Rdw3kAizFSres1
Ilustracja przedstawia baner e‑materiału, na którym wyświetla się tytuł „Porozumienie między kulturami”.

Porozumienie między kulturami

Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.

Wstęp

Za jedno z najważniejszych wyzwań XXI wieku uznaje się konieczność porozumienia międzykulturowego. Często na przeszkodzie stają stereotypyStereotypstereotypy, określane jako obrazy w głowach, wpływające na nasze myślenie, postępowanie i zachowanie. Współczesna socjologia dowodzi, że stereotypy to nie fakty, ale wyobrażenia, uogólnienia, schematy poznawcze, uproszczenia. Często, mówiąc o innych, posługujemy się uproszczonym obrazem cech ludzi innej narodowości, zawodu czy pochodzenia. Cechy te najczęściej mają wyraziste zabarwienie emocjonalne (negatywne lub pozytywne) oraz powstają na skutek generalizacjiGeneralizacjageneralizacji, nadmiernego uogólnienia. Stereotypy utrwala język. Na pewno znacie frazeologizmy amerykański sen, niemiecka precyzja, jak w szwajcarskim zegarku.

Ze stereotypami trudno walczyć, gdyż są proste, trwałe i trudne do zmiany. Przekazywane są one kulturowo, utrwalone w społeczeństwie i oporne na niezgodne z nimi informacje. Stereotypy narodoweStereotyp narodowyStereotypy narodowe mają charakter etnocentrycznyEtnocentrycznyetnocentrycznyantropocentrycznyAntropocentrycznyantropocentryczny, budują poglądy o wyższości jednej nacji nad drugą. Używa się ich, aby podkreślić różnice między swoimi i obcymi. Takie widzenie świata właściwe jest każdemu narodowi. Stereotyp jest wyjątkowo niebezpieczny, gdyż może przerodzić się w rasizm.

R981ZaK7ZSsNh1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.
Nauczysz się

zrozumiesz mechanizm powstawania stereotypu;

przeanalizujesz konsekwencje wypływające z kierowania się stereotypami;

ocenisz stereotypy narodowe i ich wpływ na postrzeganie innych nacji;

rozpoznasz ich funkcjonowanie w języku.

1

Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia

  1. kształci umiejętność analizy tekstu argumentacyjnego, odnajduje tezę lub hipotezę, argumentacje oraz wnioski;

  2. analizuje konstrukcję argumentów;

  3. zyskuje świadomość intencjonalności tekstu;

  4. dokonuje analizy środków językowych użytych w tekście;

  5. uczestniczy w dyskusji, uzasadniają własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi zgodnie z zasadami tekstu argumentacyjnego;

  6. redaguje tekst argumentacyjny.

m03b759b48a004d0a_1502093859156_0

POROZUMIENIE MIĘDZY KULTURAMI – audiobook

Rozdziały:

  1. Czym są stereotypy narodowe?

  2. Stereotyp Polaka

  3. Kto jest Innym?

1
Notatka dla prowadzącego

Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak włączyć materiały multimedialne w tok lekcji.

R1HgjOzoR2xsT

Scenariusz lekcji
Plik PDF o rozmiarze 685.43 KB w języku polskim
Wskazówka

Wysłuchaj uważnie nagrania o stereotypach, zwróć uwagę na mechanizmy ich powstawania, sposób funkcjonowania i zmiany w zakresie stereotypowego postrzegania różnych narodów.

R10uwbfMZXW2o
Na ekranie pokazany jest panel sterowania z aktywnymi klawiszami do odtwarzania zawartości audiobooka. W części górnej części znajdują się trzy klawisze. Pierwszy od lewej „Widok” umożliwia przełączenie między odtwarzaczem dźwiękowym audiobooka oznaczonym jako „Odtwarzacz” na liście wyboru a podglądem treści audiobooka oznaczonym jako „Tekst”. Odtwarzacz dźwiękowy oznaczony jako „Odtwarzacz” przedstawia żółty pasek, na którym podczas odtwarzania pojawia się tekst. Widok „Tekst” prezentuje pełny tekst pojawiający się w nagraniu. Widok „Dynamiczny” stanowi połączenie widoku „Odtwarzacz” i „Tekst". Klawisz środkowy „Książka” umożliwia nawigację po treści audiobooka. Klawisz trzeci od lewej „Więcej” – zawiera informacje o programie. Poniżej oddzielony linią znajduje się panel sterowania odtwarzacza nagrania. Poniżej panelu sterowania znajduje się żółty pasek, na którym w trakcie odtwarzania pokazywany jest tekst nagrania.
j.polski_scen19_audiobook
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Wersja tekstowa z wyróżnieniem pojęć

Porozumienie między kulturami

Rozdział 1 
Czym są stereotypy narodowe?

Nagranie przedstawia fragment tekstu Leszka Kołakowskiego O stereotypach narodowychStereotyp narodowystereotypach narodowych.

Nieczęsto zauważać nam się zdarza, że wielka część naszej przestrzeni duchowej, naszych obrazów i naszych sposobów reagowania na świat i na innych ludzi, urobiona jest czy też wytworzona przez stereotypyStereotypstereotypy, to znaczy spontanicznie ukształtowane, quasiQuasiquasi-empiryczneEmpiryzmempiryczne generalizacje, które – gdy się już utrwalą – niemal nie dają się korygować przez późniejsze doświadczenia. Jest to naturalne i być może w sumie dobroczynne urządzenie umysłu, stereotypy – rzeczy, ludzi, narodów, miejsc – bywają różne, jedne nadają się do obrony, inne są półprawdziwe albo całkiem fałszywe, ponieważ są one jednak nieodzowne dla naszego umysłowego bezpieczeństwa, zazwyczaj mogą zwycięsko trwać na przekór przeciw doświadczeniom, chyba że powodują jakieś skutki wyraźnie szkodliwe. Jeśli są mylne, ale w praktyce nieszkodliwe, przechowują się bez zmian, bo jest nam duchowo bezpieczniej trzymać się choćby fałszywych stereotypów, aniżeli żyć w stanie nieustającej czujności, korygować je, a przez to wprowadzać nasz umysł w stan niekończącej się niepewności i nawet chaosu.

Pod tym względem stereotypy narodowe nie różnią się od innych. Jak działają stereotypy, można zobaczyć na dowolnym przykładzie. Anglia, jak wiemy, ma reputację kraju dżdżystego. Reputacja ta nie opiera się na studiach statystyk meteorologicznych, ale na spontanicznej quasiQuasiquasi-generalizacjiGeneralizacjageneralizacji. Skoro reputacja została już utrwalona, szczególna logika, albo raczej szczególny mechanizm nielogiczny, zaczyna działać. Kiedy deszcz pada we Francji, to po prostu deszcz pada, ale każdy deszczowy dzień w Anglii daje nam potwierdzenie stereotypu: to jest kraj dżdżysty. Lecz przeciwna reguła nie funkcjonuje: słoneczny dzień w Anglii jest wtedy logicznie bez znaczenia, nie kłóci się z reputacją kraju. Nasze zwykłe, codzienne myślenie nie daje się w tych sprawach uleczyć, nie poddaje się i pewnie nigdy się nie podda rozsądnym regułom, potrzebujemy stereotypów, bo w sumie jesteśmy umysłowo w lepszej formie, jeśli trwają one nietknięte w duszy.
Stosuje się to rzecz jasna do stereotypów narodowych. Każdy naród czy plemię wytwarzają stereotypy swoich sąsiadów, a także innych, lepiej czy gorzej znanych plemion, stereotypy te ujawniają w połowie respekt, a w połowie pogardę. I tak, na przykład, wiemy, że Niemcy są zdyscyplinowani i pozbawieni poczucia humoru, że Anglicy są spolegliwi, a horyzonty umysłowe mają ciasne, Polacy są odważni i niezdolni do systematycznej roboty, Żydzi są inteligentni i pozbawieni taktu, Amerykanie przyjaźnie odnoszą się do ludzi i są naiwni, Czesi umieją dobrze i często pracować, a są małostkowi i chciwi, Francuzi są dowcipni i niepoważni, Włosi umieją cieszyć się życiem, a liczyć na nich nie można, często też oszukują i tak dalej. Nigdy nie zbraknie przykładów, które stereotyp potwierdzają, a przeciwprzykłady się nie liczą. Stereotypy są zawsze bezpiecznie obwarowane, a gdy spotykamy się ze sprzeciwem, mamy zawsze niezawodną siatkę bezpieczeństwa: Ach tak, wiem przecież, że są wyjątki.

Rozdział 2 
Stereotyp Polaka

Nagranie zawiera fragment rozmowy z profesorem Jerzym Bartmińskim.

Adrian Lesiakowski: Czy stereotypy muszą zawsze być negatywne?
Profesor Jerzy Bartmiński: Nie muszą być i nie są tylko negatywne. Istnieją również stereotypy pozytywne. Na przykład istnieje bardzo pozytywny stereotyp matki […]. Przeważnie w stereotypowych wyobrażeniach cechy negatywne i pozytywne mieszają się ze sobą. Wrócę do sprawy kształtowania się stereotypów, udokumentowanych przez A. Niewiarę. Zaczyna się od rejestrowania faktów: Włosi potrafią pięknie grać i śpiewać, Niemcy jedzą ziemniaki, Francuzi są wymowni i jedzą ślimaki itd. My to widzimy, spamiętujemy, o tym mówimy, piszemy. Drugi etap to selekcjonowanie szczegółów: jedne potwierdzają się i zaczynają w obrazie ogólnym dominować, a inne gdzieś przepadają. Tworzenie stereotypu poprzedzone jest więc fazą poznawania. Funkcja poznawcza jest więc funkcją podstawową. Są więc na przykład określone przedmioty, kojarzone z określonymi narodami.
[…] Do przedmiotów przypisywano pewne działania, sposoby postępowania, pewne cechy charakteru. Więc ostatecznie stereotypowy obraz (nas samych czy obcych) jest już selekcją, przetworzeniem, interpretacją. Potem stereotypy są przejmowane wraz z tradycją. Ktoś nigdy na oczy nie widział Tatara, ale wie, że był to ktoś, kto jadał surowe mięso, bo u nas tak właśnie nazywa się pewna (smaczna) potrawa. Stereotyp zaczyna funkcjonować autonomicznie, jako wyobrażenie przyjmowane na wiarę od innych, z drugiej ręki, oczywiście zawsze trochę anachroniczny. O ile wiem, dzisiejsi Tatarzy wolą mięso gotowane i smażone od surowego!
Katarzyna Grzybowska: Jak Polak postrzega sam siebie? Czy istnieje stereotyp Polaka w Polsce?
Profesor Jerzy Bartmiński: Tak, istnieje. Jest to połączenie krytycyzmu i samouwielbienia. To paradoks, ale musimy pamiętać, że stereotypy ze swej natury są ambiwalentne i bardzo niejednoznaczne. Polacy widzą siebie i pozytywnie i negatywnie równocześnie.
Adrian Lesiakowski: Czy jest to charakterystyczne tylko dla Polaków, czy też również dla innych narodów?
Profesor Jerzy Bartmiński: Do niedawna sądziło się, że autostereotyp czyli obraz siebie samego, swojej grupy, jest zawsze pozytywny, a w każdym razie w przeważającej części pozytywny. To na pewno można powiedzieć o sporej części polskiego społeczeństwa, która hołubi wyidealizowany obraz polskości i Polaka. Przekazuje go szkoła, sugestywnie narzuca literatura. Akcentuje się – w imię jakichś wyższych celów – wyłącznie nasze pozytywne cechy, a więc przywiązanie do tradycji, do wolności jako sztandarowej idei naszej kultury, naszą tolerancjęTolerancjatolerancję, która nas tak pozytywnie wyróżniała w Europie w XVI wieku, patriotyzm, dzielność, szlachetność, religijność. Ukrywa się ciemne strony naszej historii narodowej i nasze wady, o których pozwalali sobie mówić publicznie tylko najodważniejsi: Cyprian Kamil Norwid, Stanisław Brzozowski, Witold Gombrowicz, Jan Józef Lipski, Czesław Miłosz. Obcy mieli o nas raczej krytyczne zdanie. Krytycznie postrzegali nas nasi najbliżsi sąsiedzi Ukraińcy i Litwini (z pozycji słabszych), także Niemcy i Rosjanie (z pozycji mocniejszych), ale też np. Szwedzi, a ostatnio Czesi i – co było dla wielu zaskoczeniem – Węgrzy. Ten krytycyzm często oparty na przestankach wybiórczych (polscy turyści‑handlarze!) przenika też do naszego autostereotypu, choć w naszej zbiorowej wyobraźni był niewątpliwie słabszy. W ostatnich latach autokrytycyzm Polaków bardzo się nasilił przybierając w niektórych środowiskach formy przesadne, bliskie załamania wiary w samych siebie.
[…] Prowadziłem, by odwołać się do bliskich mi danych – badania porównawcze wśród studentów w Polsce i w Niemczech i byłem zdumiony jak krytycznie młodzi Polacy oceniali samych siebie (i rodaków). Wręcz jest tak, że młodzi Polacy myślą lepiej o Niemcach niż o sobie i – co ciekawe – lepiej niż sami Niemcy myślą o sobie. Na przykład jeśli pytanie dotyczyło agresywności – studenci polscy przypisywali typowemu Polakowi agresywność w stopniu wyższym niż studenci niemieccy, Niemcy mają nas raczej za łagodnych. To samo dotyczyło lenistwa (Niemcy uważają nas za bardziej pracowitych niż my sami siebie), to samo pijaństwa (Niemcy widzą naszą nieprzezwyciężalną skłonność do alkoholu, ale jest to cecha w znacznym stopniu mniej eksponowana w niemieckim stereotypie Polaka niż w polskim autostereotypie). Natomiast Niemcy postrzegają Polaka jako biedaka, przy czym – pocieszmy się – postrzegają tak wszystkich Słowian: Rosjan, Ukraińców, a nawet Czechów którzy w naszych oczach są bogaci. Niemcy uważają nas za tolerancyjnych, my natomiast sygnalizujemy w ankietach że nastąpiło w naszym społeczeństwie załamanie etosu tolerancji. Jesteśmy postrzegani przez Niemców jako uparci, nie bardzo odważni, mało patriotyczni. Polacy natomiast żywią się mitami, uważają się za bohaterskich, kochających ojczyznę towarzyskich i wesołych. Niemcy wcale tak nas nie postrzegają.
Adrian Lesiakowski: Czy to znaczy, że są ludzie, którzy postrzegają cały świat poprzez stereotypy?
Profesor Jerzy Bartmiński: Wszyscy ludzie widzą świat poprzez język i poprzez stereotypy w nim istniejące, choć w większości nie zdajemy sobie z tego sprawy.
Sławomir J. Żurek: Czy możliwa jest weryfikacja stereotypów?
Profesor Jerzy Bartmiński: Oczywiście, jest możliwa. Przecież potrafimy uczyć się obcych języków. Potrafimy też wyjść poza to, co odziedziczyliśmy z tradycji. Nauka to robi! Historycy walczą ze stereotypizacjąStereotypizacjastereotypizacją w widzeniu naszej historii. Opisują fakty i to, jak są one interpretowane przez współczesnych i potomnych. Czy to jest łatwe? Nie. Wszyscy jesteśmy uwarunkowani kulturowo i musimy uczyć się uznawania również racji innych.

Rozdział 3 
Kto jest InnymInnyInnym?

Nagranie zawiera fragment wykładu Ryszarda Kapuścińskiego Spotkanie z Innym jako wyzwanie XXI wieku.

Spotkanie z innym człowiekiem, z innymi ludźmi, było zawsze powszechnym i podstawowym doświadczeniem naszego gatunku. Archeolodzy mówią nam, że najpierwszymi grupami ludzkimi były małe rodziny‑plemiona liczące trzydzieści‑pięćdziesiąt osób. Gdyby taka społeczność była większa, trudno by jej było szybko i sprawnie się poruszać. Gdyby była mniejsza, trudniej by jej było skutecznie się bronić, walczyć o przeżycie. […] I otóż nasza mała rodzina‑plemię idzie przed siebie w poszukiwaniu pożywienia i nagle napotyka inną rodzinę‑plemię. Jakiż to ważny moment w dziejach świata, jakie doniosłe odkrycie! Odkrycie, że na świecie istnieją jeszcze inni ludzie! Dotychczas bowiem członek wspomnianej przez nas grupy pierwotnej mógł żyć w przeświadczeniu, że poruszając się w gronie trzydziestu‑pięćdziesięciu pobratymców zna wszystkich ludzi na świecie. Tymczasem okazało się, że nie – że na świecie żyją jeszcze inne podobne istoty, inni ludzie!
Jak się wobec takiej rewelacji zachować? Jak postąpić? Jaką podjąć decyzję?

Rzucić się z furią na tych napotkanych? Minąć ich obojętnie i pójść dalej? Czy też próbować poznać się i porozumieć?
Ten sam wybór, przed którym tysiące lat temu znalazła się grupa naszych prarodziców, stoi przed nami i dziś, i to z tą samą niesłabnącą intensywnością; wybór równie jak wówczas zasadniczy i kategoryczny. Jak odnieść się do Innych? Jaką zająć wobec nich postawę?

Może być tak, że dochodzi do pojedynku, do konfliktu, do wojny. Świadectwa takich zdarzeń przechowują wszystkie archiwa, znaczą je pola niezliczonych bitew, resztki rozrzuconych po całym świecie ruin. Wszystkie one są dowodem klęski człowieka – tego, że nie umiał albo nie chciał porozumieć się z Innymi. Literatura wszystkich krajów i wszystkich epok wzięła tę sytuację za swój nieskończony w różnorodności i nastroju temat.

Może jednak też być tak, że śledzona przez nas rodzina‑plemię, miast napadać i walczyć, postanowi odgrodzić się od Innych, oddzielić, izolować. To w wyniku takiej postawy zaczną z czasem pojawiać się podobne w zamyśle obiekty, jak chiński Wielki Mur, wieże i bramy Babilonu, rzymski limes czy kamienne mury Inków.

Zwróćmy uwagę, że pojęcie Inny jest najczęściej określane z punktu widzenia białego, Europejczyka. Dziś jednak idę przez wieś w górach Etiopii, biegnie za mną gromada dzieci pokazujących mnie palcem, rozbawionych i wołających: Ferenczi! Ferenczi! To znaczy właśnie – obcy, inny. Bo to ja dla nich jestem Inny.

Jest interesujące, że kiedy w rodzimej Europie Malinowskiego toczy się I Wojna Światowa, młody antropolog skupia się na badaniach kultury wymiany, kontaktów i wspólnych obrządków wśród mieszkańców Wysp Trobrianda, czemu poświęci swoje wspaniałe dzieło Argonauci Zachodniego Pacyfiku i sformułuje swoją ważną, a tak rzadko przestrzeganą przez innych tezę, że aby o czymś sądzić, trzeba tam być. Z drugą jeszcze tezą, na owe czasy niesłychanie śmiałą, występuje wychowanek Uniwersytetu Jagiellońskiego, a mianowicie, że nie ma kultur wyższych i niższych – są tylko kultury różne, w odmienny sposób zaspokajające potrzeby i oczekiwania jej uczestników. Dla niego inny człowiek, z innej rasy i kultury, jest przecież osobą, której zachowanie, jednako jak każdego z nas, cechuje godność, szacunek dla uznawanych wartości, poszanowanie tradycji i obyczaju.

[…] Za wyrwanie ze swojej kultury płaci się wysoką cenę. Dlatego tak ważne jest posiadanie własnej, wyraźnej tożsamości, poczucie jej siły, wartości i dojrzałości. Tylko wówczas człowiek może śmiało konfrontować się z inną kulturą. W przeciwnym wypadku będzie chować się w swojej kryjówce, bojaźliwie odgradzać od innych. Tym bardziej, że Inny to zwierciadło, w którym się przeglądam czy – w którym jestem oglądany, to lustro, które mnie demaskuje i obnaża, a tego wolelibyśmy jednak uniknąć.

Prawdziwe wyzwanie naszego czasu, spotkanie z nowym Innym, Innym rasowo i kulturowo, bierze się także i z szerszego kontekstu historycznego. Mianowicie – druga połowa XX wieku to lata, w których dwie trzecie ludności świata wyzwala się z zależności kolonialnej i staje się obywatelami swoich, przynajmniej nominalnie, niepodległych państw. Stopniowo ludzie ci zaczynają odnajdywać swoją własną przeszłość, miry i korzenie, swoją historię, poczucie tożsamości i, oczywiście, dumy z tego płynącej. Zaczynają czuć się sobą, gospodarzami i sternikami swojego losu, z nienawiścią patrząc na wszelkie próby traktowania ich wyłącznie przedmiotowo, jako statystów, jako tło, jako ofiary i bierne obiekty dominacji.

Dziś nasza planeta, zamieszkana wiekami przez wąskie grono wolnych i szerokie rzesze zniewolonych, zapełnia się coraz większą liczbą narodów i społeczności o rosnącym poczuciu znaczenia własnej, odrębnej wartości.

Polecenie 1

Co składa się na definicję stereotypu sformułowaną przez Leszka Kołakowskiego? Dlaczego, wg autora, potrzebujemy stereotypów?

R1Rf1ppTAFYEy
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Na podstawie rozmowy z prof. J. Bartmińskim opisz, jak powstaje stereotyp.

RIyLmkz5EGxjM
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Na podstawie tekstu R. Kapuścińskiego i własnych przemyśleń sformułuj zasady, na których powinny się opierać się relacje z innymi.

R1AsbON4Pd9l9
(Uzupełnij).
m03b759b48a004d0a_1536830540010_0
m03b759b48a004d0a_1502093867461_0

Podsumowanie

Dialog międzykulturowy pozwala zauważyć, że różnorodność jest bogactwem. Takie stanowisko skłania ludzi do wzajemnej akceptacji, współpracy i budowania cywilizacji ludzkiej.

Przeszkadzają w tym stereotypyStereotypstereotypy, które sprawiają, że identyczne cechy zostają przypisane wszystkim bez wyjątku członkom grupy czy narodu.
Zapamiętaj najważniejsze cechy stereotypów:

Nie wywodzą się z doświadczenia jednostek.
Są dziedziczone kulturowo.
Mogą być nacechowane pozytywnie lub negatywnie.
Są sprzeczne z faktami, zdarza się, że tylko częściowo odpowiadają prawdzie.
Są trwałe, trudne do zmiany, sztywne, oporne na niezgodne z nimi informacje.

Jak działają stereotypy?

Mogą krzywdzić grupy, jednostki, narody.
Uogólniają i upraszczają obraz świata i ludzi.
Zamykają umysł człowieka na poznanie innych.
W kontaktach z ludźmi sprawiają, że z góry wiadomo, czego można się spodziewać się po innych.
Usprawiedliwiają zachowanie ludzi.
Złudnie porządkują obraz świata, dając gotowe wzory zachowania, myślenia.
Przekazywane z pokolenia na pokolenie powodują przeświadczenie o ich uniwersalności i nieomylności.
Integrują społeczeństwo, motywują społeczne działania, ideologie.
Mogą służyć politycznej propagandzie.

TolerancjaTolerancjaTolerancja jest umiejętnością współżycia, to szacunek, wzajemne zrozumienie. Konieczna jest edukacja na rzecz tolerancji, rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia, samodzielnego dokonywania ocen, niepoddawania się manipulacji, wyrabiania poczucia solidarności międzyludzkiej.

RuvAc7Y9wIdIM1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.
RHzRfMuLyOTFC1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.

PRACA DOMOWA

Praca domowa
Polecenie 4.1

Określ na podstawie załączonego fragmentu Robinsona Crusoe Daniela Defoe, w jaki sposób główny bohater traktuje Piętaszka. Co możesz powiedzieć o kulturze europejskiej, którą reprezentuje Robinson Cruzoe?

R1FOz2zTLDcga
(Uzupełnij).
R1QvBnm0VKrPV1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RTSDdFMiZWAaf1
W ramce zamieszczono pracę domową. Treść pracy domowej jest następująca: „Określ na podstawie załączonego fragmentu Robinsona Crusoe Daniela Defoe, w jaki sposób główny bohater traktuje Piętaszka. Co możesz powiedzieć o kulturze europejskiej, którą reprezentuje Robinson Cruzoe?”. Poniżej znajduje się arkusz z kartą pracy. Na karcie pracy zamieszczony został fragment książki Daniela Defoe „Robinson Cruzoe”.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
m03b759b48a004d0a_1503905579466_0

Ćwiczenia

Wskazówka

W przypadku braku możliwości rozwiązania zadania z klawiatury lub trudności z odczytem przez czytnik ekranu, skorzystaj z innej wersji zadania.

classicmobile
Ćwiczenie 1
R1Hxw9K5EPutP1
Na ekranie w ramce pokazane jest w ramce Ćwiczenie 1 zatytułowane „Stereotypy narodowe”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: „Do wymienionych w tekście Kołakowskiego narodów dopasuj stereotypowe określenia. Wypełnij tabelę”. Poniżej znajduje się tabelka. W kolumnach wyszczególnione są narodowości, a w wierszach cechy dla nich charakterystyczne. Należy zaznaczyć, które cechy przypisane są konkretnym narodom. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania ćwiczenia.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
R15l3eySoQ3DE
Ćwiczenie 2
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania pierwszego. Ćwiczenie ma tytuł: „Stereotypy narodowe”. Polecenie brzmi: „Na podstawie tekstu Kołakowskiego do stereotypowych określeń dopasuj nazwy narodów”. Poniżej znajduje się osiem cech lub określeń. Pod każdą cechą lub określeniem znajduje się rozwijana lista. Na rozwijanej liście należy wybrać naród, do którego stereotypowo łączone jest dane określenie. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania ćwiczenia.
j.polski_scen19_cw1.1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 3
R1VyfbjJ1mBUo
Na ekranie pokazane jest w ramce Ćwiczenie 2 zatytułowane „Stereotyp Polaka”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: „Jak widzimy siebie samych, jak nas widzą Niemcy. Na podstawie wypowiedzi prof. Bartmińskiego przypisz cechy Polaków do poszczególnych kategorii.” Poniżej polecenia znajdują się dwa pola nazwane: „Autostereotyp Polaka” oraz „Niemiecki stereotyp Polaka”. Poniżej znajduje się dwadzieścia kafelków, którymi należy wypełnić pola. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania ćwiczenia.
j.polski_scen19_cw2
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
R105ymNfpcD4j
Ćwiczenie 4
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania drugiego. Ćwiczenie ma tytuł: „Stereotyp Polaka”. Polecenie ćwiczenia brzmi: „Jak widzimy siebie samych, jak nas widzą Niemcy? Na podstawie wypowiedzi profesora Bartmińskiego przypisz cechy Polaków do poszczególnych kategorii”. Poniżej znajduje się osiemnaście cech. Pod każda cechą znajduje się rozwijana lista. Na każdej liście należy zaznaczyć, czy jest to cecha charakterystyczna dla autostereotypu Polaka czy niemieckiego stereotypu Polaka. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania ćwiczenia.
j.polski_scen19_cw2.1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 5
RhlDVmkjIczRz
Na ekranie pokazane jest w ramce Ćwiczenie 3 zatytułowane „Wskaż, jak na przestrzeni dziejów wyglądały i wyglądają dziś relacje z innym. W tym celu - na podstawie odnalezionych w tekście cytatów opisujących te relacje - wybierz właściwe odpowiedzi.”. Poniżej przedstawiony jest fragment tekstu Ryszarda Kapuścińskiego - Spotkanie z innym jako wyzwanie XXI wieku. Pod tekstem znajduje się sześć możliwych odpowiedzi. Należy wybrać trzy poprawne. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
j.polski_scen19_cw3
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
RLZgJcTDnszsR
Ćwiczenie 6
Na ekranie wyświetla się inna wersja trzeciego. Ćwiczenie ma tytuł: „Relacje z innymi na przestrzeni dziejów”. Polecenie brzmi: „Wskaż, jak na przestrzeni dziejów wyglądały i wyglądają dziś relacje z Innym. W tym celu – na podstawie odnalezionych w tekście cytatów opisujących te relacje – wybierz właściwe odpowiedzi”. Poniżej znajduje się sześć haseł: odkrywanie, poznawanie, dialog, izolacja, oswajanie, wojna. Pod każdym hasłem znajduje się rozwijana lista. Na liście należy zaznaczyć, czy dane określenie oddaje, czy też nie oddaje wyglądu relacji z Innym. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania ćwiczenia.
j.polski_scen19_cw3.1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
m03b759b48a004d0a_1502358147126_0

Słowniczek

Antropocentryczny
Antropocentryczny

(gr. anthropos – człowiek i łac. centrum – środek) – pogląd filozoficzny i religijny, według którego człowiek stanowi centrum i cel wszechświata; prekursorami byli sofiści, od których pochodzi określenie człowiek jest miarą wszechrzeczy

Empiryzm
Empiryzm

(gr. empeiria – doświadczenie) pogląd, według którego zasadniczą rolę w poznaniu odgrywa doświadczenie

Etnocentryczny
Etnocentryczny

postawa członków jakiejś grupy społecznej wyrażająca się w przekonaniu, że własna kultura stanowi punkt odniesienia przy opisie i ocenie kultur innych grup społecznych; uznawanie własnego narodu lub grupy etnicznej za szczególnie wartościową, wywyższanie własnej kultury, którą traktuje się jako miernik w ocenianiu innych grup

Generalizacja
Generalizacja

nadmierne uogólnienie, przypisanie wszystkim członkom grupy stereotypizowanej cech spotkanych jedynie u kilku przedstawicieli danej zbiorowości

Inny
Inny

termin przyjęty za Ryszardem Kapuścińskim, oznaczający człowieka pochodzącego z innej kultury, odrębnego kulturowo

Indywidualizm
Indywidualizm

poczucie niezależności i odrębności osobistej oraz dążenie do zachowania własnych poglądów; zasada filozofii politycznej i etyki, zgodnie z którą jednostka ludzka uznawana jest za najwyższe dobro

Ksenofobia
Ksenofobia

(gr. ksenós – obcy, phóbos – strach) strach przed obcymi; wyjaśnieniem klinicznym dla ksenofobii jest traumatyczne przeżycie związane z konkretną grupą ludzi, wywołujące PTSD – zespół stresu pourazowego

Quasi
Quasi

pierwszy człon wyrazów złożonych tworzący nazwy i określenia osób, rzeczy lub zjawisk, które są czymś tylko pozornie lub nie są tym w ogóle

Stereotyp
Stereotyp

funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony, zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do osób, grup społecznych, narodów, instytucji zwykle oparty fałszywej wiedzy o świecie, sądach lub subiektywnie postrzeganych zdarzeniach prawdziwych; utrwalony przez tradycję, nie ulegający zmianom, szablon

Stereotypizacja
Stereotypizacja

proces polegający na schematycznym i tendencyjnym uogólnianiu dotyczy nie tylko ludzi, utrwalone są w języku także subiektywne wyobrażenia zwierząt, np. chytry lis, wierny pies, zdrowy i silny koń, dumny orzeł, głupia i złowieszcza wrona – drzew i kwiatów (męski i twardy dąb, kobieca i smutna brzoza), a także wielu przedmiotów, jak choćby narzędzi pracy takich jak kosa, cep, pióro, cyrkiel, młot i łopata, które zaczynają funkcjonować jako kulturowe symbole; stereotypizacji ulega wszystko to, co człowiek językowo i kulturowo oswaja; tworzymy sobie wyobrażenia typowych przedstawicieli poszczególnych narodów, mieszkańców rożnych regionów, członków rodziny

Stereotyp narodowy
Stereotyp narodowy

utarty rodzaj wyobrażenia o wybranym narodzie, to silnie zakodowany w świadomości grup, społeczeństw, uproszczony pogląd na temat narodowych cech innego narodu, utrwalony przez tradycję; funkcjonuje kilka rodzajów stereotypów, m.in. neutralne, negatywne i pozytywne

Tolerancja
Tolerancja

(łac. tolerare – znosić, wytrzymywać) poszanowanie czyichś poglądów, wierzeń, upodobań, różniących się od własnych

Uprzedzenia
Uprzedzenia

wrogie lub negatywne niczym nieuzasadnione nastawienie, negatywny stosunek do kogoś lub czegoś; uprzedzenia są często wzmacniane przez stereotypy

m03b759b48a004d0a_1522759004116_0

Powrót do e‑podręcznika

E‑podręcznik „Kultura odmienia”

http://www.epodreczniki.pl/reader/c/142028/v/latest/t/student-canon

3.2.1.2. Jak widzimy innych? Obraz innych w języku i w kulturze

http://www.epodreczniki.pl/reader/c/142028/v/latest/t/student-canon/m/j0000007W6B2v27