Poruszamy się po Europie bez granic. Odwiedzamy różne miejsca, wysyłamy pozdrowienia, poznajemy przyjaciół z rozmaitych krajów. Warto więc nasze wspomnienia dobrze udokumentować również na piśmie. Przypomnijmy sobie, zanim wyruszymy w kolejną podróż, kilka ważnych uwag dotyczących trudniejszych form ortograficznych i gramatycznych, które odnoszą się do nazw własnych.

RqCO83ljXNHlJ
Między Wschodem a Zachodem. Miejsce Polski w Europie (dr Jolanta Kędzior) Obejrzyj nagranie. Wynotuj w punktach najważniejsze, twoim zdaniem, zagadnienia pojawiające się w wypowiedzi i przygotuj się do klasowej dyskusji na ten temat. Źródło: Między Wschodem a Zachodem. Miejsce Polski w Europie (dr Jolanta Kędzior), Contentplus.pl sp. z o.o..
Już wiesz

Wykonaj poniższe ćwiczenia:

Ćwiczenie 1.1
R19ZrykiuKVpP1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1.2
RUOWMgByw3sxB1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000007V1B1v50_0000000K

Przedrostek -euro, pisownia przymiotników i nazw własnych

RAU0iwCojBjXp
Mapa polityczna Europy
Aotearoa, mapa, licencja: CC BY-SA 3.0

Coraz częściej pojawiają się w polszczyźnie nazwy własne i wyrazy pospolite, w których zapisane są odniesienia do Europy. Widać je przede wszystkim w słowach odzwierciedlających wejście Polski do Unii Europejskiej. Zapożyczane są nazwy instytucji, urzędów, dokumentów i traktatów Parlamentu Europejskiego. Wymownym znakiem są słowa z cząstką „euro-”, np.: „eurofundusze”, „europarlament”, które w prosty sposób komunikują to, co wyrażał przymiotnik „europejski” 'dotyczący Europy, taki jak w Europie’. Pierwsza uwaga dotyczy ortografii – cząstkę „euro-” zawsze piszemy łącznie z wyrazami, których „europejskość” ma ona podkreślać, np.: „eurobarometr”, „europarlament”. Dlaczego? Podobnie przecież używamy wyrazów z innymi zapożyczonymi przedrostkami – np.: „wideokonferencja”, „telekonferencja”.

Choć cząstka „euro-” dodawana jest do wielu wyrazów, nie zawsze swobodnie ją stosujemy. Decyduje o tym norma stylistyczna. Językoznawcy na ogół zalecają, aby nie łączyć jej z wyrazami rodzimymi.

Europejskie nazwy własne mają tradycyjny zapis – wielką literą wyróżniamy miasta, stolice, pasma górskie, krainy, regiony. Wielką literą wskazujemy również obywateli państw, regionów, ale już małą – jak w wypadku wszystkich nazw polskich – mieszkańców miastj0000007V1B1v50_000tp001mieszkańców miast („wrocławianin”, „berlińczyk”, „paryżanin”). Zwykle formy męskie nazw mieszkańców i obywateli mają swoje żeńskie odpowiedniki: „Polak – Polka”, „Niemiec – Niemka”, „Norweg – Norweżka”, „Fin – Finka”, „Szwed – Szwedka”. Ortografia i gramatyka w tym wypadku nie sprawiają problemów.

Na co należy uważać?

1) Kłopoty mogą się pojawiać przy zapisie przymiotników utworzonych od nazw własnych. Warto zapamiętać następujące przykłady:

  • cząstkę „-ski” mają m.in. takie przymiotniki, jak: „włoski”, „hiszpański”, „francuski”, „norweski”;

  • cząstkę „-cki”: „szkocki” (jak „płocki”);

  • cząstkę „-dzki”: „szwedzki”, „oksfordzki” (jak „grudziądzki”, czyli tak kończą się wyrazy utworzone od rzeczowników zakończonych na głoski [d, dz] – „Szwed”, „Oksford”).

2) W nazwach typu „Hiszpania”, „Katalonia”, „Rumunia”, „Holandia”, czyli z ostatnimi głoskami [n’ja, d’ja], w dopełniaczu pojawia się forma -nii, -dii, bo wymawiamy je i zapisujemy jak wyrazy „mania – manii”, „melodia – melodii”. Ale już wyraz „Bośnia” wymawiamy jak „wiśnia” – stąd w dopełniaczu piszemy „Bośni” (jak „wiśni”).

3) Nie nadużywamy wielkich liter w słownictwie dotyczącym polityki, administracji, prawa Unii Europejskiej. Stosujemy podobne zasady jak w nazwach instytucji, dokumentów polskich. Zwyczajowo można używać formy „Wspólnota” jako synonimu „Unii Europejskiej”, nazwę waluty unijnej trzeba zapisać małą literą – jak inne: „złoty”, „dolar” itp.

Na koniec rzecz najtrudniejsza. Odmieniamy nazwiska obce, jeśli się przyjęły w polskim zwyczaju językowym. Szczególnie dotyczy to nazwisk znanych osób ze świata kultury europejskiej.

O szczegółowych zasadach odmiany i pisowni warto zawsze przeczytać w słowniku poprawnej polszczyzny lub w słowniku ortograficznym.

j0000007V1B1v50_000tp001
j0000007V1B1v50_0000001A

Zadaniowo

Ćwiczenie 2
R1cw3F5Xu9xE81
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RJMeScxCfYLxA1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1eYyjwtvSBnt1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R1THUlPLagCQ61
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
R1R7lIGIx18Ae1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
R1McVfp6sCR4J1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8

Zastanów się i sformułuj definicje następujących słów z cząstką „euro-”. Zapisz je w zeszycie.

  • europarlamentarzysta

  • eurodeputowany

  • eurosejm

Wskaż, która z tych nazw nie pasuje do pozostałych. Czy potrafisz to uzasadnić?

uzupełnij treść
Ćwiczenie 9

Zastąp poniższe neologizmy z cząstką euro- dłuższym wyrażeniem według podanego wzoru. Zapisz je w zeszycie.

  • eurozwolennik – ‘zwolennik Unii Europejskiej’

  • euroklub – ...

  • euromiasto – ...

  • eurodowcip – ...

  • euroobywatel – ...

  • europrojekt – ...

  • eurodyplomacja – ...

  • eurobiurokracja – ...

uzupełnij treść
Ćwiczenie 10
RbyANBOncmE8v1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RkfVCqXwgv1Iu1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.