Polska po śmierci Bolesława Chrobrego
Czas buntów i wojen
Po śmierci Bolesława Chrobrego na tronie polskim zasiadł jego syn Mieszko II. Został on koronowany w 1025 roku w katedrze gnieźnieńskiej. W czasie jego panowania Polskę najechały wojska ruskie i niemieckie, a w kraju zbuntowali się jego przeciwnicy. Wszystko to doprowadziło państwo do głębokiego kryzysu. Polska utraciła ziemie przyłączone przez Bolesława Chrobrego. Korona królewska została odesłana cesarzowi.
Z tego bardzo trudnego położenia wydobył Polskę jedyny syn Mieszka II, książę Kazimierz Odnowiciel. Opanował sytuację w kraju i odzyskał utracone wcześniej ziemie (Mazowsze i Śląsk). Jednak nie zdołał odbudować zniszczonego najazdem czeskim Gniezna, dlatego wybrał na swoją siedzibę zamek na Wawelu. Od tej pory Kraków pełnił funkcję nowej stolicy.
Ustaw w kolejności chronologicznej władców Polski.
- Kazimierz Odnowiciel
- Mieszko I
- Bolesław Chrobry
- Mieszko II
Wskaż tych władców Polski, którzy byli koronowani.
- Mieszko I
- Bolesław Chrobry
- Mieszko II
- Kazimierz Odnowiciel
Wybierz właściwe dokończenie zdania. Książę Kazimierz otrzymał przydomek Odnowiciel, ponieważ...
- ...odnowił zamek królewski.
- ...odnowił kontakty Polski z papiestwem.
- ...odnowił państwo polskie po latach kryzysu.
Zaznacz te miasta, które były pierwszymi stolicami Polski
- Gdańsk
- Kraków
- Warszawa
- Wrocław
- Gniezno
Polska podzielona – rozbicie dzielnicowe
Jednym z kolejnych władców z dynastii piastowskiej był Bolesław III Krzywousty. Pod koniec swojego życia (zmarł w 1138 roku) sporządził dokument, w którym zadecydował o podziale Polski między swoich synów. Nie chciał, by doszło do bratobójczej walki o tron, dlatego każdemu z synów przydzielił dzielnicę. Dla uniknięcia chaosu Bolesław Krzywousty postanowił, by najstarszy z książąt – senior– sprawował władzę nad pozostałymi. W jego władaniu pozostawała też dzielnica senioralna.
Niestety, książęta spierali się między sobą, co prowadziło do wojen domowych. Nie potrafili się porozumieć nawet wtedy, gdy Polsce zagrażało niebezpieczeństwo z zewnątrz. Państwo pozostało rozbite na dzielnice przez ponad 200 lat.
Wskaż na mapie dzielnicę senioralną, którą rządził najstarszy z synów Bolesława Krzywoustego.
Powiedz, w której dzielnicy znalazły się miasta: Gniezno i Kraków. Jaką funkcję pełniły te miasta w dawnej Polsce?
Zapoznaj się z tekstem na temat podziału Polski przez Bolesława Krzywoustego, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Dynastia Piastów w PolsceSynowie Bolesława otrzymali poszczególne polskie prowincje. Najstarszy Władysław dostał Śląsk i ziemię radomsko‑raciborską, […] Bolesław Kędzierzawy otrzymał Mazowsze, Mieszko, zwany później Starym, odziedziczył Wielkopolskę, najprawdopodobniej tylko zachodnią, ze stolicą w Poznaniu. Henryk […] miał władać ziemią sandomierską. […] Stary książę nie przewidział tylko dzielnicy dla swego najmłodszego syna, Kazimierza. Niektórzy sądzą, że Kazimierz urodził się już po śmierci swego ojca, nie mógł więc zostać uwzględniony. Być może miał on uzyskać to, co Bolesław zostawił dożywotnio swej żonie Salomei [ziemię łęczycką]. Została też wyznaczona dzielnica centralna [senioralna], której stolicą był Kraków. W jej skład wchodziła ziemia krakowska, a także Pomorze Gdańskie […]. Najprawdopodobniej należała do niej wschodnia Wielkopolska z Gnieznem.
Marek Barański, Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2006, s. 219.
Książę Henryk Sandomierski a Warszawska Syrenka
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Materiał dodatkowy: Warszawska Syrenka Materiał dodatkowy: Warszawska Syrenka Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.
Konrad Mazowiecki i sprowadzenie do Polski Krzyżaków
Na początku XIII wieku Mazowsze było nękane ciągłymi najazdami pogańskich Prusów. Książę mazowiecki Konrad nawiązał kontakt z zakonem rycerskim, który słynął z doskonale wyszkolonych i uzbrojonych rycerzy. Jak pamiętacie z poprzednich lekcji, zakon został utworzonym w 1190 roku w Ziemi Świętej. Jego pełna nazwa brzmiała Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Około 1226 roku Konrad Mazowiecki poprosił Krzyżaków o pomoc w obronie Mazowsza przed najazdami Prusów. W zamian nadał zakonowi ziemię chełmińską, ale nie zrezygnował z władzy zwierzchniej nad tym terenem. Wbrew umowie Krzyżacy przywłaszczyli sobie nadaną ziemię i podbite tereny pogańskich Prusów. Utworzyli na nich swoje państwo, które zaczęło zagrażać Polsce.
Przyjrzyj się zdjęciu przedstawiającemu współczesną rekonstrukcję stroju krzyżackiego i powiedz, dlaczego rycerzy tego zakonu powszechnie nazywano Krzyżakami.
Odnowione Królestwo Polskie
Zjednoczenie wszystkich księstw okazało się bardzo trudne. Kilku książąt piastowskich podjęło takie próby, ale udało się to dopiero na początku XIV wieku Władysławowi Łokietkowi. Jego sukcesem było połączenie dwóch dzielnic, Wielkopolski i Małopolski. Uwieńczeniem działań zjednoczeniowych była koronacja Władysława Łokietka na króla Polski w 1320 roku. Koronacja odbyła się w katedrze na Wawelu w Krakowie.
Insygnia koronacyjne królów polskich
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Materiał dodatkowy: Insygnia królewskie Materiał dodatkowy: Insygnia królewskie Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.
Spór z Krzyżakami
Jeszcze w czasie przygotowań do koronacji Władysław Łokietek wytoczył Krzyżakom proces o zwrot Pomorza Gdańskiego, które najechali i zagarnęli. Pomimo pomyślnego wyroku dla Polski, którego Krzyżacy nie uznali, doszło do konfliktu. W jego wyniku zakon zagarnął, oprócz Pomorza Gdańskiego, ziemię dobrzyńską i Kujawy.
Odczytaj z mapy nazwy największych miast, które znalazły się w granicach państwa Władysława Łokietka.
Podaj nazwę dużego polskiego miasta, które znalazło się w rękach Krzyżaków po zajęciu przez nich części Pomorza.
Ustaw w kolejności chronologicznej wydarzenia z dziejów Polski. Zacznij od najwcześniejszego wydarzenia.
- Koronacja Władysława Łokietka.
- Sprowadzenie Krzyżaków do Polski.
- Panowanie Kazimierza Odnowiciela.
- Testament Bolesława Krzywoustego.
- Panowanie Mieszka II.
Podsumowanie
Określ wiek i jego połowę.
1025 to ................ połowa ............ wieku
1138 to ................ połowa ............ wieku
1190 to ............ połowa ............ wieku
1226 to ................ połowa ............ wieku
1320 to ................ połowa ............ wieku
Uzupełnij zdania podanymi niżej wyrazami.
Gniezno, rozbicia dzielnicowego, Bolesława Chrobrego, Krzyżacy, Kazimierz Odnowiciel, Władysław Łokietek
Po śmierci ............................................ w Polsce nastał czas buntów i najazdów. W czasie najazdów zostało zniszczone ............................................, dlatego ............................................ przeniósł swoją siedzibę do Krakowa. Bolesław Krzywousty podzielił Polskę między swoich synów i w ten sposób zapoczątkowany został długi okres ............................................. W pierwszej połowie XIII wieku zostali sprowadzeni do Polski ............................................, którzy stali się dla niej zagrożeniem. Ziemie polskie zjednoczył ............................................, który został koronowany na króla Polski.
Polecenia
Wyjaśnij, w jakim celu Bolesław Krzywousty podzielił Polskę na dzielnice.
Opisz okoliczności sprowadzenia Krzyżaków do Polski.
Przypomnij, o jakie ziemie Władysław Łokietek toczył spór z Krzyżakami.
Dlaczego Pomorze Gdańskie było ważne dla Polski?