Prezentacja multimedialna
Zapoznaj się z treścią prezentacji. Zastanów się i odpowiedz, dlaczego Nietzsche uważa człowieka za twórcę wartości? Czym są te wartości i w jaki sposób człowiek je tworzy?
Friedrich Nietzsche Tako rzecze ZaratustraJakiż to największy grzech popełniono dotychczas na świecie? Czyż nie były nim słowa tego, który rzekł: „Biada tym, którzy się śmieją!”
Czyż nie znalazł powodu do śmiechu na ziemi tej? Snadź źle szukał. Dziecko nawet znajdzie tu powody.
Przypominając o Bogu zabraniającym się śmiać, Nietzsche prowadzi walkę z chrześcijaństwem wykluczającym śmiech z życia. W śmiechu filozof widzi siłę zmieniającą kulturowe fundamenty i uwalniającą człowieka od wewnętrznego strachu. Chce wykorzystać moc śmiechu i zaprzecza chrześcijańskiemu przekonaniu o jego grzesznym rodowodzie.
Biada wam, którzy się teraz śmiejecie, albowiem smucić się i płakać będziecie.
(Łk 6, 17,20‑26)
Friedrich Nietsche Dytyramby DionyzyjskieRadości, złota ma, przyjdź!
Tyś jest śmierci
poprzedniczką najmilszą, najsłodszą!
— Czyli‑ż za prędko biegłem drogą swą?
Teraz dopiero, gdy‑m utrudzon już,
dolata mnie twoi wzrok,
dopędza szczęście twe.
Wkrąg jeno fali pląs.
Co ongi brzemieniem było,
w niepamięć zapadło modrą, —
oto bezczynnie stoi moja łódź.
Jakżeż od żeglug odwykła i burz!
Chcenia, nadzieje pochłonęła głąb',
spokojna dusza i morze.
Siódma samotności!
Nie czułem nigdy
bliższej słodyczy spokoju,
cieplejszych słońca lśnień.
Nie tli‑ż się jeszcze szczytów moich lód?
Srebrzysta, lekka
wypływa oto w oddal moja łódź...
Fragment audycji Polskiego Radia: Fryderyk Nietzsche – źle wykorzystany geniusz. (czyt. Dytyramby Dionyzyjskie, Tako rzecze Zaratustra)
Filozofowie często dowodzili, że potrzeba śmiechu jest reakcją na ciężar istnienia. Ciężar ten różnie się rozumie, ale z jego powodu niektórzy twierdzą, że nie należy śmiać się z egzystencji, a śmiech świadczy o wadzie umysłu lub choroby. Są jednak i tacy, którzy są przekonani, że każdy, kto zrozumiał z życia choć trochę, może się tylko śmiać. Nietzsche interpretuje ciężar istnienia jako element kultury europejskiej, dlatego czyni Zaratustrę nauczycielem „wiedzy radosnej”, który zapowiada uwolnienie od tego ciężaru.
Na podstawie tekstu Doroty Siwickiej W Chmurokukułkowie, czyli lekkość śmiechu [tekst dostępny w internecie].
W książce Tako rzecze Zaratustra, rozdział o „Przezwyciężaniu własnej natury” skłania ku refleksji wyjaśniającej pojęcie woli mocy. Pokonywanie wewnętrznego oporu przez Zaratustrę, w celu zamanifestowania woli mocy, filozof zapowiada w „Pieśni do nocy”, „Pieśni tanecznej” i „Pieśni grobowej”.
Według filozofii Nietzschego, człowiek musi sam z siebie wydobyć wolę mocy poprzez odnalezienie sensu bytu. Sukces odniesie, kiedy podporządkuje sobie ziemię i świat, ustanowi własne prawa i wartości; kiedy odzyska wolę życia twórczego.
Postawa człowieka wymaga świadomości podejmowania ryzyka i stawiania czoła wyzwaniom, nawet tym narażającym życie. Wymaga walki z własną naturą. Zatem nadczłowiek sam się akceptuje, niczego nie żałuje, ponieważ kocha życie.
Człowiek zmieni się w nadczłowieka, jeśli dokona pełnej afirmacji życia i będzie działał zgodnie ze swoją wolą, bez słabości i bez odstępstw.
Na podstawie tekstu Karola Sauerlanda, Fryderyk Nietzsche: „Tako rzecze Zaratustra” – odczytanie literacko‑filozoficzne, w: „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 3 (51)/1980.
Friedrich Nietzsche Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogoPIEŚŃ TANECZNA (frg.)
W oczy twe spojrzałem [...], o życie! I w bezdeń, zda mi się, zapadłem. Lecz ty wyciągnęłaś mnie złotą swą wędką, śmiejąc się drwiąco z tego, żem cię zwał bezdennym.
„Taka jest mowa wszystkich ryb, [...] czego one nie zgłębią, jest bezdennym.
[...] ty pragniesz, ty pożądasz, ty kochasz, i dlatego tylko chwalisz życie”.
Omal że w złość nie wpadłem i nie powiedziałem prawdy [...]; a nie można
złośliwiej odpowiedzieć, niż kiedy się własnej prawdzie „raz prawdę w oczy powie”.
Między nami trojgiem tak oto rzeczy stoją: z głębi serca kocham tylko życie — i, zaprawdę, najbardziej wówczas, kiedy go nienawidzę!
Że zaś jestem przychylny i mądrości, zbyt nawet przychylny: dzieje się to dlatego, że tak bardzo przypomina mi ona życie!
Ma ona jej oczy, jej uśmiech, a nawet jej złotą wędkę [...]: i cóżem ja winien, że one obie tak bardzo są do siebie podobne!
„Któż to jest ta twoja mądrość?” [...] Ach! mądrość! Pragnie się jej, lecz nigdy się nią nie nasyca; widzi się poprzez zasłony, chwyta poprzez sieci.” Och, i znowu oczyś twe rozchyliło, o życie ukochane! I w otchłań bezdenną, zda się, znowu zapadłem.
Fragment audycji Polskiego Radia: Fryderyk Nietzsche – źle wykorzystany geniusz. (czyt. Tako rzecze Zaratustra)
Wyjaśnij, co Nietzsche rozumie przez wolę mocy? W jaki sposób człowiek może ją wydobyć?
Okiem eksperta
Przekonaj się, co na temat filozofii Friedricha Nietzschego powiedział ekspert.
Fragment audycji Polskiego Radia: Fryderyk Nietzsche – źle wykorzystany geniusz. Mówi Zdzisław Grzegorz Jaskuła.
Nietzsche dostrzegł pęknięcia solidnego świata wiedzy, kultury i myśli XIX wieku. Przepowiedział, czy „zaprorokował” współczesną apokalipsę. Ta apokalipsa spełniała się w wieku XX. Nie jest bez znaczenia, co warto też podkreślić, że nietzscheanizm w ogóle tkwił u podstaw faszyzmu i komunizmu, ponieważ obie te ideologie często odwoływały się do Nietzschego. Trudno więc przecenić wpływ tego filozofa na świat dzisiejszy. Ale oczywiście te interpretacje ideologiczne miały dla Nietzschego również fatalne skutki, ponieważ przekłamywały jego filozofię. Stąd też nowe prace przekładowe mają na celu pokazanie prawdziwego – o ile to jest w ogóle możliwe, bo Nietzsche miał wiele oblicz – tego niezakłamanego, niezabarwionego ideologicznie filozofa. Więc jeżeli wzrasta zainteresowanie Nietzschem, to można by powiedzieć, że oznacza to, iż czas, którym żyjemy, jest znów czasem pewnych dezorientacji i że nasz piękny wiek XX też zawiera gdzieś pod spodem różne niebezpieczne pęknięcia, które mogą ten świat doprowadzić do jakiejś zagłady.
Zastanów się, dlaczego Nietzsche bywa postrzegany jako prorok?
Nietzsche, przedstawiając swoje refleksje, pokazał, że można wyrwać się ze stanu mierności i bierności.
Karl Jaspers Nietzsche. Wprowadzenie do rozumienia jego filozofiiWolność, którą Nietzsche uznaje i której broni, jest pozbawionym transcendencji poleganiem na sobie samym i życiem z głębi samego siebie. Wolność ta jest negatywna i pozytywna. Negatywna jest droga wolności, o ile ona odrzuca, przełamuje, podważa to, co było i miało znaczenie. [...] Pod względem pozytywnym wolność jest kreowaniem o charakterze „twórczości”. To, co pozytywne, nie może się rozwijać bez tego, co negatywne, ponieważ to, co pozytywne, zdobywa się tylko na drodze negacji. Dialektyka pierwszej mowy Zaratustry pokazuje tę drogę: od służby poprzez odrzucenie służby do twórczości.
Marta Baranowska Nietzsche o wolności jednostki, czyli o niespełnionych i spełnionych marzeniachLudzie o moralności niewolników, czyli większość, nie są do tego zdolni. Nie akceptują jednak tej sytuacji, dlatego tak chętnie inkorporują do swego światopoglądu ideę o wolnej woli. Faktycznie jednak wcale jej nie chcą, ponieważ wolność oznacza odpowiedzialność, a to jest ciężarem nie do zniesienia. Wolą, by inni wyznaczali zasady i ponosili konsekwencje. Potrzebują tylko pozorów wolności, by zadowolić swą próżność, czuć choć powiew wielkości, na którą ich nie stać. Ukierunkowują również swoje dążenia na poszukiwanie zasad i stworzenie systemu, które ochronią ich przed silnymi. To jest dla nich ideałem, dlatego na sztandarach umieszczają hasła: „wolność, równość, braterstwo”.
Dlaczego dla Nietzschego równość jest problemem?
Indeks dolny W prezentacji wykorzystano: fragmenty audycji Polskiego Radia: Fryderyk Nietzsche – źle wykorzystany geniusz, dostępnej na stronie https://www.polskieradio.pl/Fryderyk‑Nietzsche/Tag63677, aud. Grażyny Gronczewskiej Biografia dźwiękowa (PR, 4.06.2000); Tako rzecze Zaratustra „Introdukcja albo wschód słońca” - pierwsza część dzieła w wykonaniu Kevina McLeoda. Źródło: Richard Strauss, 1896. Indeks dolny koniecW prezentacji wykorzystano: fragmenty audycji Polskiego Radia: Fryderyk Nietzsche – źle wykorzystany geniusz, dostępnej na stronie https://www.polskieradio.pl/Fryderyk‑Nietzsche/Tag63677, aud. Grażyny Gronczewskiej Biografia dźwiękowa (PR, 4.06.2000); Tako rzecze Zaratustra „Introdukcja albo wschód słońca” - pierwsza część dzieła w wykonaniu Kevina McLeoda. Źródło: Richard Strauss, 1896.
Odpowiedz na pytanie, w jaki sposób Nietzsche próbował stworzyć nową moralność? Napisz, jakie – Twoim zdaniem – osiągnął rezultaty i czy jego perspektywa jest zauważalna współcześnie.