Profilaktyka chorób układu moczowego
Gdy chorują nerki, niedomaga cały organizm – zwłaszcza kości, mięśnie i mózg. Jedna nerka bez wyraźnych konsekwencji może pracować za dwie. Jeśli jednak chorują obie, konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna.
podczas rozkładu białek w organizmie powstają toksyczne substancje;
jedną z funkcji układu krwionośnego jest odbieranie produktów przemiany materii z komórek.
opisywać stan organizmu na podstawie badania ogólnego moczu;
wykazywać, że badanie ogólne moczu należy do podstawowych badań diagnostycznych;
wymieniać przyczyny chorób układu moczowego;
wyjaśniać, na czym polega profilaktyka chorób układu moczowego;
omawiać przebieg i znaczenie dializy.
1. Analiza składu moczu
Analiza składu moczu jest jednym z podstawowych nieinwazyjnych badań diagnostycznych. Dostarcza istotnych informacji na temat stanu zdrowia człowieka, umożliwia wykrycie wielu chorób. Główne parametry moczu poddawane analizie to:
dobowa ilość wydalanego moczu – zmniejszone wydalanie może mieć wiele przyczyn, np. małą ilość spożywanych płynów, gorączkę, biegunkę; zwiększone wydalanie moczu może się pojawić przy pobieraniu dużych ilości płynów, substancji moczopędnych, diecie wysokobiałkowej albo niewydolności nerek;
barwa – zmiana zabarwienia następuje na przykład pod wpływem barwników zawartych w pokarmach (np. w burakach) i w przebiegu chorób wątroby;
odczyn – prawidłowy mieści się między 4,5 -7,5 pH; niższy niż 4,5 jest przy diecie zawierającej dużo białka, a wyższy niż 7,5 gdy spożywamy produkty pochodzenia roślinnego; nieprawidłowe wartości odczynu mogą świadczyć o zakażeniu bakteryjnym czy obecności kamieni nerkowych.
W moczu zdrowego człowieka nie powinny znajdować się:
bakterie – dopuszczalna jest jedynie ich śladowa ilość; większa może być sygnałem infekcji bakteryjnej, niewłaściwego pobrania próbki moczu lub jej nieprawidłowego przechowywania;
glukoza – jej obecność w moczu może świadczyć o niezdolności nerek do odzyskiwania cukru z moczu pierwotnego albo o podwyższonym poziomie cukru we krwi (cukrzycy);
czerwone ciałka krwi – pojawiają się w moczu w przypadku uszkodzenia nerek, zapalenia cewki moczowej lub innych narządów wyprowadzających;
białka – ich obecność może być spowodowana dużym wysiłkiem fizycznym, gorączką lub uszkodzeniem kłębuszków nerkowych.
Od dawna wiedziano, że skład moczu niesie różne informacje o zdrowiu pacjenta, dlatego już w starożytności poddawano go badaniu. Pierwsze analizy były bardzo prymitywne. Polegały na określeniu koloru, zapachu i... smaku moczu.
Wyjaśnij, dlaczego próbkę moczu należy zbadać w krótkim czasie po pobraniu, a naczynie, do którego jest pobierana, powinno być jałowe.
Jakie parametry moczu mogą ulec zmianie podczas przechowywania w temperaturze pokojowej? Jak bakterie mogą zmienić skład moczu?
2. Choroby układu moczowego
Bakteryjne zakażenia układu moczowego (zapalenie nerek, pęcherza, cewki moczowej) mogą być skutkiem przewlekłych, niedoleczonych infekcji gardła, zatok, migdałów i zębów. Zakażeniom cewki i pęcherza moczowego wywołanym bakteriami kałowymi sprzyjają złe nawyki higieniczne. Częściej dotyczą one kobiet niż mężczyzn, ponieważ ich cewka moczowa jest krótsza i położona blisko odbytu. Z kolei na kamicę nerkową częściej zapadają mężczyźni. W nerkach tworzą się różnej wielkości kamienie moczowe, nierozpuszczalne osady soli, blokujące drogi moczowe, które przesuwając się w kierunku pęcherza moczowego wywołują silny ból. Leczenie polega na ich usunięciu. Kamienie mogą zostać na przykład rozkruszone za pomocą ultradźwięków i wraz z moczem wydalone na zewnątrz.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D13TqDQKN
W przypadku trwałego uszkodzenia nerek dochodzi do nagromadzenia we krwi mocznika, nadmiaru wody i soli mineralnych oraz szkodliwych produktów przemiany materii, co prowadzi do zatrucia organizmu. Konieczne jest wówczas oczyszczenie organizmu za pomocą zabiegu zwanego dializądializą. Polega on na przepuszczaniu krwi pacjenta przez dializatordializator (sztuczną nerkę), który zastępuje nefron. Zabieg trwa od 4 do 8 godzin i musi być powtarzany 2‑3 razy w tygodniu.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Pacjent podłączony do dializatora, widać jak krew pacjenta wpływa do dializatora, zbliżenie na dializator. Pokazany ruch cząsteczek przez błonę dializatora. Widać, jak krew z dializatora spływa do pacjenta.
Zastanów się, jaki proces fizyczny wykorzystywany jest w dializatorze do usuwania nadmiaru wody z krwi.
3. Zapobieganie chorobom układu moczowego
Aby zapobiec zakażeniom bakteryjnym układu moczowego, należy:
dbać o codzienną higienę i często zmieniać bieliznę; ogranicza to ryzyko wniknięcia bakterii do dróg moczowych;
nosić luźną, oddychającą bieliznę, co zapobiega otarciom naskórka i zmniejsza ryzyko infekcji;
chronić organizm, szczególnie nerki, przed wychłodzeniem, co zapobiega obniżeniu odporności;
w razie infekcji gardła, zatok, migdałków doprowadzić do wyleczenia choroby i zlikwidowania źródła bakterii;
dbać o regularne opróżnianie pęcherza; zapobiega to gromadzeniu się i rozwojowi bakterii w pęcherzu moczowym.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D13TqDQKN
Na prawidłowe funkcjonowanie układu moczowego wpływa również dieta. Należy ograniczyć spożycie soli, produktów zawierających dużo szczawianów (szczawiu, rabarbaru) oraz wapnia, który jest bardzo niebezpieczny dla osób cierpiących na przewlekłą niewydolność nerek. Wspomniane związki utrudniają zwrotne wchłanianie wody oraz sprzyjają powstawaniu osadów i kamieni. Ważne jest, aby pić 2‑2,5 l płynów dziennie. W ten sposób wypłukane zostaną osady soli mineralnych i bakterii. Niedobór wody prowadzi do wytwarzania zagęszczonego moczu i może być przyczyną uszkodzenia nerek.
Panuje przekonanie, że picie piwa dobroczynnie wpływa na pracę nerek. Podaj argumenty za tym twierdzeniem i przeciw niemu.
Czy tylko piwo umożliwia płukanie nerek i dróg moczowych? Jakie mogą być uboczne skutki takiej kuracji?
Podsumowanie
Analiza składu moczu należy do podstawowych badań diagnostycznych.
Uszkodzenie nerek może prowadzić do zatrucia i śmierci organizmu.
Krew pacjenta z trwałym uszkodzeniem nerek poddawana jest dializie.
Do czynników wywołujących choroby nerek należą m.in. drobnoustroje chorobotwórcze oraz nieprawidłowa dieta.
Wyjaśnij, jak wymienione czynności mogą wpływać na stan nerek i dróg wyprowadzających mocz:
kąpiel w ogólnodostępnym basenie,
jedzenie dużej ilości słonego pożywienia,
wędrówka w upale bez uzupełniania płynów.
Wyjaśnij, w jaki sposób bakterie odpowiedzialne za zapalenie gardła mogą dostać się do dróg moczowych i wywołać tam infekcję.
Słowniczek
zabieg oczyszczania krwi, podczas którego krew pacjenta z niewydolnością nerek jest przepuszczana przez dializator (sztuczną nerkę) i oczyszczana ze wszystkich zbędnych oraz szkodliwych produktów przemiany materii
sztuczna nerka; urządzenie, które oczyszcza krew z produktów przemiany materii u chorych cierpiących na niewydolność nerek
Zadania
Wskaż działania, które mogą przyczynić się do powstania kamicy nerkowej.
- długotrwałe ograniczenie przyjmowania płynów (2 szklanki wody na dzień)
- częste spożywanie potraw z dodatkiem dużych ilości soli
- niedoleczona angina
- niewłaściwa higiena osobista
Wskaż składniki, które nie powinny znaleźć się w moczu ostatecznym osoby zdrowej.
- białko
- glukoza
- duża ilość bakterii
- duża ilość erytrocytów
- duża ilość chlorku sodu
- duża ilość witaminy C
- mocznik
Wskaż czynniki, które pomagają zapobiegać schorzeniom układu moczowego.
| Prawda | Fałsz | |
| podmywanie się po oddaniu moczu lub po defekacji | □ | □ |
| codzienna zmiana bielizny | □ | □ |
| leczenie stanów zapalnych, także w obrębie innych narządów | □ | □ |
| całkowita rezygnacja ze spożywania soli kuchennej | □ | □ |