Prawda w bajecznym sosie podana.
Prawda w bajecznym sosie podana.
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Przypomnienie cech bajki.
Odstępstwa od konwencji gatunkowej utworów.
Wprowadzenie pojęcia przesłania.
b) Umiejętności
Odczytywanie przesłania utworu, formułowanie go.
Nazywanie uczuć w konkretnej, wyobrażonej sytuacji.
Wcielanie się w rolę.
c) Postawy
Uwrażliwienie na uczucia osób, którym musimy powiedzieć coś nieprzyjemnego; współczucie.
Zachowywanie szczerości poprzez grzeczne sposoby mówienia przykrej dla kogoś prawdy.
2. Metoda i forma pracy
Praca z tekstem, formułowanie wniosku, drama, nazywanie uczuć, praca pisemna.
3. Środki dydaktyczne
Tekst bajki Ignacego Krasickiego pt. Koniec.
Tekst bajki Kazimierza Wójtowicza pt. O prawdzie i bajce.
Kartki z instrukcjami dla uczniów, biorących udział w scence.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel wita uczniów. Prosi o przypomnienie bajek, które dzieci poznały w 4‑tej klasie, a także o przytoczenie morału każdego utworu. Następnie prosi o przypomnienie cech bajki i różnic między tym gatunkiem a baśnią. Zapisuje temat na tablicy, uczniowie piszą w zeszytach. 5 min.
b) Faza realizacyjna
Nauczyciel czyta głośno bajkę I. Krasickiego pt. Koniec. Pyta uczniów, czy ta bajka jest taka jak inne, czy nieco się różni od większości utworów tego gatunku. Uczniowie „wyławiają” różnice. (Przy okazji nauczyciel zwraca uwagę na to, że cechy gatunkowe utworów nie zawsze są ściśle przestrzegane przez pisarzy i nie jest to ich sztywnym obowiązkiem, ale żeby łamać te zasady, to trzeba być mistrzem słowa). 5 min.
Kiedy uczniowie stwierdzą, że w bajce I. Krasickiego nie ma morału, nauczyciel pyta, co jest na końcu zamiast morału; prosi wybranego ucznia, aby przytoczył ostatni wers. 1 min.
Uczniowie indywidualnie kończą w zeszytach następujące zdanie: „Metafora rozebranej bajki, która okazuje się Prawdą, oznacza…” Kilkoro dzieci głośno czyta swoje refleksje, nauczyciel komentuje, wprowadza ewentualne poprawki. 5 min.
Wprowadzenie pojęcia: przesłanie utworu. Różnica między przesłaniem a morałem. Wybrany uczeń formułuje definicję wyrazu, która po oszlifowaniu z pomocą nauczyciela zostaje zapisana na tablicy i w zeszytach. 4 min.
Wybrany uczeń czyta głośno utwór K. Wójtowicza pt. O prawdzie i bajce. Nauczyciel pyta, do jakiego gatunku literackiego należy ten utwór; czy ma cechy bajki? W krótkiej pogadance uczniowie zostają naprowadzeni na wniosek, że to także jest niekonwencjonalna bajka (można użyć tego określenia i krótko je wyjaśnić bez zapisywania definicji na tej lekcji). 5 min.
Nauczyciel wywołuje na środek dwoje uczniów (najlepiej chłopca i dziewczynkę). Każdemu z nich wręcza karteczkę, której nie widział drugi z uczniów. Na karteczkach są następujące instrukcje, dotyczące odegrania ról:
Spotykasz kolegę, którego lubisz i cenisz, jego zdanie bardzo się liczy dla Ciebie i dla innych uczniów, bo jest to inteligentny chłopak. Pokazujesz mu swój obraz, który namalo‑wałaś na konkurs i zaraz musisz go oddać nauczycielowi. Wiesz, że obraz jest dobry, masz zdolności, pracowałaś nad nim przez dwa tygodnie. Cieszysz się, że Ci się udał. Chcesz usłyszeć pochwałę od kogoś mądrego. (Dalszą część scenki odegraj sama - zgodnie z włas‑nymi odczuciami).
Spotykasz koleżankę, którą lubisz i cenisz, jest bardzo zdolna plastycznie i znana z tego w całej szkole. Koleżanka pokazuje Ci swój obraz, który właśnie niesie na konkurs. Widzisz jednak, że tym razem dzieło jest słabe i że dziewczyna nie ma szans na zdobycie znaczącego miejsca. Widziałeś już kilka prac zgłoszonych przez innych uczniów i wiesz, że są lepsze. Nie chcesz narażać koleżanki na publiczną porażkę i rozczarowanie przy wręczaniu nagród, więc wygarniasz jej całą prawdę natychmiast, bez owijania w bawełnę, żeby ją uodpornić. (Dalszą część scenki odegraj sam - zgodnie z własnymi odczuciami).
Scenka wraz z uprzednim przeczytaniem instrukcji przez uczniów trwa ok. 7 min.
Kiedy „aktorzy” czytają instrukcję, nauczyciel pyta uczniów, jakie uczucia zawładnęłyby nimi, gdyby nagle do ich drzwi zapukał zupełnie nagi osobnik i poprosiłby o gościnę. 2 min.
Po odegraniu scenki „aktorka” mówi, jak się czuła i co przeżywała w rozmowie z kolegą, następnie „aktor” mówi o swoich odczuciach w toku rozmowy. 3 min.
Nauczyciel pyta klasę, czy raptowne spotkanie z „nagą prawdą” może budzić takie same uczucia, jak nieoczekiwana wizyta nagiego człowieka? Zapisanie uczuć wymienionych przez uczniów na tablicy i w zeszytach. 5 min.
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel pyta, dlaczego ludzie wolą prawdę podaną w bajkach, a nie wprost. Kilku uczniów wyraża swój pogląd na ten temat. Nauczyciel pyta, czy w takim razie nie powinno się mówić prawdy, kiedy jest ona przykra dla kogoś. Krótka dyskusja na ten temat, zakończona podsumowaniem, że trzeba mówić prawdę, ale tak, żeby nie ranić nikogo – trzeba ją ubierać w odpowiednie słowa. Zadanie pracy domowej: napisz, w jaki sposób powiedziałbyś koleżance z odegranej w klasie scenki, że jej obraz jest słaby – ale tak, żeby zrobić jej jak najmniejszą przykrość. 5 min.
5. Bibliografia
Dziedzic Anna, Drama w kształtowaniu i wychowaniu młodzieży: materiały szkoleniowe, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1988.
Matuszewska Przemysława, Gry z adresatem: studia o poezji i epistolografii wieku oświecenia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. T. Kotarbińskiego, Zielona Góra 1994.
Way Brian, tł. Pankowska Krystyna i Nerwińska Elżbieta, Drama w wychowaniu dzieci i młodzie‑ży, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
brak
b) Zadanie domowe
brak
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak