Polecenie 1

Zapoznaj się z multimediami i odpowiedz na pytanie: kim były prekursorki feminizmu i jak rozwijały się idee, które propagowały?

R16mTH6vPY0xP
Prekursorki (Uzupełnij). Założenia (Uzupełnij).
R15RHGB4sv8xy
RNdmVNAQkzCU3
1,1

Feminizm nie posiada w historii idei swojego źródła intelektualnego. Nie znajdziemy śladu jego prekursora w starożytnej Grecji, Rzymie, ani nawet we wczesnym chrześcijaństwie. Dopiero w nowożytności, gdzie uwaga została skoncentrowana na człowieku, jako jedynym rzeczywistym warunku istnienia świata, pojawiła się autonomizacja jednostki. Podmiotowość, jaką zyskał człowiek, w nurcie feministycznym  określany jako równoważny „uprzywilejowanemu białemu mężczyźnie”, stała się pożądana przez grupy „upośledzone”, czyli niższe warstwy białego społeczeństwa, mniejszości etniczne oraz kobiety. Pojawił się sprzeciw, jakoby historia ludzkości była tylko i wyłącznie historią mężczyzn. Ignorowanie roli kobiet w rozwoju cywilizacyjnym uznane zostało za formę dyskryminacji. Feminizm domaga się oddania pokoleniom kobiet podmiotowości kulturalnej i historycznej.

RZoYSILGAx9i6
Równość jest celem i ideałem, do którego wspólnie powinni dążyć wszyscy – niezależnie od płci. W interesie ludzkości leży szukanie sprawiedliwych rozwiązań i budowanie wspierającej się wspólnoty.
Źródło: domena publiczna.
RQLyiHZ27Z09X
Feminizm
Definicja: Feminizm

(łac. femina – kobieta) Feminizm jako prąd myślowy jest ogromnie zróżnicowany zarówno pod względem założeń, jak i wniosków; jest też różnorodnie definiowany: jako postawa światopoglądowa, ideologia lub ruch społeczny. Różnorodność ta wynika z faktu, że postulaty feministyczne powstały na gruncie niemal każdej większej formacji myślowej XIX i XX wieku. Istnieją zatem: feminizm liberalny, socjalistyczny, marksistowski, psychoanalityczny, ekofeminizm itd. Podstawą konstytuującą feminizm jest walka z podporządkowaniem kobiet i męską dominacją. Przekonanie, które jest podstawą feminizmu, zakłada, że kobiety powinny mieć te same prawa, możliwości działania i swobody osobiste, który posiadają mężczyźni. Feminizm przyjmuje, że niezależnie od płci, człowiek powinien stanowić o sobie, zachować godność, nietykalność cielesną i wolność w sferze prywatnej i publicznej. Feminizm jest mocno powiązany z kulturotwórczą działalnością kobiet.

1,1
RXYuxuDGvPssn
Postawa feministyczna wymaga zrozumienia odmiennych potrzeb obu płci, zarówno w publicznej i w prywatnej sferze życia. Uregulowanie praw kobiet w przestrzeni prawnej i społecznej pozwoli im na samodzielne kształtowanie życia osobistego, rozwój i karierę zawodową.
Źródło: domena publiczna.

Dlaczego feminizm uformował się w znaczący ruch społeczny?

R18SD0lmw5qQ2
(Uzupełnij).

Tło historyczne

R1FF1YXbQ1KhH1
Ilustracja interaktywna. Zdjęcie przedstawia grupę manifestujących kobiet. Są ubrane w długie, jasne suknie. Niosą amerykańskie flagi oraz mają założone kapelusze. Kilka z nich ma założone szarfy z napisem Votes for women. Jedna z kobiet wozi dziecko w wózku. Elementy ilustracji interaktywnej: 1. Ilustracja przedstawia kobietę prowadzoną przez mężczyzn w stronę gilotyny. Kobieta ma prawo postawić rusztowanie. Musi mieć jednakowe prawo do zbudowania mównicy.
Déclaration des droits de la Femme et de la Citoyenne, Egzekucja Olympe de Gouges.


Ślady myśli feministycznej można znaleźć właściwie we wszystkich epokach. Początki feminizmu sięgają czasów rewolucji francuskiej i powstania. Za pierwszą feministkę uznaje się Christine de Pisan, pisarkę francuską z XV wieku, jednak myśl feministyczna rozwijała się w Europie dopiero w wieku XVIII. W 1791, w czasach rewolucji francuskiej powstała Deklaracja Praw Kobiety i Obywatelki. Jej autorką była dramatopisarka Olympe de Gouges (za głoszone poglądy została zgilotynowana). 2. Obraz przedstawia portret młodej kobiety. Ma spięte włosy oraz ciemną chustę na głowie. Ubrana jest w białą bluzkę. Mary Wollstonecraft na obrazie Johna Opie (ok. 1797).


Na powstałym gruncie liberalizmu, który zakładał przebudowę intelektualną, rewizję poglądów na państwo, prawo i rolę jednostki w kształtowaniu społeczeństwa, miał szansę rozkwitać feminizm. Mary Wollstonecraft (1759-1797), angielska pisarka i filozofka opublikowała A vindication of the rights of women, gdzie podniosła problem kształcenia kobiet, braku kobiet w parlamencie, ograniczonych praw własności kobiet, praw do opieki nad dziećmi oraz prawnej odpowiedzialność mężczyzn za nieślubne dzieci. Domagała się także umożliwienia kobietom pracy w zawodach zarezerwowanych dla mężczyzn. W tym czasie problematykę równych praw politycznych i ekonomicznych podnieśli również Hariett TaylorJohn Stuart Mill. Uważali, że należy dopuścić kobiety do pełnej edukacji oraz do działania w sferze publicznej. 3. Fale feminizmu. Zdjęcie przedstawia policjanta, który trzyma kobietę. Kobieta chce się uwolnić z rąk funkcjonariusza. Wokół idą mężczyźni w garniturach. Emmeline Pankhurst, liderka ruchu sufrażystek, aresztowana obok Pałacu Buckingham w trakcie próby przedstawienia petycji królowi Jerzemu V, maj 1914.


Około 1890 roku, w Stanach Zjednoczonych, powstał pierwszy ruch kobiet, zwany Pierwszą Falą Feminizmu (First Wave Feminism). Jego pionierką była Elizabeth Candy Stanton, która w 1848 r. stworzyła zręby ruchu równouprawnienia kobiet, domagając się de facto uznania ich prawa obywatelskiego — głosu wyborczego. Stąd wzięła się angielska nazwa suffrage — prawo głosu. Feminizm Pierwszej Fali domagał się możliwości kształcenia, dysponowania majątkiem, współdecydowania o losach rodziny, podejmowania pracy zarobkowej bez zgody męża. Pod koniec XIX w. feminizm dotarł do Anglii, gdzie znalazł poparcie w ruchu socjalistycznym, mającym bogatą tradycję w podkreślaniu praw kobiet. 4. Zdjęcie przedstawia młodą kobietę. Ma spięte włosy, widoczny jest jej lewy półprofil. Ubrana jest w białą bluzkę. Na szyi ma łańcuszek. Portret Virginii Wolf, brytyjskiej autorki i feministki.


W latach dwudziestych XX wieku protest feministek tracił na sile. Najwybitniejszymi feministkami w tym czasie były: Virginia Woolf i oraz Simone de Beauvoir. Druga Fala Feminizmu pojawiła się po wydaniu Mistyki kobiecości Betty Friedan. Wtedy nastąpiła eksplozja feminizmu liberalnego. W 1964 roku został wprowadzony zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, a w 1966 roku Friedan założyła Narodową Organizację na Rzecz Kobiet (National Organization of Woman), pierwszą i jak dotąd największą partię feministyczną. W 1968 roku powstał się Ruch Wyzwolenia Kobiet (Women’s Liberation Movement), który stworzył feminizm radykalny, posiłkujący się często zreinterpretowanym marksizmem (jego przedstawicielkami były Juliet Mitchell, Kate MillettShulamith Fierstone). 5. Zdjęcie przedstawia protestujące kobiety. Mają długie suknie oraz kapelusze na głowach. Trzymają transparenty w języku francuskim oraz łańcuchy. Na ziemi leży płonąca sterta. Emancypacja kobiet jest mocno dyskutowana w ramach feminizmu. Każda fala feminizmu inaczej ją definiowała emancypacji. W pierwszej fali związanej z liberalizmem żądano równych praw dla kobiet. Radykalizm drugiej fali domagał się już całościowej przebudowy społeczeństwa.


Ruch Wyzwolenia Kobiet dotarł w 1970 roku do Francji. Kobiety rozpoczęły walkę o równe prawa, społeczną opiekę nad dziećmi oraz prawo do aborcji (wywalczone w 1975 r. przy pomocy socjalistów). W Wielkiej Brytanii w tym czasie dominował feminizm socjalistyczny wspierany przez Partię Pracy. W połowie lat siedemdziesiątych zaczął rozwijać się feminizm radykalny, kiedy to część feministek zaczęła skłaniać się ku afirmacji wyższości „kobiecych wartości”. Ruch feministyczny rozszerzył zainteresowania poza sferę polityczną i gospodarczą, pragnąc zmienić reguły rządzące życiem osobistym, seksualnością, cielesnością czy emocjami. 6. Zdjęcie przedstawia tłum manifestujących ludzi. Trzymają transparenty oraz tęczową flagę. Na jednym z transparentów jest napis: The rise of the woman = the rise of the nation. Rebecca Walker w 2003 roku pisała: Piszę więc to jako apel do wszystkich kobiet, a szczególnie do kobiet z mojego pokolenia: niech słowa Tomasza przypomną wam, tak jak mnie, że walka jest daleka od zakończenia. Niech odrzucenie kobiecego doświadczenia doprowadzi cię do złości. Zamień to oburzenie w siłę polityczną. Nie głosuj na nich, chyba że pracują dla nas. Nie uprawiaj z nimi seksu, nie łam z nimi chleba, nie wychowuj ich, jeśli nie traktują priorytetowo naszej wolności kontrolowania naszych ciał i naszego życia. Nie jestem feministką postfeministyczną. Jestem Trzecią Falą.


W latach osiemdziesiątych pojawił się Feminizm Trzeciej Fali, często nazywany feminizmu władzy (power feminism). Nazwa pochodzi do Naomi Wolf, autorki Fire with Fire, żądającej już nie tylko równouprawnienia czy wyzwolenia, ale władzy. Wolf stworzyła ideał kobiety „pięknej i mądrej”. Wiedziała, że nie da się przeformułować całkowicie „mitu kobiecości” związanego chociażby z kobiecą urodą, dlatego postanowiła go wykorzystać walki o zdobycie wpływów i stanowisk. Feminizm władzy zakładał, że społeczeństwo patriarchalne zostanie ostatecznie zniszczone, a kobiety zdobędą należące się im prawa kierowania własnym życiem. Feminizm wykroczył poza roszczenia równości, żądając od mężczyzn zasymilowania tradycyjnych ról kobiecych (prace domowe, opieka nad dziećmi).
Parada sufrażystek w Nowym Jorku w roku 1912.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o. o, licencja: CC BY-SA 3.0.

Wymień i scharakteryzuj główne etapy rozwoju koncepcji feministycznych.

RoSQnziDqxqA6
(Uzupełnij).

Doktryna

RQeRlwq2jUwem
Sztuka feministyczna podkreśla społeczne i polityczne różnice, jakich kobiety doświadczają w swoim życiu. Korzyścią płynącą z tej formy sztuki jest przyniesienie światu nadziei na doprowadzenie do równości lub wyzwolenia kobiet. Wykorzystywane media obejmują zarówno tradycyjne formy sztuki, takie jak malarstwo, jak i bardziej niekonwencjonalne metody, takie jak performance, sztuka konceptualna, body art, rękodzieło, wideo, film. Sztuka feministyczna posłużyła jako innowacyjna siła napędowa do poszerzenia definicji sztuki poprzez włączenie nowych mediów i nowej perspektywy.
Źródło: Tammy Mike Laufer, Inside the circle, 2009, licencja: CC BY 4.0.
1
Feminizm liberalny

Liberalizm opierający się na wolności i samostanowieniu jednostki zakłada, że społeczeństwo powinno zezwalać jej na doświadczenie autonomii. Prawa tworzą ramę, w obrębie której wszyscy możemy odbierać nasze określone dobra, przy założeniu, że nie pozbawimy innych należnych im dóbr. Feminizm liberalny odróżnia płeć biologiczną (sex) od płci kulturowej (gender). Gender to konstrukt społeczny, kulturowa interpretacja różnic biologicznych, zwyczajowe atrybuty przepisywane „męskości” i „kobiecości” – będące efektem socjalizacji. Własne doświadczenia interpretujemy przez pryzmat kulturowy, na etapie przedracjonalnym, kształtując swoją tożsamość psychiczną (gender). Upośledzenie kobiet wynika ze stereotypów płci, irracjonalnych przekonań, których podstawą jest niewiedza. Feminizm liberalny żąda sprawiedliwości dotyczącej płci (gender justice): takiej samej edukacji, praw politycznych i możliwości ekonomicznych (kwestia zatrudnienia), ponieważ kobiety a mężczyźni są równi. Bez mężczyzn niemożliwe jest równe traktowanie płci. Najważniejszy postulat to zniesienie dyskryminacji płciowej – nierównego i niesprawiedliwego traktowania kobiet w przeświadczeniu, że posiadają nieprzydatne cechy płciowe.

Przedstawicielki: Mary Wollstonecraft, Betty Friedan, Alice S. Rossi

Feminizm radykalny

Genezą powstania feminizmu radykalnego była Nowa Lewica i walka o prawa dla Afroamerykanów. Status społeczny kobiet porównuje się do skolonizowanej ludności Trzeciego Świata. Nie chodzi o równość, ale wyzwolenie i obudzenie świadomości. W tym nurcie uważa się, że odłam libertariański piętnuje rozumienie kobiecej roli reprodukcyjnej jako uniemożliwiające rozwój osobowy, odłam kulturowy – przeciwnie – odrzuca ideę androginii (połączenia „tradycyjnych” cech męskich i żeńskich) na rzecz afirmacji esencjalnej, odkłamanej kobiecości. Podkreśla wyższość wartości, doświadczeń, cnót kobiecych, ich autonomię, separatyzm celem ochrony przed destrukcyjnym wpływem mężczyzn. Należy rozwijać tzw. kobiecy obszar kulturowy (womanculture). Dla Kate Millett „płeć ma pierwotne i podstawowe znaczenie, ponieważ relacja mężczyzna – kobieta jest paradygmatem wszelkich relacji władzy”. Zauważa ona, że zarówno na poziomie instytucjonalnym, jak i życia osobistego panuje patriarchat – system dominacji mężczyzn nad kobietami, źródło opresji (doświadczenia seksizmuseksizmseksizmu).  Millett żąda, by to, co prywatne było tym samym, co polityczne („The personal is political”). Twierdzi, że nie ma rozróżnienia na sferę prywatną i polityczną. Osobiste doświadczenia są rezultatem systemu społecznego a rodzina to „najsłabsze ogniwo”, w którym zaczyna się ucisk. Następuje redefinicja takich kategorii, jak ciało czy orientacja seksualna. Na nowo powraca analiza – skompromitowanego wcześniej przez same feministki – biologizmu – Nancy Chodorow, Juliet Mitchell i Dorothy Dinnerstein reinterpretują freudyzm. Mary Daly analizuje opresyjność religii i instytucji kościelnych, a w Gyn/Ecology proponuje dekonstrukcję języka umożliwiającą percepcję nowej rzeczywistości i nowy sposób poznania siebie w oparciu o naturę. Feminizm radykalny przedefiniował naturę polityki, wskazując że system ról płciowych leży u podstaw wszystkich instytucji i stosunków społecznych, upolitycznił problemy, które kiedyś traktowano jako niepubliczne, uwrażliwił społeczeństwo na bezpośrednie, jednostkowe przypadki przemocy wobec kobiet (gwałt, pornografia, molestowanie seksualne).

Przedstawicielki: Kate Millett, Shulamith Firestone, Anne Koedt, Marilyn French, Mary Daly, Andrea Dworkin, Catharine MacKinnon, Germaine Greer

Feminizm marksistowski i socjalistyczny

Socjaliści dostrzegali problem podporządkowania kobiet, ale traktowali go ogólnikowo, uważając, że ten problem sam się rozwiąże po zwycięstwie socjalizmu. Fryderyk Engels uważał, że kobieta jako poddana mężczyźnie jest pierwszą formą własności prywatnej, rodzina zaś nie jest efektem miłości, lecz stosunków władzy i konieczności ekonomicznych. Feminizm marksistowski i socjalistyczny dowodziły, że ucisk kobiet nie jest efektem działań jednostek, lecz produktem społeczno‑ekonomicznego systemu, w jakim ludzie żyją. Podległość kobiet jest materialną podstawą społecznej podległości. Zróżnicowanie płciowe w strefie ekonomicznej powoduje kształtowanie się podporządkowanej świadomości kobiet, a rodzina (zdaniem feminizmu marksistowskiego) ma charakter opresyjny, ze względu na płciowy podział pracy w domu i sferze produkcji oraz tzw. podwójne obciążenie (praca na etacie domowym i pozadomowym). Domowa praca kobiet służy ekonomicznej i biologicznej reprodukcji kapitalistycznego społeczeństwa patriarchalnego i powinna być traktowana jako składowa produkcji (kampania na rzecz płacy za pracę domową). Warunkiem wyzwolenia kobiet jest rewolucja społeczna (kulturowa i socjalistyczna) oraz stworzenie modelu nowej kobiety.

Przedstawicielki feminizmu marksistowskiego: Sheila Rowbotham, Nancy Hartsock

Przedstawicielki feminizmu socjalistycznego: Juliet Mitchell, Alison Jaggar

Oponenci

RZuiLmXNvp5LR1
Ilustracja interaktywna. Ilustracja przedstawia sześć kobiecych sylwetek. Od lewej czerwoną, pomarańczową, żółtą, zieloną, niebieską i fioletową. Elementy ilustracji interaktywnej: 1. Sprzeciw wobec feminizmu liberalnego:
Feminizm liberalny deprecjonuje sferę prywatną. Kobieta nie uzyska autonomii i tożsamości, upodabniając się do mężczyzny. Bez głębokiej zmiany mentalności tworzone przez feministki prawo zostaje „martwą literą”., 2. Sprzeciw wobec feminizmu radykalnego:
Nie można każdorazowo wyrokować a priori o wyższej wartości kobiecości, bo przeczy to indywidualizmowi. Esencjalizm, jako twierdzenie „że pewne grupy ludzi są tym, czym są (np. kobiety – kobietami, czarni – czarnymi, żydzi –żydami, itd), jest polityczno‑filozoficzną konstrukcją typową dla konserwatyzmu”., 3. Sprzeciw wobec feminizmu marksistowskiego i socjalistycznego:
Stosuje uproszczoną koncepcję rodziny (pełne uspołecznienie opieki nad dzieckiem). Przesadnie koncentruje się na sferze ekonomicznej (kapitał, nie seksizm, źródłem opresji).
Feminizm ma sporą liczbę przeciwników. Obok najogólniejszych zarzutów, iż próba stworzenia koncepcji politycznej na bazie "solidarności płciowej" jest płytka i z góry skazana na niepowodzenie, formułowane są również konkretne zarzuty wobec poszczególnych odmian feminizmu.
Źródło: licencja: CC BY-SA 3.0.

Antyfeminizm

R1NtUV1b7LSDD
Antyfeministyczna litografia z 1869 roku przedstawiająca zamianę ról płciowych
Źródło: The Age of Iron. Man as he Expects to be, 1969, domena publiczna.
1

Równość płci

Antyfeminiści traktują próbę zrównania różnic między kobietami a mężczyznami jako błędną i szkodliwą dla społeczeństwa działalność. Wskazują na istnienie oczywistych i nieusuwalnych różnic między płciami. Kobiety fizycznie różnią się od mężczyzn, więc ich sytuacja społeczna też jest inna. Odmienna i słabsza budowa fizyczna i możliwość rodzenie dzieci powodują, że równość płci jest niemożliwa.

Kobiece wartości

Antyfeminiści starają się dowieść, że kobiece wartości są w istocie zagrożeniem dla istnienia społeczeństwa. Gospodarka czy polityka są dziedzinami konfliktowymi i oparcie ich na kobietach byłoby szkodliwe społecznie.

Podporządkowanie kobiet mężczyznom

Część antyfeministów twierdzi, że mężczyźni nie są społecznie faworyzowani. Pozycja kobiet nie jest gorsza. Szczególnie wskazują na wysoką pozycję kobiet, które są godne czci. Idealizacja kobiet nie jest formą kontroli, idealizacja kobiet jest wyrazem ich nadzwyczajnej pozycji.

Polecenie 2

Wybierz dwie kwestie obecne w dyskursie feministycznym, z którymi się zgadzasz lub nie zgadzasz, i przedstaw swoje zdanie na ich temat. W swojej wypowiedzi odwołaj się do przykładów.

R1WQRvCL0BLMX
(Uzupełnij).

Słownik

dyskryminacja płciowa
dyskryminacja płciowa

(łac. discriminatio – rozróżnianie) nierówne traktowanie kobiet lub mężczyzn ze względu na ich przynależność do danej płci, które nie jest uzasadnione obiektywnymi przesłankami

partiarchat
partiarchat

(gr. patriarkhēs – rządy ojca) niezależny od konkretnej formy historycznej społeczeństwa, system władzy i dominacji mężczyzn nad kobietami,  jego podstawę stanowią instytucje społeczne, ekonomiczne i polityczne opierające się na dyskryminacji płciowej

seksizm
seksizm

(łac. sexus – płeć) relacja społeczna, której istotą jest deprecjonowanie kobiet przez mężczyzn, możliwa na wszystkich płaszczyznach życia (stereotypy płciowe, język, kształtowanie kulturowej tożsamości płciowej), ograniczająca swobodę i zakres aktywności kobiet