Polecenie 1

Odpowiedz na pytanie: co jest głównym wyróżnikiem liberalizmu ekonomicznego na tle innych odłamów doktryny liberalnej?

R1Nn9dXh1wnOY
(Uzupełnij).
RrZWbyz2Nx9h3

Tło historyczne

R1KSFw1WRr6yK1
Ilustracja interaktywna. Ilustracja przedstawia mężczyznę w ufryzowanej, półdługiej peruce. Siedzi na krześle w długim stroju. Lewą rękę trzyma na stoliku i podpiera o nią głową. W prawej trzyma książkę. Patrzy przed siebie. Obok leżą książki oraz kartki. Z tyłu stoi półka z książkami. Elementy ilustracji interaktywnej: 1. Liberalizm ekonomiczny to doktryna, której początki wyznacza koniec oświecenia. 2. Za prekursorów liberalizmu ekonomicznego można uważać francuskich fizjokratów. Co prawda fizjokraci swoją myśl odnosili głównie do rolnictwa, jednak jego rozwój miałby nastąpić tylko poprzez zastosowanie w gospodarce liberalnych zasad ekonomii. Założycielem szkoły fizjokratycznej był François Quesnay (1694-1774). 3. Prawdziwy przełom w myśli społeczno‑ekonomicznej wywołało dopiero dzieło Adama Smitha (1723–1790) The Wealth of Nations (Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, 1776). 4. Ów Szkot sformułował myśl, wedle której gospodarką rządzą prawa obiektywne, a rozwój może dokonywać się tylko w warunkach wolnego rynku, tak że wolny rynek stanowi naturalną i najlepszą ochronę praw jednostki.
Portret François Quesnaya autorstwa Johanna‑Georga Wille'a według obrazu Jeana Chevaliera.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Doktryna

RgIyr3dFXh0z1
R1T8v010K1eLa
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Liberalizm ekonomiczny.

Według Miltona Friedmana, autora Kapitalizmu i wolności, cały tradycyjny sektor publicznej gospodarki, np.: szkolnictwo, budowa dróg, przymus ubezpieczeń czy publiczna służba zdrowia, są elementami zniewolenia społeczeństwa. Społeczeństwo można zniewolić za pomocą siły lub złej polityki gospodarczej. Dla Friedmana oba sposoby są równie niebezpieczne i zgubne w skutkach. Wszystkie wyżej wymienione sektory powinny pozostać w rękach prywatnych. Friedman był autorem programu wprowadzenia bonów oświatowych czy depenalizacji handlu narkotykami. Brał udział w tworzeniu programu polityki gospodarczej Ronalda Reagana.

Zapoznaj się jeszcze raz z treścią zamieszczoną w filmie z poprzedniego slajdu.

R1IphbAHPjOBP
Prezentacja multimedialna.

Nawiązania

R8zGS8imeR5Gl
1,1
R1bRFI71vDUCz
Definiowanie statusu społeczeństw poprzez ekonomiczne prawa kontynuowali później, w XIX w., tacy myśliciele, jak David Ricardo (1772–1823) The principles of political economy and taxation (Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania) czy Jean‑Baptiste Say (1767–1832).
Portrety Davida Ricardo Thomasa PhillipsaJean‑Baptiste Saya.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Filozofowie HumeSmith, którzy badali systemy ekonomiczne, twierdzili, że odmienne cele jednostek można pogodzić poprzez uprawomocnienie zasad postępowania.
W XX w. powrót do idei liberalizmu ekonomicznego był spowodowany rozrastającym się interwencjonizmeminterwencjonizminterwencjonizmem państwowym i stał się udziałem takich ekonomistów, jak Milton FriedmanRose Friedman czy James Buchanan. Ich koncepcje znacząco wybiegały poza budowanie klasycznego systemu wartości liberalnych, ponieważ zajmowali się głównie konsekwencjami polityki ekonomicznej dla rozwoju gospodarki.
Współcześnie klasyczny liberalizm ekonomiczny kojarzony jest z konserwatyzmem i nazywany neokonserwatyzmem. Powstał również nurt neoliberalizmu, który korzystał z koncepcji reformistycznego socjalizmu, np: nurty keynesowskiekeynesizmnurty keynesowskie, oparte na kapitalizmie kierowanym. Innym przykładem może być ordoliberalizm, będący niemieckim nurtem współczesnego liberalizmu ekonomicznego, który powstał w latach 30. XX w.  jako reakcja na interwencjonizm państwowy w czasie hitleryzmu.
Liberalizm ekonomiczny rozwinął się w Wielkiej Brytanii, USA i Europie Zachodniej. Doktryna liberalizmu tak dalece się rozwinęła, że liberalizmem ekonomicznym często określa się zupełnie odmienne stanowiska ekonomiczne.

Oponenci

RdrqsuhKfP5Vf

Początkowo liberałowie ekonomiczni znajdowali przeciwników wśród zwolenników feudalnych przywilejów, bogatej arystokracji i wszystkich tych, którzy eksploatowali krajowe gospodarki w imię osobistych interesów. Przeciwne stanowisko do liberalizmu ekonomicznego przedstawiała też katolicka nauka społeczna.

1
Mieczysław Krąpiec O ludzką politykę

Wszystko jednak nie znaczy, by prawo prywatnego posiadania dóbr było czymś absolutnym i nieograniczonym, albowiem dotyczy ono tylko środków koniecznych (lub użytecznych) dla realizowania celu, czyli „wspólnego dobra”. Tylko cel – „wspólne dobro” (rozumiane jako osobowy rozwój człowieka) – nie może być ograniczony, natomiast wszystkie środki prowadzące do realizacji tego celu podlegają podwójnej mierze: a) samego celu, z którym środki te są powiązane; i b) możliwościom społecznym zapewnienia koniecznych środków do realizacji wspólnego dobra.

fil1 Źródło: Mieczysław Krąpiec, O ludzką politykę , Warszawa 1996.

Wobec liberalizmu sceptyczne, a nawet wrogie, były doktryny lewicowe. Socjalizm nie podzielał poglądu liberalizmu na społeczeństwo, państwo ani na życie gospodarcze i mocno krytykował liberalny indywidualizm. Idee socjalistyczne miały silny charakter antykapitalistyczny i kolektywistyczny, więc ich orędownicy starali się wykazać, że liberalna równość praw jest niewystarczająca i nie gwarantuje autentycznej równości, lecz umacnia nierówności społeczne. Przedstawiciele socjalizmu byli przede wszystkim jednak przeciwni własności prywatnej.

Zastanów się, w opozycji do jakich poglądów rozwijał się liberalizm ekonomiczny w XX w.

RRqiOIjwNxCIJ
(Uzupełnij).
Głośność lektora
Głośność muzyki

Słownik

monetaryzm
monetaryzm

szkoła myśli ekonomicznej zajmująca się badaniem wpływu polityki pieniężnej państwa na dochód narodowy i wiążąca zależność między rozwojem ekonomicznym państwa a polityką kreowania pieniądza

homo oeconomicus
homo oeconomicus

(łac. człowiek ekonomiczny) koncepcja zakładająca, że człowiek zawsze dąży do maksymalizacji osiąganych zysków i dokonuje wyborów ze względu na wartość ekonomiczną rezultatów tych wyborów

niewidzialna ręka
niewidzialna ręka

metafora użyta przez Adama Smitha do opisania siły sprawczej wolnego rynku; kierując się wyłącznie własnym interesem, uczestnik rynku przyczynia się do dobrobytu społeczeństwa bardziej, niż gdyby działał w tym kierunku celowo

„stróż nocny”
„stróż nocny”

metafora użyta przez Adama Smitha do opisania państwa, którego rola miała ograniczać się do strzeżenia fundamentalnych zasad wolności gospodarowania i prywatnej własności

fizjokraci
fizjokraci

(gr. physis – natura, przyroda) przedstawiciele szkoły ekonomicznej stworzonej we Francji przez François Quesnaya w drugiej połowie XVIII w.; jej hasła były związane z ideą porządku naturalnego i opierały się na podkreślaniu znaczenia pracy, rolnictwa i ziemi jako jedynych źródeł bogactwa

interwencjonizm
interwencjonizm

(łac. interventio – pośrednictwo) stosunki gospodarczo‑polityczne polegające na bezpośrednich interwencjach państwa na rynku

keynesizm
keynesizm

popytowa teoria dochodu narodowego stworzona przez Johna Maynarda Keynesa, w której dominującą rolę odgrywają wydatki inwestycyjne; nawołująca do zwiększenia wydatków publicznych

leseferyzm
leseferyzm

(fr. laissez faire – pozwólcie czynić) pogląd francuskich i brytyjskich filozofów z okresu oświecenia, którego głównym założeniem jest wolność gospodarcza i możliwość rozwoju własności prywatnej bez ingerencji państwa