Prezentacja multimedialna
Zapoznaj się z multimediami i odpowiedz na pytanie: kim były prekursorki feminizmu i jak rozwijały się idee, które propagowały?
Feminizm nie posiada w historii idei swojego źródła intelektualnego. Nie znajdziemy śladu jego prekursora w starożytnej Grecji, Rzymie, ani nawet we wczesnym chrześcijaństwie. Dopiero w nowożytności, gdzie uwaga została skoncentrowana na człowieku, jako jedynym rzeczywistym warunku istnienia świata, pojawiła się autonomizacja jednostki. Podmiotowość, jaką zyskał człowiek, w nurcie feministycznym określany jako równoważny „uprzywilejowanemu białemu mężczyźnie”, stała się pożądana przez grupy „upośledzone”, czyli niższe warstwy białego społeczeństwa, mniejszości etniczne oraz kobiety. Pojawił się sprzeciw, jakoby historia ludzkości była tylko i wyłącznie historią mężczyzn. Ignorowanie roli kobiet w rozwoju cywilizacyjnym uznane zostało za formę dyskryminacji. Feminizm domaga się oddania pokoleniom kobiet podmiotowości kulturalnej i historycznej.
(łac. femina – kobieta) Feminizm jako prąd myślowy jest ogromnie zróżnicowany zarówno pod względem założeń, jak i wniosków; jest też różnorodnie definiowany: jako postawa światopoglądowa, ideologia lub ruch społeczny. Różnorodność ta wynika z faktu, że postulaty feministyczne powstały na gruncie niemal każdej większej formacji myślowej XIX i XX wieku. Istnieją zatem: feminizm liberalny, socjalistyczny, marksistowski, psychoanalityczny, ekofeminizm itd. Podstawą konstytuującą feminizm jest walka z podporządkowaniem kobiet i męską dominacją. Przekonanie, które jest podstawą feminizmu, zakłada, że kobiety powinny mieć te same prawa, możliwości działania i swobody osobiste, który posiadają mężczyźni. Feminizm przyjmuje, że niezależnie od płci, człowiek powinien stanowić o sobie, zachować godność, nietykalność cielesną i wolność w sferze prywatnej i publicznej. Feminizm jest mocno powiązany z kulturotwórczą działalnością kobiet.
Dlaczego feminizm uformował się w znaczący ruch społeczny?
Tło historyczne
Wymień i scharakteryzuj główne etapy rozwoju koncepcji feministycznych.
Doktryna
Liberalizm opierający się na wolności i samostanowieniu jednostki zakłada, że społeczeństwo powinno zezwalać jej na doświadczenie autonomii. Prawa tworzą ramę, w obrębie której wszyscy możemy odbierać nasze określone dobra, przy założeniu, że nie pozbawimy innych należnych im dóbr. Feminizm liberalny odróżnia płeć biologiczną (sex) od płci kulturowej (gender). Gender to konstrukt społeczny, kulturowa interpretacja różnic biologicznych, zwyczajowe atrybuty przepisywane „męskości” i „kobiecości” – będące efektem socjalizacji. Własne doświadczenia interpretujemy przez pryzmat kulturowy, na etapie przedracjonalnym, kształtując swoją tożsamość psychiczną (gender). Upośledzenie kobiet wynika ze stereotypów płci, irracjonalnych przekonań, których podstawą jest niewiedza. Feminizm liberalny żąda sprawiedliwości dotyczącej płci (gender justice): takiej samej edukacji, praw politycznych i możliwości ekonomicznych (kwestia zatrudnienia), ponieważ kobiety a mężczyźni są równi. Bez mężczyzn niemożliwe jest równe traktowanie płci. Najważniejszy postulat to zniesienie dyskryminacji płciowej – nierównego i niesprawiedliwego traktowania kobiet w przeświadczeniu, że posiadają nieprzydatne cechy płciowe.
Przedstawicielki: Mary Wollstonecraft, Betty Friedan, Alice S. Rossi
Genezą powstania feminizmu radykalnego była Nowa Lewica i walka o prawa dla Afroamerykanów. Status społeczny kobiet porównuje się do skolonizowanej ludności Trzeciego Świata. Nie chodzi o równość, ale wyzwolenie i obudzenie świadomości. W tym nurcie uważa się, że odłam libertariański piętnuje rozumienie kobiecej roli reprodukcyjnej jako uniemożliwiające rozwój osobowy, odłam kulturowy – przeciwnie – odrzuca ideę androginii (połączenia „tradycyjnych” cech męskich i żeńskich) na rzecz afirmacji esencjalnej, odkłamanej kobiecości. Podkreśla wyższość wartości, doświadczeń, cnót kobiecych, ich autonomię, separatyzm celem ochrony przed destrukcyjnym wpływem mężczyzn. Należy rozwijać tzw. kobiecy obszar kulturowy (womanculture). Dla Kate Millett „płeć ma pierwotne i podstawowe znaczenie, ponieważ relacja mężczyzna – kobieta jest paradygmatem wszelkich relacji władzy”. Zauważa ona, że zarówno na poziomie instytucjonalnym, jak i życia osobistego panuje patriarchat – system dominacji mężczyzn nad kobietami, źródło opresji (doświadczenia seksizmuseksizmseksizmu). Millett żąda, by to, co prywatne było tym samym, co polityczne („The personal is political”). Twierdzi, że nie ma rozróżnienia na sferę prywatną i polityczną. Osobiste doświadczenia są rezultatem systemu społecznego a rodzina to „najsłabsze ogniwo”, w którym zaczyna się ucisk. Następuje redefinicja takich kategorii, jak ciało czy orientacja seksualna. Na nowo powraca analiza – skompromitowanego wcześniej przez same feministki – biologizmu – Nancy Chodorow, Juliet Mitchell i Dorothy Dinnerstein reinterpretują freudyzm. Mary Daly analizuje opresyjność religii i instytucji kościelnych, a w Gyn/Ecology proponuje dekonstrukcję języka umożliwiającą percepcję nowej rzeczywistości i nowy sposób poznania siebie w oparciu o naturę. Feminizm radykalny przedefiniował naturę polityki, wskazując że system ról płciowych leży u podstaw wszystkich instytucji i stosunków społecznych, upolitycznił problemy, które kiedyś traktowano jako niepubliczne, uwrażliwił społeczeństwo na bezpośrednie, jednostkowe przypadki przemocy wobec kobiet (gwałt, pornografia, molestowanie seksualne).
Przedstawicielki: Kate Millett, Shulamith Firestone, Anne Koedt, Marilyn French, Mary Daly, Andrea Dworkin, Catharine MacKinnon, Germaine Greer
Socjaliści dostrzegali problem podporządkowania kobiet, ale traktowali go ogólnikowo, uważając, że ten problem sam się rozwiąże po zwycięstwie socjalizmu. Fryderyk Engels uważał, że kobieta jako poddana mężczyźnie jest pierwszą formą własności prywatnej, rodzina zaś nie jest efektem miłości, lecz stosunków władzy i konieczności ekonomicznych. Feminizm marksistowski i socjalistyczny dowodziły, że ucisk kobiet nie jest efektem działań jednostek, lecz produktem społeczno‑ekonomicznego systemu, w jakim ludzie żyją. Podległość kobiet jest materialną podstawą społecznej podległości. Zróżnicowanie płciowe w strefie ekonomicznej powoduje kształtowanie się podporządkowanej świadomości kobiet, a rodzina (zdaniem feminizmu marksistowskiego) ma charakter opresyjny, ze względu na płciowy podział pracy w domu i sferze produkcji oraz tzw. podwójne obciążenie (praca na etacie domowym i pozadomowym). Domowa praca kobiet służy ekonomicznej i biologicznej reprodukcji kapitalistycznego społeczeństwa patriarchalnego i powinna być traktowana jako składowa produkcji (kampania na rzecz płacy za pracę domową). Warunkiem wyzwolenia kobiet jest rewolucja społeczna (kulturowa i socjalistyczna) oraz stworzenie modelu nowej kobiety.
Przedstawicielki feminizmu marksistowskiego: Sheila Rowbotham, Nancy Hartsock
Przedstawicielki feminizmu socjalistycznego: Juliet Mitchell, Alison Jaggar
Oponenci
Antyfeminizm
Równość płci
Antyfeminiści traktują próbę zrównania różnic między kobietami a mężczyznami jako błędną i szkodliwą dla społeczeństwa działalność. Wskazują na istnienie oczywistych i nieusuwalnych różnic między płciami. Kobiety fizycznie różnią się od mężczyzn, więc ich sytuacja społeczna też jest inna. Odmienna i słabsza budowa fizyczna i możliwość rodzenie dzieci powodują, że równość płci jest niemożliwa.
Kobiece wartości
Antyfeminiści starają się dowieść, że kobiece wartości są w istocie zagrożeniem dla istnienia społeczeństwa. Gospodarka czy polityka są dziedzinami konfliktowymi i oparcie ich na kobietach byłoby szkodliwe społecznie.
Podporządkowanie kobiet mężczyznom
Część antyfeministów twierdzi, że mężczyźni nie są społecznie faworyzowani. Pozycja kobiet nie jest gorsza. Szczególnie wskazują na wysoką pozycję kobiet, które są godne czci. Idealizacja kobiet nie jest formą kontroli, idealizacja kobiet jest wyrazem ich nadzwyczajnej pozycji.
Wybierz dwie kwestie obecne w dyskursie feministycznym, z którymi się zgadzasz lub nie zgadzasz, i przedstaw swoje zdanie na ich temat. W swojej wypowiedzi odwołaj się do przykładów.
Słownik
(łac. discriminatio – rozróżnianie) nierówne traktowanie kobiet lub mężczyzn ze względu na ich przynależność do danej płci, które nie jest uzasadnione obiektywnymi przesłankami
(gr. patriarkhēs – rządy ojca) niezależny od konkretnej formy historycznej społeczeństwa, system władzy i dominacji mężczyzn nad kobietami, jego podstawę stanowią instytucje społeczne, ekonomiczne i polityczne opierające się na dyskryminacji płciowej
(łac. sexus – płeć) relacja społeczna, której istotą jest deprecjonowanie kobiet przez mężczyzn, możliwa na wszystkich płaszczyznach życia (stereotypy płciowe, język, kształtowanie kulturowej tożsamości płciowej), ograniczająca swobodę i zakres aktywności kobiet