Porządki na warzywnych grządkach
zadanie interaktywne
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D17SF6xjI
Niejeden uczeń ma wątpliwości dotyczące zapisu „rz” i „ż”. Może ty czasem też je masz? Nie musisz się martwić! Zasady ortograficzne są proste, wystarczy je zapamiętać i trochę poćwiczyć.
Obejrzyj film, w którym językoznawca profesor Jan Miodek opowiada o tym, skąd wzięło się „rz”. Zwróć uwagę na podobieństwo języka polskiego do innego języka słowiańskiego pod tym względem. O jaki drugi język chodzi?
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Profesor Jan Miodek opowiada o „rz” Profesor Jan Miodek opowiada o „rz” Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o..
Do podanych wyrazów dopisz takie wyrazy pokrewne, żeby zachodziła wymiana „rz” na „r”.
parzysty – ............ butów
górzysty – wysoki jak ............
starzec – ............ jak świat
aptekarz – waga ....................
lekarz – gabinet ................
skórzany – leży jak druga ............
futrzany – jutro będzie ............
Do podanych wyrazów dopisz takie wyrazy pokrewne, żeby zachodziła wymiana „rz” na „r”.
tworzyć – .............. – inaczej autor
otworzyć – .............. – przeciwieństwo zamkniętego
rowerzysta – ............ – pojazd
traktorzysta – .............. – pojazd
cmentarz – .................. – płot
elementarz – ...................... – inaczej podstawowy
wierzyć – ............ – bywa niezłomna
mierzyć – ............ – powinna być dokładna
Od podanych wyrazów utwórz takie, żeby zachodziła wymiana „r” na „rz”.
lustro – .................. odbicie
gospodarstwo – dobry ..................
wzór – .................. dywan
pióro – kacze ............
dwór – królewski ..................
orli – biały ............
gorycz – ............ smak
pancerny – gruby ..............
mądry – wielki ................
Wynotujcie z pamięci jak najwięcej wyrazów zaczynających się od liter: b, ch, d, g, j, k, p, t. Zapiszcie je w zeszytach. Wygrywa grupa, która będzie miała najwięcej przykładów.
Uzupełnij zasady ortograficzne odpowiednimi słowami.
wyrazach, zamienia, mierzeja, zdaniach, spółgłoskach, zapomnieć, zapamiętać, bukszpan, morski, samogłoskach, wymienia
„Rz” piszemy, gdy .............................. się na „r”, np. morze – .............................., oraz po ..............................: p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np. przedmiot, brzoza, trzmiel, drzewo, krzew, grzech, chrzest, zajrzeć, wrzask. Wyjątki: pszczoła, kształt, pszenica, .............................., wszyscy, kszyk (ptak), Pszczyna, piegża, gżegżółka. „Rz” piszemy w wielu .............................., których pisownię należy .............................., np. orzeźwienie, barbarzyńca, obwarzanek, macierzanka, .............................., burza.
Przeczytaj wiersz Jana Brzechwy pt. „Na straganie”. Zanotuj tutaj lub w zeszycie wszystkie wyrazy z „rz”, które występują w utworze.
Na straganieNa straganie w dzień targowy
Takie słyszy się rozmowy:„Może pan się o mnie oprze,
Pan tak więdnie, panie koprze.”„Cóż się dziwić, mój szczypiorku,
Leżę tutaj już od wtorku!”Rzecze na to kalarepka:
”Spójrz na rzepę – ta jest krzepka!”Groch po brzuszku rzepę klepie:
”Jak tam, rzepo? Coraz lepiej?”„Dzięki, dzięki, panie grochu,
Jakoś żyje się po trochu.”Lecz pietruszka – z tą jest gorzej:
Blada, chuda, spać nie może.”„A to feler” –
Westchnął seler.Burak stroni od cebuli,
A cebula doń się czuli:„Mój buraku, mój czerwony,
Czybyś nie chciał takiej żony?”Burak tylko nos zatyka:
”Niech no pani prędzej zmyka,Ja chcę żonę mieć buraczą,
Bo przy pani wszyscy płaczą.”„A to feler” –
Westchnął seler.Naraz słychać głos fasoli:
”Gdzie się pani tu gramoli?!”„Nie bądź dla mnie taka wielka” –
Odpowiada jej brukselka.„Widzieliście, jaka krewka!” –
Zaperzyła się marchewka.„Niech rozsądzi nas kapusta!”
”Co, kapusta?! Głowa pusta?!”A kapusta rzecze smutnie:
”Moi drodzy, po co kłótnie,Po co wasze swary głupie,
Wnet i tak zginiemy w zupie!”„A to feler” –
Westchnął seler.Jan Brzechwa, Na straganie, [w:] tegoż, Wiersze dla dzieci, Warszawa 1981.
Zaznacz w tekście „Na straganie” wyrazy z „rz”: na zielono – z „rz” wymiennym, na czerwono – z „rz” po spółgłoskach, na niebiesko – z „rz” niewymiennym.