu nut z fantazji polskich Nowowiejskiego. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. W grupie mniejszych kompozycji organowych na uwagę zasługują trzy fantazje kolędowe. Nowowiejski sięga po melodie polskich kolęd, tworząc niezwykle barwne kompozycje, w których doszukać się można inspiracji ówczesną organową muzyką francuską. Fantazje te należą do najczęściej wykonywanych utworów organowych Nowowiejskiego. W tytułach dwóch z nich przywołuje on krakowskie świątynie – katedrę na Wawelu i prastary kościół Mariacki. Znaczną popularność „Fantazji Polskiej Pasterka na Wawelu” można przypisać wydaniu jej w 1960 r. przez Polskie Wydawnictwa Muzyczne i licznym wznowieniom tej edycji.

Ilustracja interaktywna przedstawia okładkę do zeszytu nut z fantazji polskich Nowowiejskiego. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. W grupie mniejszych kompozycji organowych na uwagę zasługują trzy fantazje kolędowe. Nowowiejski sięga po melodie polskich kolęd, tworząc niezwykle barwne kompozycje, w których doszukać się można inspiracji ówczesną organową muzyką francuską. Fantazje te należą do najczęściej wykonywanych utworów organowych Nowowiejskiego. W tytułach dwóch z nich przywołuje on krakowskie świątynie – katedrę na Wawelu i prastary kościół Mariacki. Znaczną popularność „Fantazji Polskiej Pasterka na Wawelu” można przypisać wydaniu jej w 1960 r. przez Polskie Wydawnictwa Muzyczne i licznym wznowieniom tej edycji.

1

1. W grupie mniejszych kompozycji organowych na uwagę zasługują trzy fantazje kolędowe. Nowowiejski sięga po melodie polskich kolęd, tworząc niezwykle barwne kompozycje, w których doszukać się można inspiracji ówczesną organową muzyką francuską. Fantazje te należą do najczęściej wykonywanych utworów organowych Nowowiejskiego. W tytułach dwóch z nich przywołuje on krakowskie świątynie – katedrę na Wawelu i prastary kościół Mariacki. Znaczną popularność „Fantazji Polskiej Pasterka na Wawelu” można przypisać wydaniu jej w 1960 r. przez Polskie Wydawnictwa Muzyczne i licznym wznowieniom tej edycji.

RuxkNHTUzjaBl

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nut III Finale: Improvizazione. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. W latach międzywojennych komponuje Nowowiejski znaczące utwory organowe – m.in. 9 symfonii organowych, które nazwie swoim testamentem muzycznym. W dziełach tych słychać zarówno zamiłowanie kompozytora do chorału gregoriańskiego, którego znajomość zgłębił w trakcie nauki w Ratyzbonie, jak i do polskiej pieśni kościelnej, szczególnie maryjnej. Połączenie tych dwóch tradycji: uniwersalnej i narodowej, posiada pewien wymiar symboliczny – jest odbiciem postawy kompozytora, któremu bliskie były zarówno wartości ogólnoeuropejskie, na których się wychował, jak i narodowe. W swych kompozycjach organowych Nowowiejski szczególnie chętnie sięga po pieśni maryjne, w szczególności po „Bogurodzicę”, na której melodii oparł swą „IX Symfonię organową”.

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nut III Finale: Improvizazione. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. W latach międzywojennych komponuje Nowowiejski znaczące utwory organowe – m.in. 9 symfonii organowych, które nazwie swoim testamentem muzycznym. W dziełach tych słychać zarówno zamiłowanie kompozytora do chorału gregoriańskiego, którego znajomość zgłębił w trakcie nauki w Ratyzbonie, jak i do polskiej pieśni kościelnej, szczególnie maryjnej. Połączenie tych dwóch tradycji: uniwersalnej i narodowej, posiada pewien wymiar symboliczny – jest odbiciem postawy kompozytora, któremu bliskie były zarówno wartości ogólnoeuropejskie, na których się wychował, jak i narodowe. W swych kompozycjach organowych Nowowiejski szczególnie chętnie sięga po pieśni maryjne, w szczególności po „Bogurodzicę”, na której melodii oparł swą „IX Symfonię organową”.

1

1. W latach międzywojennych komponuje Nowowiejski znaczące utwory organowe – m.in. 9 symfonii organowych, które nazwie swoim testamentem muzycznym. W dziełach tych słychać zarówno zamiłowanie kompozytora do chorału gregoriańskiego, którego znajomość zgłębił w trakcie nauki w Ratyzbonie, jak i do polskiej pieśni kościelnej, szczególnie maryjnej. Połączenie tych dwóch tradycji: uniwersalnej i narodowej, posiada pewien wymiar symboliczny – jest odbiciem postawy kompozytora, któremu bliskie były zarówno wartości ogólnoeuropejskie, na których się wychował, jak i narodowe. W swych kompozycjach organowych Nowowiejski szczególnie chętnie sięga po pieśni maryjne, w szczególności po „Bogurodzicę”, na której melodii oparł swą „IX Symfonię organową”.

R1Vgx1PjFrIv4

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nut IV Koncert. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Są to cztery kompozycje przeznaczone na organy solo. Kompozycje pod wieloma względami przypominają wcześniejsze symfonie organowe. Prawdopodobnie Nowowiejski nie chcąc przekraczać symbolicznej liczby – dziewięciu symfonii – zdecydował się inaczej nazwać kolejne kompozycje. Trzy koncerty (I, III i IV) mają wyraźnie charakter programowy. W pierwszym zawarł Nowowiejski liczne wątki autobiograficzne, drugi podejmuje umiłowaną przez Nowowiejskiego tematykę maryjną, ostatni przywołuje postać św. Jana Bosko i mszę rezurekcyjną w kościele ks. salezjanów w Krakowie.

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nut IV Koncert. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Są to cztery kompozycje przeznaczone na organy solo. Kompozycje pod wieloma względami przypominają wcześniejsze symfonie organowe. Prawdopodobnie Nowowiejski nie chcąc przekraczać symbolicznej liczby – dziewięciu symfonii – zdecydował się inaczej nazwać kolejne kompozycje. Trzy koncerty (I, III i IV) mają wyraźnie charakter programowy. W pierwszym zawarł Nowowiejski liczne wątki autobiograficzne, drugi podejmuje umiłowaną przez Nowowiejskiego tematykę maryjną, ostatni przywołuje postać św. Jana Bosko i mszę rezurekcyjną w kościele ks. salezjanów w Krakowie.

1

1. Są to cztery kompozycje przeznaczone na organy solo. Kompozycje pod wieloma względami przypominają wcześniejsze symfonie organowe. Prawdopodobnie Nowowiejski nie chcąc przekraczać symbolicznej liczby – dziewięciu symfonii – zdecydował się inaczej nazwać kolejne kompozycje. Trzy koncerty (I, III i IV) mają wyraźnie charakter programowy. W pierwszym zawarł Nowowiejski liczne wątki autobiograficzne, drugi podejmuje umiłowaną przez Nowowiejskiego tematykę maryjną, ostatni przywołuje postać św. Jana Bosko i mszę rezurekcyjną w kościele ks. salezjanów w Krakowie.

REJhJnWBshGa8

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nut In Paradisum. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Jest to ostatni utwór organowy jaki wyszedł spod pióra kompozytora. Tytuł jego budzi wątpliwości. Prawdopodobnie jego pierwotne brzmienie to: „Siedem słów Chrystusa na krzyżu”. Tytuł ten przywołuje na myśl XVIII-wieczną kompozycję J. Haydna. Utwór składa się z siedmiu części. Nowowiejski porusza w nim tematykę śmierci, która obecna jest także w jego wcześniejszych dziełach organowych, m.in. „VIII Symfonii organowej de la Mort”.

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nut In Paradisum. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Jest to ostatni utwór organowy jaki wyszedł spod pióra kompozytora. Tytuł jego budzi wątpliwości. Prawdopodobnie jego pierwotne brzmienie to: „Siedem słów Chrystusa na krzyżu”. Tytuł ten przywołuje na myśl XVIII-wieczną kompozycję J. Haydna. Utwór składa się z siedmiu części. Nowowiejski porusza w nim tematykę śmierci, która obecna jest także w jego wcześniejszych dziełach organowych, m.in. „VIII Symfonii organowej de la Mort”.

1

1. Jest to ostatni utwór organowy jaki wyszedł spod pióra kompozytora. Tytuł jego budzi wątpliwości. Prawdopodobnie jego pierwotne brzmienie to: „Siedem słów Chrystusa na krzyżu”. Tytuł ten przywołuje na myśl XVIII-wieczną kompozycję J. Haydna. Utwór składa się z siedmiu części. Nowowiejski porusza w nim tematykę śmierci, która obecna jest także w jego wcześniejszych dziełach organowych, m.in. „VIII Symfonii organowej de la Mort”.

W okresie przed wybuchem II wojny światowej doświadczył licznych dowodów uznania jego działalności artystycznej w postaci nagród i odznaczeń. W październiku 1938 r. odbył się w Poznaniu Tydzień Muzyki Polskiej, podczas którego odbyło się prawykonanie II Symfonii Praca i rytm. Okres okupacji hitlerowskiej był szczególnie trudny dla kompozytora, który w obawie przed aresztowaniem, ukrywał się w Krakowie. Po wojnie powrócił do Poznania. Nigdy nie odzyskał zdrowia po przebytym w czasie wojny udarze i zmarł w styczniu 1946 r. Jego pogrzeb był wielką manifestacją narodową.

Ludomir Różycki

Ludomir Różycki odbył studia kompozytorskie w Warszawie, pod kierunkiem Zygmunta Noskowskiego, które uzupełniał w Berlinie u E. Humperdincka. Studiował także teorię i fortepian. W 1905 r. założył wraz z K. Szymanowskim i Apolinarym Szelutą Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich w celu promocji nowej muzyki polskiej za granicą. W okresie studiów berlińskich powstały jego poematy symfoniczne Bolesław Śmiały i Pan Twardowski. W latach 1907–1911 był kapelmistrzem opery we Lwowie. Tam też miała miejsce udana premiera jego pierwszej opery Bolesław Śmiały. Najwybitniejszym dziełem Różyckiego jest powstała w Berlinie opera Eros i Psyche według dramatu J. Żuławskiego. W 1919 r. Różycki powrócił do Warszawy, gdzie wystawiono jego balet Pan Twardowski, opery Casanova i Beatrix Cenci. W okresie międzywojennym obok pracy twórczej angażował się w działalność pedagogiczną, publicystyczną i organizacyjną.

W czasie wojny spłonęło wiele rękopisów nie wydanych utworów Różyckiego.

W pierwszym okresie twórczości, którego zwieńczeniem była opera Eros i Psyche (1914‑16). Różycki chętnie sięgał po nowoczesne techniki kompozytorskie, będące skutkiem syntezy stylów późnego romantyzmu, ekspresjonizmu i impresjonizmu. W drugim okresie, który zamyka opera Diabelski młyn (1928‑30) operuje bardziej konserwatywnym językiem muzycznym. W trzecim okresie, przypadającym na lata 30. i 40. Różycki upraszcza jeszcze bardziej język muzyczny z myślą o szerokiej recepcji własnej twórczości. W powstałych wówczas kompozycjach chętnie sięgał po elementy polskiej muzyki ludowej. Po II wojnie światowej osiadł w Katowicach, poświęcając się działalności pedagogicznej i organizacyjnej w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. Zmarł w stolicy Górnego Śląska w 1953 r.

R4GkTjmcBfkwv1

Ilustracja przedstawia Ludomira Różyckiego. Na zdjęciu mężczyzna trzyma w ręku gazetę i ma na głowie kapelusz. Ubrany jest w ciemny płaszcz.

Eugeniusz Morawski i Józef Koffler

W okresie dwudziestolecia międzywojennego aktywnym kompozytorem był także Eugeniusz Morawski, urodzony w Warszawie w 1876 r. Za aktywną działalność w organizacji bojowej Frakcji Rewolucyjnej Polskiej Partii Socjalistycznej, polegającą na przygotowaniu zamachu na policję, został skazany na 4 lata zesłania na Syberię. Karę jednakże zamieniono na emigację za granicę Imperium Rosyjskiego. Morawski od 1908 r. przebywał w Paryżu, gdzie dalej kształcił się w zakresie kontrapunktu i instrumentacji, a także malarstwa i rzeźbiarstwa. W 1930 r. powrócił do Polski i objął wpierw na krótko stanowisko dyrektora Konserwatorium Muzycznego w Poznaniu, następnie dyrektora Średniej Szkoły Muzycznej w konserwatorium w Warszawie. W latach 1932–1939 pełnił funkcję rektora Państwowego Konserwatorium Muzycznego i wykładał w nim instrumentację. Był bardzo sprawnym organizatorem, a jego działalność przyczyniła się do rozbudowy uczelnii. Jednakże okoliczności objęcia tego stanowiska po Karolu Szymanowskim były przyczyną niechęci ze strony zwolenników twórcy Harnasi, co w dłuższej perspektywie zaważyło na nikłej recepcji twórczości Morawskiego. W latach 30. był wielokrotnie nagradzany wysokimi odznaczeniami.

Twórczość Morawskiego wyróżnia kunsztowna, ekspresjonistyczna instrumentacjaInstrumentacjainstrumentacja oraz monumentalna forma. Dążenie do uzyskania mrocznej barwy brzmienia wiąże się z fascynacją twórczością literacką Poego. Szczególne miejsce w jego twórczości zajmuje balet Świtezianka, w którym odnaleźć można oryginalne stylizacje muzyki ludowej. Znaczna część rękopisów Morawskiego spłonęła w trakcie Powstania Warszawskiego, w tym 5 oper, m. in. Lilla Weneda.

Rub3cXtuhiz2r1

Ilustracja przedstawia Eugeniusza Morawskiego. Na zdjęciu mężczyzna ma duże zakola, rozwichrzone włosy oraz okulary z okrągłymi oprawkami. Ma zdziwioną minę, twarz gładką. Ubrany w białą koszulę, ciemną muszkę i marynarkę.

Ważną postacią polskiego życia muzycznego w okresie dwudziestolecia międzywojennego był Józef Koffler. W latach 1924–1941 wykładał w Konserwatorium we Lwowie kompozycję, instrumentację, harmonię i formy muzyczne. Obok Tadeusza Majerskiego był jedynym w tym okresie polskim kompozytorem posługującym się techniką dodekafoniczną.

Kompozytorzy debiutujący w okresie dwudziestolecia międzywojennego

W okresie 20‑lecia międzywojennego na polską scenę muzyczna wkroczyło wielu kompozytorów urodzonych na przełomie XIX i XX w., wśród nich pochodzący z Łodzi Aleksander Tansman. W 1920 r. zamieszkał w Paryżu i zdobył światową sławę – uznawano go za najwybitniejszego, obok Szymanowskiego, polskiego kompozytora. W Polsce szybko zapomniano o Tansmanie, a jego muzyka rzadko gościła w programach koncertów. Była to jedna z przyczyn przyjęcia przez kompozytora obywatelstwa francuskiego w 1938 r. Krok ten nie oznaczał jednak zerwania związków z krajem, w którym spędził lata młodzieńcze – Tansman do końca życia podkreślał przywiązanie do Polski.

W swych utworach chętnie sięgał po najnowsze zdobycze zwłaszcza w zakresie harmoniki i rytmiki. Dokonując ich syntezy stworzył naturalny język muzyczny, zwrócony ku ideałom klasycznym. Tansman jest uważany za jednego z pierwszych przedstawicieli neoklasycyzmuNeoklasycyzmneoklasycyzmu w muzyce. W jego obfitej twórczości ważne miejsce zajmują symfonie, koncerty, kwartety smyczkowe. Jako pianista pozostawił bogaty dorobek kompozytorski przeznaczony na ten instrument. Inspirował się polskim folklorem czego świadectwem są m. in. Cztery tańce polskie na orkiestrę oraz Mazurki.

R1YFH8iVwKHL21

Ilustracja przedstawia Aleksandra Tansmana. Na zdjęciu mężczyzna jest ubrany w ciemny garnitur i białą koszulę, w ręku trzyma papierosa. Ma gęste, ciemne włosy. Twarz lekko uśmiechnięta.

Na scenie muzycznej w tym czasie pojawiają się także inni kompozytorzy nurtu neoklasycznego, m. in. Tadeusz Szeligowski, Bronisław Szabelski, Antoni Szałowski.

Pierwszy z nich, podobnie jak Aleksander Tansman, posiadał oprócz wykształcenia muzycznego także studia prawnicze. Pod koniec lat 20. udał się do Paryża, gdzie doskonalił swoje umiejętności w zakresie kompozycji pod kierunkiem wybitnej postaci – Nadii Boulanger oraz w zakresie instrumentacji u Paula Dukasa. W latach 30. działał w Poznaniu, gdzie powrócił po okupacji spędzonej w Wilnie i krótkim pobycie w Lublinie. W okresie powojennym aktywnie działał na polu organizacji życia muzycznego, pełniąc prestiżowe i odpowiedzialne funkcje. Tadeusz Szeligowski był zwolennikiem nowej muzyki, jednakże zawsze podkreślając konieczność osadzenia jej w tradycji. Jednym w ważniejszych jego dzieł z okresu międzywojennego jest Koncert na orkiestrę, napisany podczas pobytu w Paryżu. Szeligowski był kompozytorem bardzo płodnym, pozostawił w swym dorobku dzieła przeznaczone na różne obsady wykonawcze, w tym kompozycje wokalne. Jego język muzyczny ewoluował, stąd też późniejsza twórczość bywa określana jako konserwatywna.

R1POOJmYc8diS1

Ilustracja przedstawia Tadeusza Szeligowskiego. Na zdjęciu mężczyzna siedzi przy stole opierając się łokciami. Wzrok ma skierowany w prawą stronę, jest smutny. Włosy zaczesane do tyłu. Ubrany w białą koszulę, jasny krawat i marynarkę.

Z kolei w dorobku Bronisława Szabelskiego, kompozytora i organisty, nie można odnaleźć zbyt wielu utworów z okresu 20‑lecia międzywojennego. Popularność zyskała powstała tuż przed wojną: Suita na orkiestrę, a w szczególności wychodząca w jej skład Toccata, oraz Etiuda na orkiestrę. Kompozycje te wpisują się w założenia kierunku zwanego witalizmemWitalizmwitalizmem oraz są świadectwem zainteresowania muzyką barokową. Lata powojenne będą odznaczały się dużą aktywnością twórczą kompozytora.

Lata międzywojenne w biografii Antoniego Szałowskiego to czas studiów – wpierw w Warszawie, a następnie, podobnie jak wielu kompozytorów polskich jego pokolenia, w Paryżu pod kierunkiem Nadii Boulanger, gdzie doskonalił swój warsztat kompozytorski. Owocem pięcioletnich studiów nad Sekwaną była Uwertura, skomponowana w 1936 r., która rozsławiła imię kompozytora. Jest ona realizacją idei neoklasycyzmu w muzyce, której pozostał wierny w późniejszej twórczości. W jego dorobku dominują kompozycje orkiestrowe, wyróżniające się mistrzowską instrumentacją, przejrzystą fakturą, logiką konstrukcji i emanującą z nich pogodą ducha. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji we Francji. Mimo uznania, jakim cieszyła się jego twórczość, borykał się z trudnymi warunkami materialnymi.

Ren6qc4NRbmuG1

Ilustracja przedstawia Antoniego Szałowskiego. Na zdjęciu mężczyzna patrzy w obiektyw, ma na sobie ciemną marynarkę i białą koszulę. Mężczyzna ma poważną minę z lekkim uśmiechem.

Do grona polskich kompozytorów 20‑lecia międzywojennego należał także Stanisław Wiechowicz, który w tym okresie chętnie sięgał do folkloru polskiego, jako źródła inspiracji, o czym świadczy m. in. scherzo symfoniczne Chmiel, oraz Pastorałki na chór i orkiestrę. Twórczość jego wyróżnia wyważony styl, w którym spotykają się elementy tradycyjne i nowoczesne. Zasłynął zwłaszcza jako twórca muzyki chóralnej.

Na początku lat trzydziestych ubiegłego wieku talent kompozytorski objawił absolwent klasy kompozycji Kazimierza Sikorskiego – Roman Palester, którego Muzyka symfoniczna wykonana została w Filharmonii Warszawskiej oraz w Londynie. Był aktywny na wielu polach, komponował m. in. muzykę do sztuk teatralnych. W przeciwieństwie do wielu kompozytorów z jego pokolenia nie podjął studiów kompozytorskich w Paryżu. Jednakże nieobce mu wówczas były idee neoklasycyzmu i folkloryzmu, które porzucił w latach 50. Po trudnych przeżyciach w trakcie II wojny światowej osiadł w Krakowie i aktywnie zajął się organizowaniem życia muzycznego. Z czasem zrezygnował z licznych funkcji w celu poświęcenia się kompozycji. W 1951 r. zdecydował się na emigrację, która zaowocowała na długi czas zakazem wykonań jego utworów w kraju oraz usunięciem jego nazwiska z wszelkich publikacji.

Inną wybitną absolwentką klasy kompozycji Kazimierza Sikorskiego, która powiększyła grono polskich kompozytorów w latach 30. XX w. była Grażyna Bacewicz. Po młodzieńczej fascynacji twórczością Karola Szymanowskiego skłania się ku neoklasycyzmowi, na co bezpośredni wpływ miały uzupełniające studia z kompozycji pod kierunkiem N. Boulanger. Pozostanie wierna tej estetyce do połowy lat 40. XX w. Z okresu tego pochodzi m. in. Kwintet na instrumenty dęte, prawykonany i nagrodzony w Paryżu w 1933 r

W ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej do grona polskich kompozytorów dołączają m. in. Michał Spisak, Artur Malawski, Andrzej Panufnik i Witold Lutosławski.

Zadania

Słownik pojęć

Źródło:

• sjp.pwn.pl

Biblioteka muzyczna